Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн историпе енӗпе ӗҫлекен ӑслӑлӑх ӗҫченӗн Е.В. Сергееван «Чувашское сельское сообщество во второй половине XIX – начале XX века в половозрастном измерении» кӗнеки пичетленсе тухнӑ.
Унта XIX ӗмӗрӗн иккӗмӗш ҫурринчи - XX ӗмӗрен пуҫламӑшӗнчи чӑваш ялӗсенчи пурнӑҫ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Этнографие тата ял ҫемйинчи социаллӑ тытӑма уйрӑмах тимлӗх уйӑрнӑ.
Сӗнтӗрвӑрри округӗнчи Кушник ялӗнче пурӑнакансем Иван Купала уявӗ ячӗпе пухӑннӑ.
Унта ачасем язычествӑри хӑш-пӗр йӑла-йӗркепе паллашнӑ, кӑшӑлсем ҫыхнӑ, сиплӗ чей ӗҫнӗ.
Кайран вара чечекрен ҫыхнӑ кӑшӑла пуҫа тӑхӑнса вӑйӑ картине тӑнӑ. Ҫапла аслисемпе ачасем Иван Купала уявне хаваслӑ ирттернӗ.
Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, Мускаври ВДНХра чӑваш Акатуйӗ иртнӗ.
Уява халӑх ансамблӗсем, эстрада юрӑҫисем, профессилле артистсем хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ, «Ярды» вокал ушкӑнӗ тата Августина Уляндина, «Бельканто» классик-ушкӑн, «Ҫеҫпӗл» чӑваш вокал ансамблӗ, «Ҫавал» фольклорпа эстрада ансамблӗ.
Уява пынисем валли крафт вӑййисем йӗркеленӗ, Чӑвашра туса илекен сувенир тата ытти продукцин курав-ярмаркки ӗҫленӗ.
Ӑл ӑстисем хушпу, пукане, сыхлӑх хатӗрӗсем, шӑрҫаран тата хӑваран авса япаласем тума вӗрентнӗ.
Раҫҫей кухнин ҫуртӗнче хуплу, шӳрпе, пашалу пӗҫерме вӑрентекен ӑсталӑх лаҫҫисем ӗҫленӗ.
Шупашкарти музыка училищинче «Весенние голоса» (чӑв. Ҫурхи сасӑсем) халӑх музыкин концерчӗ иртнӗ.
Фольклор уявне унта ҫулсеренех йӗркелеҫҫӗ. Унта республикӑри ача-пӑчапа аслисен коллективӗсем, солистсем хутшӑнаҫҫӗ. Чӑвашсен тӗрле этнос ушкӑнӗнчи халӑх юррисем тата Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакан вырӑссен юррисем янӑраҫҫӗ.
Шупашкарти музыка училищинчи халӑх юррисене пӗччен тата хорпа юрлама вӗренекен студентсем те унта хутшӑннӑ. Вӗсем юрлана ҫеҫ мар, тӗрлӗ халӑх инструменчӗпе те каланӑ.
Ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Шупашкара Адыгей Республикинчи патшалӑхӑн академи халӑх ташшин ансамблӗ концертпа килӗ. Унти артистсен пултарулӑхӗпе Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче паллашма май килӗ.
«Нальмэс» — халӑх ташшин академи ансамбльне 1936 ҫулта йӗркеленӗ. Вал асӑннӑ регионӑн визит карточки шутланать. Коллектива хамӑр ҫӗршывра ҫеҫ мар, тӗнчере те пӗлеҫҫӗ.
Ансамбль репертуарӗ ташӑсенчен ҫеҫ мар, тӗрлӗ трюкпа музыкӑран тӑрать. Сцена ҫине 60 ытла артист тухӗ.
Концерт 19 сехетре пуҫланӗ, 1 сехет те 30 минута пырӗ.
Пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Шупашкарти «Радуга» (чӑв. Асамат кӗперӗ) культурӑпа курав центрӗнче Праски Витти ӳнерҫӗн «Салтак юррисем» куравӗ уҫӑлнӑ.
«Тӗлӗнмелле ӳкерчӗксем. Хӑвӑрах курма пултаратӑр!» — хыпарланӑ курав пирки хулари шкулсенчен пӗринче чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗнче ӗҫлекен Александр Степанов халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче.
