Пӗлтӗр ҫӗршывра лару-тӑру йывӑрланнӑ май лавкка сентрисем ҫинчи хаксем те ҫӗпре пек йӳҫсе хӑпарма пуҫларӗҫ. Раштав уйӑхӗнче ҫынсем йӑлара усӑ курмалли техникӑна черет тӑрса илнине хам та курнӑччӗ. Лавккара халӑх хӗвӗшнине кура хуҫисем тӗлӗрмерӗҫ — хаксене ҫавӑнтах хӑпартса хучӗҫ. Хӑшӗ-пӗри виҫшер-тӑватшар телевизор туянни пирки те илтрӗм. Халӗ ҫавскерсем вӗсене сутаймаҫҫӗ имӗш — лавккари хаксем кӑшт чакнӑ. Туяннӑ техникӑна вара лешсен йӳнӗрехпе сутас килмест-мӗн.

Ку ҫапла-ха та… Каллех хаксем пирки сӑмах. Ҫӗнӗ Шупашкарти прокуратурӑра «хӗрӳ лини» ӗҫлеме тытӑннӑ. Унта шӑнкӑравласа ҫыртакан хаксем пирки пӗлтерме пулать.

Шӑнкӑравсене 78-56-60, 78-58-25 номерсемпе йышӑнаҫҫӗ. Хӑш лавккара хак хӑпарнине пӗлтерсен унӑн адресне каламалла.

Сӑмах май, кунашкал «хӗрӳ лини» Шупашкарта та пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ.

Юлашки вӑхӑтра купӑста хакӗ ӳсни пирки калаҫаҫҫӗ. Чӑнах та, пасарпа лавккасенче унӑн хакӗ палӑрмаллах хӑпарнӑ. Ҫакна тӗрӗслес тӗллевпе ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов ҫула тухнӑ.

Хӑйӗнпе пӗрле журналистсене те илнӗ. Пӗр ыйтӑва уҫӑмлатма тӗллевленнӗ: купӑста туса илекен аллинчен кайса лавкка сентри ҫине ҫитиччен мӗн чухлӗ хакланать?

Министр Элӗк районне ҫитнӗ. Кунта пахча ҫимӗҫ ӳстерекен чылай. Сергей Волков фермерӑн хуҫалӑхне ҫитсе курнӑ. Вӑл 31 гектар ҫӗр ҫинчен 910 тонна пахча ҫимӗҫ туса илнӗ.

Курттӑммӑн туянакансем 22 тенкӗпе пухаҫҫӗ-мӗн. Волков хуҫалӑхӗ тахҫанах ӑнӑҫлӑ ӗҫлет. Фермер ҫӗнӗ технологисемпе усӑ курать. Нумаях пулмасть пахча ҫимӗҫ упрамалли вырӑн тунӑ вӑл. Волков купӑста сутса тупӑш тӑвасшӑн.

Министр Шупашкарти «Николаевски» пасарта та пулнӑ, лавккасене те ҫитнӗ. Ҫакӑ ҫиеле тухнӑ: пасарта купӑста хакӗ пӗчӗкрех. Ӑна унта 23 тенкӗпе туянма пулать тӗк лавккара 1 килограмшӑн 30 тенкӗрен кая мар кӑларса хумалла. Туянакансем те хак ӳснине туйнине пӗлтернӗ.

Шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, коммунистсем митинга тухасшӑн. Кун пирки Чӑваш Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Дмитрий Евсеев хӑйӗн блогӗнче ӗнер ҫырнӑ. Митинг Чапаев скверӗнче 11 сехетре пуҫланмалла-мӗн.

«Ҫӗнӗ ҫул умӗн пирӗн пата шкул ҫулне ҫитменнисен ашшӗ-амӑшӗ тухрӗ. Вӗсем Ҫӗнӗ Шупашкарти ашшӗ-амӑшӗ хӑй вӑхӑтӗнче митинга пуҫтарӑннӑ евӗр пухӑнасшӑн, — тенӗ вӑл унта. — Каникул вӑхӑтӗнче хирӗҫлев акцине ирттернин усси ҫук — халӑха пуҫтарма май килместчӗ-тӗр. Митинга уйӑх вӗҫӗнче ирттерме шутланӑччӗ. Анчах малтан палӑртнине пурнӑҫ тӳрлетӳ кӗртсе пырать. Коммуналлӑ тӳлевпе тата апат-ҫимӗҫ хакланнипе кӑмӑлсӑр хула ҫыннисем час-часах шӑнкӑравлаҫҫӗ. Тӗплӗ юсавшӑн квитанцисем уяв умӗн пама тытӑнни ӑнланманлӑх уйрӑмах ҫуратать».

Тӗплӗ юсав пирки каласан, квитанцисенче тӳлев вӑхӑтне кӑрлачӑн 10-мӗшӗччен тесе кӑтартнӑ-мӗн. Уяв кунӗсене пӑхмасӑрах ҫынсем тӳлеме ӑнтӑлнӑ пулать. Анчах комисси виҫине хӑш-пӗр банк тӳлевӗн 20-25 проценчӗ таран ҫитернӗ имӗш.

