Паян, ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗ «В.И. Агеева халаллани» ятпа вӑраххӑн шухӑша каймалли кун» форматлӑ мероприяти ирттересине пӗлтернӗ. Мероприяти вулавӑшӑн литературӑпа ӳнер секторӗнче 11 сехетре пуҫланӗ.
Владимир Иванович — график, живописец, Чӑваш АССР халӑх художникӗ, Чӑваш АССР патшалӑх премийӗн лауреачӗ.
Чӑваш халӑхӗн историпе мифологине тӗпчекен ҫав ӑста 2022 ҫулхи ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче 90 ҫул тултарнӑ.
Ӑстаҫӑ хӑйӗн тӗп ӗҫӗсенче чӑваш халӑхӗн историне, унӑн кун-ҫулӗпе аталанӑвӗн тапхӑрӗсене кӑтартса парать. Агеевӑн пултарулӑх биографийӗнче тӑван халӑх легендисемпе юмахӗсен теминчи хайлавсем пысӑк вырӑн йышӑнаҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ куракансем валли «Петр Егоров – выдающийся зодчий» (чӑв. Петр Егоров — паллӑ зодчи) виртуаллӑ курав йӗркеленӗ. Ӑна архитектурӑра вырӑс классицизмне аталантарма пысӑк тӳпе хывнӑ чӑвашсен пӗрремӗш архитекторне халалланӑ.
Петр Егорова ячӗ А. Ринальди, А.Ф. Кокоринов, М.Ф. Казаков, Ж.Б.М. Валлен-Деламот, Ю.М. Фельтен, В.И. Баженов, Д. Кваренги, И.Е. Старов архитекторсемпе пӗр ретре тӑрать.
Виртуаллӑ курав темиҫӗ ярӑмпа йӗркеленӗ: «Биографи», «Пултарулӑхри эткерлӗх», «Пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ», «Ятне асра тытасси», «Литература».
Пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗрти ял вулавӑшӗнче «Арчиков Емельян Иванович — ученый-геоморфолог, доктор географических наук» экологи концеренцийӗ иртӗ. Ӑна Паллӑ ентешсен ҫулталӑкне халалланӑ. Мероприятие Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ тата Муркаш районӗнчи тӗп вулавӑш тытӑмӗ йӗркелет.
Емельян Арчиков (15.08.1925-16.11.2004) — паллӑ ученый-геоморфолог, географи наукисен докторӗ (1990), профессор (1980). Вӑл Муркаш районӗнчи Нискассинче ҫуралнӑ. И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнчи (ун чухне аслӑ шкул пединститут шутланнӑ) физикӑпа математика факультетӗнчен, Мускаври М.В. Ломоносов ячӗллӗ патшалӑх университетӗнчи географи факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ.
1992 ҫултанпа Емельян Арчиков ЧПУра физика георграфийӗн тата геоморфологин кафедрин заведующийӗнче ӗҫленӗ. Ҫӗр рельефӗпе тинӗссене, юханшывсемпе тусене тӗпченӗ май Муркаш районӗн мухтавлӑ ҫынни Чукоткӑпа Приморье таран ҫитнӗ.
Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗ сӑвӑ-калав ҫыракансене кӑҫал та конкурса хутшӑнма йыхравлать.
Пултарулӑх ӑмӑртӑвне ӗҫсене «Проза», «Поэзи», «Драматурги» номинацисемпе йышӑнаҫҫӗ. Вӗсене чӑвашла та, вырӑсла та ҫырма юрать. Ӗҫсене Шупашкар хулинчи Иван Яковлев проспектӗнчи 8-мӗш «А» ҫурта ҫитерсе памалла. Сӑвӑ-калавпа драма хайлавӗсене вулавӑшӑн краеведенпе наци литературинчен пайӗнче йышӑнаҫҫӗ.
Тӗрлӗ кӗнекере е литература альманахӗнче унччен пичетленсе тухнӑ ӗҫсене йышӑнмӗҫ.
