Ӗнер, юпан 26-мӗшӗнче, Хусанта Тутарстанри чӑвашсен культурӑпа наци автономийӗн черетлӗ саккӑрмӗш отчетпа суйлав пухӑвӗ иртрӗ. Унӑн тӗп пӗтӗмлетӗвӗ — ҫак наци автономие малашне ертсе пыма Константин Яковлевах хӑварчӗҫ.
Тутарстанри чӑвашсен наципе культура автономийӗн отчетпа суйлавпа пухӑвӗ икӗ ҫулта пӗрре иртет. Хальхинчи мероприятие пурӗ 225 делегат килсе ҫитнӗччӗ — республикӑн кашни районӗнчен, кашни кӗтесӗнчен.
Чи малтанах сӑмах министерствӑсенчен килнӗ ҫынсем илчӗҫ — Чӑвашран килнӗ Краснов Михаил Николаевич наципе культура автономийӗсем пирки кӗскен каласа пачӗ. Чӑваш енри культура ӗҫӗсен епле пыни пирки кӗскен чарӑнса тӑчӗ. Ун хыҫҫӑн тухса калаҫнӑ Владимиров Николай Михайлович (Тутарстан халӑхӗсен ассамблейин ӗҫтӑвком ертӳҫи) вара пирӗнпе кӳршӗллӗ республикӑра тӗрлӗ халӑхсен автономийӗсем епле ӗҫлени ҫинчен сӑмах хушрӗ. Тутарстанра 115 тӗрлӗ халӑх пурӑнать иккен. Наципе культура автономийӗсем те чылай. Вӗсенчен чӑвашсен ушкӑнӗ чи хастар ӗҫлекеннисен шутӗнче, ун ӗҫне ыттисем тӗслӗх пек кураҫҫӗ терӗ.
Кӑҫалхи пуш уйӑхӗнче Эстонири шкулсем валли «Чӑвашсем» пособи (эстонла) кӑларнӑ. Ӑна Ираида Захарова тата Ита Серман хатӗрленӗ.
Нумай ярӑмлӑ кӑларӑм Эстонире пурӑнакан тӗрлӗ халӑхпа, унӑн историйӗпе тата культурипе паллаштарать. Вӑл Эстони Республикин Вӗренӳ тата наука министерстви пулӑшнипе кун ҫути курнӑ.
Кӗнекере Чӑваш Ен ӑҫтарах вырнаҫни ҫинчен каласа кӑтартнӑ, ҫавӑн пекех унӑн историйӗпе, обществӑпа политика тытӑмӗпе, тӑван чӗлхен, наци ҫи-пуҫӗн, апат-ҫимӗҫӗн, йӑла-йӗркин хӑйне евӗрлӗхӗпе паллаштарнӑ. Унсӑр пуҫне наукӑпа культура, вӗренӳ, чӑвашсен паллӑ ҫыннисем пирки кунти ятарлӑ уйрӑмра вуласа пӗлме пулать. Кӑларӑмра чӑваш диаспорипе Эстонири ентешӗмӗрсем ҫинчен те информаци пур.
Пособие Ираида Захаровӑн архивӗнчи сӑнӳкерчӗксемпе илемлетнӗ.
Раштавӑн 21-мӗшӗнче, ытларикун, Шупашкарти Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче „Чӑваш тата тутар халӑхӗсен кун-ҫулӗнчи атӑлҫи пӑлхарӗсен эткерлӗхӗ“ ятпа ӑслӑлӑхпа теори семинарӗ иртӗ. Пуҫламӑшӗ 15 сехетре. Семинар институтӑн вулав пӳлӗмӗнче пулӗ.
ЧПГӐИ адресӗ: Шупашкар, Мускав пр., 29, 1 корп. Кунта 3, 4, 7, 12, 19 троллейбуссемпе, 1,15, 22, 23 автобуссемпе ҫитме пулать.