Ҫапла пӗтӗмлетме май килет Чӑвашстат сӑнаса пынине ӗненсен. Иртнӗ ҫул пирӗн республикӑра купӑстасӑр пуҫне хуратул кӗрпи те вӑйлӑ хакланнӑ. Ӑна пӗлтӗр унчченхинчен 152 процент хаклӑрахпа туянма тивнӗ, купӑста хакӗ 150 процент хӑпарса кайнӑ. Сисӗмлӗ хакланнӑ ытти апат-ҫимӗҫ хушшинче — сахӑр песукӗ (79%), панулми (52%), шӑл сухан (42%), шӑнтнӑ пулӑ (36%), рис, чӑх какайӗ, помидор (33-шер процент), сысна какайӗ (32%), ҫӑнӑх (26%), вир кӗрпипе кишӗр (25-шер процент), ҫӗрулми (21%), тӗтӗмлетнӗ тата ҫурма тӗтӗмлетнӗ кӑлпасси (19%), сӗт тата хӑйма хакӗ 16 тата 15 процент ӳснӗ, вермишель (16%), ҫӑмартапа макарон (14-шар процент).

Ҫапла вара Чӑваш Енре апат-ҫимӗҫ вӑтамран 10,9 процент хакланнӑ.

Кӑҫал кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ЗАГС органӗсем регистрацилекен актсен хакӗ ӳснӗ. РФ Налук кодексне кун пирки ҫӗнӗлӗхсем кӗртнӗ.

Малашне пӗрлешес текенсен патшалӑх регистрацийӗшӗн 350 тенкӗ тӳлемелле пулӗ. Суд йышӑнӑвӗпе килӗшӳллӗн тата мӑшӑрсен килӗшӗвӗпе уйрӑлмашкӑн 650 тенкӗ кӑларса хума тивӗ. Мӑшартан пӗри уйрӑлас тесен (тепри паллӑ мар сӑлтава пула суда пымасан, 3 ҫултан ытларах айӑплансан) те ҫавӑн чухлӗ тӳлемелле.

Ашшӗ пулнине ҫирӗплетмешкӗн — 350 тенкӗ. Хушамата, ята, ашшӗн ятне улӑштарма шухӑшланисен 1600 тенкӗ тӳлеме тивӗ. Акта улшӑнусем кӗртес текенсен кӗсйи 650 тенкӗлӗх пушанӗ.

Архив справкине илмешкӗн 200 тенкӗ кирлӗ. Апостиль лартмашкӑн кашни документшӑн 2500 тенкӗ тӳлемелле. Ют патшалӑхри кашни документа тӗрӗслемешкӗн те 350 тенкӗ.

Чӑваш Енре коммуналлӑ тӑкаксен тӳлевӗ ҫитес ҫур ҫулта улшӑнмасса пӗлтереҫҫӗ. Анчах — ҫуллаччен ҫеҫ.

Улшӑнусем утӑ уйӑхӗнче пулмалла. Ытларах ҫакна Ҫӗнӗ Шупашкартапурӑнакансем туйса илӗҫ. Унта тарифсем 15% ӳсӗҫ.

Шупашкарта, Ҫӗнӗ Лапсарта, Ҫӗмӗрлере ку кӑтарту кӑшт сахалрах — 12% яхӑн. Ытти ҫӗрте 11,2 процент хӑпарӗ.

Ӑшӑ энергийӗ 100% шайра юлӗ. Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен вара 8,8% хӑпарӗ. Сивӗ шывшӑн тата ӑна юхтарса кӑларнишӗн кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен раштав уйӑхӗнчи пекех тӳлемелле. Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен 12,2% ытларах тӳлеме тивӗ.

Ҫулла электроэнерги те 7,5% хӑпарать. 1 киловатшӑн 2 тенкӗ те 80 пус кӑларса хумалла пулӗ. Ялта пурӑнакансем 1 тенкӗ те 96 пус тӳлӗҫ.

Ҫутҫанталӑк газӗ пирки хальлӗхе нимӗн те каламан. Анчах вӑл та 7,5% хӑпарма пултарать.

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЖКХ хакӗсем ӳснӗ чухне сахал тупӑшлӑ ҫемьесене пулӑшмаллине пӗлтернӗ.

Ку хыпара «Правда ПФО» интернет-хаҫат пӗлтерет. Ҫӗршывӑн правительствин пуҫлӑхӗ Дмитрий Медведев хушнипе ҫӗршывӑн ял хуҫалӑх министрӗ апат-ҫимӗҫ хакне тӗрӗслет иккен. Хушӑва пурнӑҫлассине вӑл Чӑваш Енрен тытӑннӑ.