Праски Витти – чӑваш халӑх художникӗ, Раҫҫей тава тивӗҫлӗ художникӗ. Ӑста шухӑшланӑ тӑрӑх, «салтак юррисем — халӑх поэзийӗн чи ҫӳллӗ шайӗ. Унта — куҫҫуль витӗр тухнӑ сӑмахсем, ҫывӑх ҫынсемпе тӑвансене юратни».
Художник салтак юррисем сӑмахпа, шалти пуянлӑхпа, этем кӑмӑл-туйӑмӗпе тыткӑнланине палӑртса хӑварнӑ. «Манӑн ӳкерчӗксем текстпа ҫума ҫуммӑн: ҫав сӑмахсем ҫумӗнчи пушӑ вырӑнсене эпӗ сӑрӑпа тултаратӑп», – тенӗ Праски Витти.
Шупашкар хулинчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен комплекслӑ центрта ӗнер Ҫӑварни уявне ирттернӗ. Вӑл Стрелоксен 324-мӗш дивизийӗнче вырнаҫнӑ «Манӑн социаллӑ центр» клубра иртнӗ. Мероприятие Екатерина Ворошилова тата Оксана Николаева специалистсем хатӗрленӗ.
Ҫӑварние пуҫтарӑннисем сӗтел тулли апат-ҫимӗҫ хатӗрленӗ. Тутлӑ икерчӗпе, ытти апат-ҫимӗҫпе сайланнипех ҫырлахман, тӗрлӗ вӑйӑ ирттернӗ, чӑвашла юрласа та ташласа савӑннӑ.
«Паянхи уярра эпӗ ҫамрӑк чухнехи Ҫӑварние аса илтӗм. Чӑвашла юрӑсем шарантарса чуна йӑпатрӑмӑр», — тенӗ тава тивӗҫлӗ канури Галина Деомидова.
Чӑваш хастарӗсем ҫулсеренех «Хавал» университет уҫаҫҫӗ. Кӑҫал вӑл утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнчен пуҫласа 22-мӗшӗччен ӗҫлӗ.
Аса илтерер: унта чӑваш чӗлхине вӗренме, тӑван халӑхӑмӑрӑн пуян эткерлӗхӗпе кӗске вӑхӑтра туллин те тӗрлӗ енлӗн паллашма май туса параҫҫӗ.
Кӑҫал «Хавал» ҫуллахи университет «Мечта» санаторире ӗҫлӗ. Вӑл Шупашкартан инҫех мар.
Ҫуллахи университета чӑваш чӗлхипе кӑсӑкланакансене пурне те хапӑл туса кӗтсе илӗҫ.
Раштав уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Пӗрремӗш канал чӑваш Хӗл Мучийӗпе Юрпикине кӑтартнӑ. Вӗсене «Жить здорово» кӑларӑма йыхравланӑ.
Аса илтерер: асӑннӑ кӑларӑма Елена Малышева тухтӑр ертсе пырать. Унта сывлӑха епле упрамалли, тӗрлӗ чир-чӗртен епле сывалмалли ҫинчен каласа кӑтартаҫҫӗ.
Телекӑларӑма хутшӑннӑ Хӗл Мучипе Юрпике — Чӑваш патшалӑх ӑкадеми драма театрӗнчен. Вӗсем Ҫӗнӗ ҫула чӑвашсем мӗнле кӗтсе илни, пӗр-пӗрне мӗн сунни, уявра мӗнле апат-ҫимӗҫпе сӑйланни ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Питӗрти чӑвашсен икӗ коллективӗ асӑннӑ хулара иртнӗ Этнос культурисен «ЭТНО-ПИТЕР» фестивалӗн гала-концертне хутшӑннӑ. Сцена ҫине тухма икӗ чӑваш коллективӗ тивӗҫнӗ: Питӗрти чӑвашсен культура обществин «Парне» тата «Телей» фольклор ансамблӗсем.
Ку фестиваль ҫиччӗмӗш хут иртет. Унта тӗрле наци ҫыннисен пайташҫӗм хутшӑннӑ. ногоголосии этнических традиций Санкт-Петербурга и России.
+8.3 °C