Юпан 14-мӗшпе 25-мӗшӗсенче Раҫҫейре ҫырав иртет. Кашни гражданин 25 ыйту ҫине хуравлама тивӗҫ — хӑйӗн арлӑхне, ҫемьери статуса, ӑҫта тата хӑҫан ҫуралнине, хӑш халӑх ҫынни пулнине (7-мӗш ыйту), чӗлхесем пӗлнине, мӗнле пӗлӳ илнине, тата ытти пирки пӗлтермелле пулӗ. Ҫырава ирттерекенсем пӗлтернипе ҫырав — вӑхӑта сая ирттерни мар, унта пухӑнакан информацие ахаль майпа пуҫтарма май ҫук.
Чӑваш халӑхӗшӗн ку ҫыравра чи ҫивӗч ыйту — хӑйне хӑш халӑх шутне кӗртнине палӑртасси. 2002 ҫулхи ҫырав тӑрӑх пирӗн халӑх хӑйӗн йышӗпе Раҫҫейре 5-мӗш вырӑна чакса ларнӑччӗ, вӑл ҫырав пушкӑртсем пире хӑйсен шучӗпе иртсе кайнине кӑтартнӑччӗ. Чӑвашсен йышӗ маларах иртнӗ 1989 ҫулхи ҫыравпа танлаштарсан 130 пин чакнӑ. Ытларах — Чӑваш Ен тулашӗнчи чӑвашсем сахалланнине палӑртнӑ. Ҫак кӑтартусен тӗп сӑлтавӗ чӑвашсем хӑйсен халӑхне шанманнинче пулнӑ, вӗсем хӑйсене ытти халӑх шутне кӗртни никамшӑн та ҫӗнӗлӗх пулмӗ ӗнтӗ.
Хальхи ҫырав мӗнле пӗтемлетӳсемпе вӗҫленесси паллӑ мар.
2010 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Эстонири Чӑваш Культура пӗрлешевӗ 20 ҫул тултарчӗ.
Савӑнӑҫлӑ пуху пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Таллин хулинче пуҫтарӑнчӗ. Таллинри чӑвашсене нумай хӑнасем саламла килчӗҫ: Питӗрти чӑваш пӗрлешӗвӗн элчӗсем, Нарвӑри «Нарспи» чӑвашсен пӗрлешевӗ, культура министерсвинче ӗҫлекен Ольга Бурмакина, Эстонири халӑхсен пӗрлешевӗн пуҫлӑхӗ Тимур Сейфуллин, Эстнонинче пурӑнакан халӑхсен представителӗсем: белоруссем, украинсем, ҫармӑссем, мӑкшӑсем тата ыттисем.
Эстони чӑвашӗсем хӑнасем валли чӑваш юррисене юрласа пачӗҫ, чӑвашла тӑшласа кӑтарчӗҫ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче тӗрлӗ нацисен хушшинче 1-мӗш хут «Эп — анне» конкурс иртнӗ. Унта сакӑр наци хӗрарӑмӗ хутшӑннӑ: чӑваш, тутар, еврей, мордва, вырӑс, вьетнам, эрмен, азербайджан. Кашни хӗрарӑм хӑй наци культурине туллинрех кӑтартса пама тӑрӑшнӑ. Жюри ҫаплах халӑх юррисене шӑрантарнине, наци тумне тӑхӑннине хакланӑ.
Конкурсра чӑваш хӗрарӑмӗ — Чӗмпӗрте пурӑнакан Светлана Трубочникова (Караполова) ҫӗнтернӗ. Вӑл ача садӗнче воспитательте вӑй хурать. Конкурсра ӑна мӑшӑрӗ Александр тата 4 ҫул та тултарман хӗрӗ Виктория пулӑшнӑ, Светланӑпа пӗрле сцена ҫине тухнӑ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: Чӗмпӗр облаҫӗнче тухакан «Канаш» хаҫат
Нарӑсӑн 8-мӗшӗнче Чӑваш Ен президенчӗ Николай Фёдоров Ӗпхӳре пулчӗ, кунта вӑл, В.Путин чӗннипе, регионсен аталанӑвӗн ӗҫӗ-хӗлне пӑхса тухма пухӑннӑ Правительствӑн комисси ӗҫне хутшӑнма ҫитнӗччӗ.
Ҫак кунах Николай Васильевич Пушкӑртстан чӑвашӗсемпе тӗл пулчӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче Чӑваш Ен президенчӗ пушкӑртри чӑвашсем халӑх йӑли-йӗркине сухлассипе, аслисене сума сӑвассипе тӗслӗх кӑтартни пирки каларӗ.