Маларах асӑннӑ МИХ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗршывра апат-ҫимӗҫ эмбарги туса хунӑ хыҫҫӑн Раҫҫейре ҫӗрулми вӑтамран 0,2 процент хакланнӑ пулать, пирӗн республикӑра вара — 29 процент. Купӑстана 20 процент хаклӑрахпа туянма тивет, Чӑваш Енре унӑн хакӗ 100 проценчӗпех ӳссе кайнӑ имӗш. Дмитрий Медведев премьер-министр Раҫҫейӗн ял хуҫалӑх министрӗпе Николай Федоровпа тӗл пулнӑ чух кӗпӗрнатторсемпе тата монополипе кӗрешекенсемпе пӗрле хаксене тӗрӗслеме хушнӑ-мӗн. Медведев Чӑваш Енри хаксем мӗншӗн ҫавӑн пеккипе уйрӑмах кӑсӑкланнӑ пулать.

Медведев хушнине пурнӑҫласа ӗнер Николай Федоров министр пирӗн республикӑри хаксене тӗрӗсленӗ.

Кун пирки иртнӗ ҫул вӗҫӗнче «Известия» хаҫат «АвтоВАЗ» ертӳҫисем калани тӑрӑх пӗлтернӗччӗ.

Хӑш модель мӗн чухлӗ хӑпарасси унӑн комплектацийӗнчен тата моделӗнчен килет. Анчах лару-тӑру улшӑнмасси пирки никам та шантараймӗ.

Енчен хак 7 процент хӑпарсан машинӑна ҫакӑн чухле ҫитӗ:

87 лаша хӑвачӗллӗ двигательлӗ Гранта лифтбэк «норма» моделе + 24262 = 370862 тенке;

106 лаша хӑвачӗллӗ двигательлӗ Гранта лифтбэк «люкс» (вӑл механика курупкиллӗ, 16 клапанлӑ двигательпе) маркӑлли + 29365 = 448865 тенке;

Гранта седан «норма» (8 клапанлӑ двигательлӗ, ЭУРпа, шӑртанӑ дискпа) + 25431 = 388731 тенке;

Гранта седан «люкс» (механика курупкиллӗ) + 29372 = 448972 тенке;

Калина универсал «норма» (аудиохатӗрленӳллӗ) + 27027 = 413127 тенке;

Калина «Люкс» (механика курупкӑллӑ) + 30730 = 469730 тенке;

Приора универсал «Люкс» (механика) + 32781 = 501081 тенке;

Приора седан «Норма» (хускаличчен ӑшӑтмалли тытӑмлӑ) + 27468 = 419868 тенке;

Приора седан «Люкс» (механика, ӑҫта каймаллине кӑтартса пыраканскер) +32179 = 491879 тенке;

Пилӗк вырӑнлӑ Ларгус «Норма» + 29540 = 451540 тенке.

Ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче халӑха мӗнле ыйту ытларах канӑҫ памасть? Паллах, общество транспорчӗпе ҫӳремелли билет хакӗ.

Ытларах чухне ӑна ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче хӑпартаҫҫӗ те нумайӑшӗ кун пирки халех пӑшӑрханать. Чӑваш Республикинчи конкурентлӑ политика тата тариф енӗпе ӗҫлекен патшалӑх службинчен пӗлтернӗ тӑрӑх, ку ыйтӑва хальлӗхе пӑхса тухса пӑнчӑ лартман. Ӑна ҫитес ҫул пӑхса тухӗҫ.

ЧР Транспорт министерствин ҫӑлкуҫӗсем вара хаксем 2015 ҫулхи пӗрремӗш кварталта ҫавӑн пекех пуласса пӗлтереҫҫӗ.

Раштав уйӑхӗн варринче Чӑваш Енре халӑх йӑла техникине тапӑннӑ тесен те йӑнӑш мар. Пурте тенӗ пекех тенкӗ йӳнелесрен хӑраса укҫине мӗн те пулин туянса пӗтерме шухӑшланӑ ӑхӑртнех.

Халӑх лавккасене сӑпса пек сырӑннӑран-и е урӑх сӑлтава пула-и — хаксем ӳсрӗҫ. Ноутбуксен, смартфонсен, телевизорсен, холодильниксен, пылесоссен, мультиваркӑсен, фотоаппаратсен хакӗсем самаях ҫыртма тытӑнчӗҫ. Суту-илӳ предприятийӗсем халӑх туяннине кура татах тавар кӳрсе килнӗ-мӗн. Вӗсем ку ӗҫе ҫитес ҫул ҫеҫ тума палӑртнӑ пулин те…

Шупашкар хула администрацийӗ тата ятарласа йӗркеленӗ «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫейӗн халӑх тӗрӗслевӗ» подразделени хаксен конкуренцине иртӗхме парас мар тесе йӑла техникисен хакӗсен мониторингне йӗркелесе пынӑ.

Мониторинг пирки МИХсенче пӗлтереҫҫӗ-мӗн. Кун пирки Шупашкар хулин сайтӗнче те пӗлме пулать иккен — ятарлӑ баннера пусмалла ҫеҫ-мӗн.

Халӗ хак майӗпен ӳсме пӑрахнӑ-мӗн. Ҫитес ҫул тенкӗ ҫак уйӑхри пекех улшӑнсах тӑрсан, ахӑртнех, тавар кӑларакансем хаксене ҫӗнӗрен пӑхса тухӗҫ. Анчах кун пирки хальлӗхе ҫирӗплетсе калама ҫук.