Ҫавӑн пекех ку тӗлпулура К.В.Иванов ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине уявлас ыйту ҫинче чарӑнса тӑчӗҫ.
Юпан 27-мӗшӗнче Тутарстанра чӑваш наципе культура автономийӗн VII отчетпа суйлав конференцийӗ иртрӗ. Унта культура автономийӗн представителӗсемсӗр пуҫне вырӑнти влаҫ органӗсенчи ҫынсем те хутшӑнчӗҫ. Чӑваш Енрен те элчӗсем пулчӗҫ — культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова, «Янра юрӑ» ансамбль. Татьяна Казакова Чӑваш Ен президенчӗн, Николай Федоровӑн, салам сӑмахӗсене вуласа пачӗ.
Конференцире Тутарстан чӑвашӗсен умӗнче тухса тӑракан ҫивӗч ыйтусене сӳтсе яврӗҫ. Ҫитӗнӳсем пирки те манса каймарӗҫ — «Учӳк», «Уяв» ирттересси, ҫамрӑксемпе ӗҫлесси кунта йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Суйлавра культура автономине малашне ертсе пыма унчченхи пекех Константин Яковлева шанса пачӗҫ.
Чӑваш Енрен ҫитнӗ «Янра юрӑ» (сӑмах май, ӑна Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ Вячеслава Христофоров ертсе пырать) конференцине пухӑннӑ ҫынсене юрӑпа савӑнтарчӗ.
Пушӑн 20-мӗшӗнче Шупашкарта ЧНК хӑйӗн VII пухӑвне ирттерӗ. Раҫҫей тӑрӑхӗнчи чӑвашсем К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче пухӑнӗҫ. Мероприяти 11 сехетре пуҫланӗ.
Пухӑва 500 ҫын патнелле пуҫтарӑнӗ. Вӗсенчен 102 делагат — Раҫҫейри 29 регионтан, тата 6 ют патшалӑхран килӗ. Чи пысӑк ушкӑн Чӑваш ҫӗрӗнчен пулӗ — 230 ҫын. Ҫавӑн пекех пысӑк ушкӑнсем Тутарстанран, Пушкӑртран, Ӑремпурк, Самар, Свердловск, Тӗмен, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен пулӗҫ. Мускавпа Питӗрти ушкӑнсен йышӗ те пысӑк пулӗ.
Пухура пӑхса тухма палӑртнӑ ҫивӗҫ ыйтусем: 2010 ҫулта Раҫҫей ҫыравне ирттерессипе ҫыхӑннисем, ЧНК уставне улшӑнусем кӗртесси.
Хӑнасем ҫавӑн пекех пушӑн 19-мӗшӗнче Я.Г. Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче ирттерме палӑртнӑ чӑваш костюмӗн уявне хутшӑнӗҫ.
Пушӑн 21-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗнче пухӑва килнӗ делегатсем республикӑри вӗренӳ заведенийӗсен представителӗсемпе тӗл пулӗҫ — чӑвашсем йышлӑ пурӑнакан тӑрӑхсем валли культурӑпа вӗрентӳ учрежденийӗсем валли вӗрентекенсене хатӗрлес ӗҫе пӑхса тухӗҫ.
Ӗнер, юпан 31-мӗшӗнче, Чӗмпӗрти 61-мӗш пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкул ҫумӗнче чӑваш культурин центрӗ уҫӑлчӗ. Ку ӗҫ паллах хӑй тӗллӗн пулмасть, ӑна уҫма Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи чӑваш наципе культура автономийӗ сӗннӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн губернаторӗ те самай пулӑшнӑ.
Центрта чӑвашсем чӗлхене вӗренӗҫ, хӑйсен историпе тата культурипе паллашӗҫ.
Ку шкултах тепӗр ҫул Атӑлҫи халӑхӗсен культура центрне уҫасшӑн. Хальлӗхе хулара 2006 ҫулта 91-мӗш шкул ҫумӗнчи тутарсен культура вучахӗ пур, тата 64 шкул ҫумӗнче финн-угорсен центрӗ ӗҫлет.
Источник новости: Минэкономразвития Чувашии
+9.3 °C