Кӑҫал пирӗн республика халӑх юратакан артист, Мефодий Денисов (1922-1998), ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине паллӑ тӑвать. Вӑл — Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Енӗн халӑх артисчӗ, К.И. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийӗ лауреачӗ.
Юрӑҫа асра тытнине палӑртса Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Портрет в музыке. Посвящение Мефодию Денисову» (чӑв. Кӗвӗ-ҫемӗри портрет. Мефодий Денисова халалласа) каҫ иртӗ. Вӑл, паян, пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, 11 сехетре пуҫланӗ.
Мефодий Денисов театр ӳнерӗнче паллӑ йӗр хӑварнӑ. Хӑйӗн баритон сассипе «Нарспи», «Шывармань», «Хамӑръял», «Прерванный вальс», «Сеспель» чӑваш наци оперисенче юрланӑ, классика репертуарӗнче ӑна куракансем Евгений Онегин, Алеко, Фигаро евӗр астуса юлнӑ. Романссене, совет композиторӗсен юррисене, фольклор композицийӗсене хитре шӑрантарнӑран та халӑх ӑна юратнӑ.
Мефодий Денисовӑн пултарулӑхне искусствоведени кандидачӗ, Любовь Бушуева музыковед, Раҫҫей тата Чӑваш Ен халӑх артисчӗ Петр Заломнов, Раҫҫей халӑх артисчӗ Юрий Васильев, педагогика наукисен кандидачӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Юрий Кудаков, Чӑваш халӑх писателӗ Анатолий Кибеч, Хальхи вӑхӑтри историн патшалӑх архивӗн специалисчӗсем тӗрлӗ енлӗн уҫса парӗҫ.
Нумаях пулмасть Вӑрнар районӗнчи тӗп вулавӑшра Анатолий Емельянов ҫыравҫӑна тата Петӗр Ялкире халалласа тӗлпулу ирттернӗ. Ку хыпара Чӑваш кӗнеке издательствин сайтӗнче хыпарланӑ.
Сайтри хыпарта Анатолий Емельянов ҫыравҫӑ «хӑйӗн геройӗсен пурнӑҫне, ӗҫне-хӗлне, шухӑш-кӑмӑлне витӗр курса-пӗлсе» тӑнине палӑртса хӑварнӑ. Унӑн паллӑрах кӗнекисем — «Ҫавал сарӑлсан», «Чапшӑн пурӑнмастпӑр», «Ҫырма Куҫми», «Кӗмӗл ҫил», «Шӑнкӑрав курӑкӗ», «Хура кӑрӑҫ». Анатолий Емельянов ҫуралнӑранпа кӑҫалхи кӑрлач уйӑхн 10-мӗшӗнче 90 ҫул ҫитнӗ. 2000 ҫулта вӑл ҫак тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ.
«Петр Тихонов (Ялгир) Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралнӑ пулсан та вӑрнарсемшӗн ентеш пекех ҫывӑх, мӗншӗн тесен вӑл чылай ҫул хушши ҫак районта ӗҫленӗ, ку тӑрӑха савса сахал мар сӑвӑ шӑрҫаланӑ», — пӗлтернӗ Чӑваш кӗнеке издательстви.
Паллӑ ҫыравҫӑсен ячӗпе йӗркеленӗ тӗлпулусене Профессиллӗ писательсен союзӗн председателӗ Улькка Эльмен, Людмила Сачкова, Лидия Филиппова, Анатолий Кибеч тата Галина Антонова (Матвеева) ҫыравҫӑсем, Чӑваш кӗнеке издательствин редакторӗ Галина Антонова хутшӑннӑ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ Раҫҫей ӑслӑлӑх кунне халалланӑ пӗтӗмлетӳллӗ ӑслӑлӑх сессине йыхравланӑ. Вӑл пуш уйӑхӗн 1—2-мӗшӗнче иртӗ.
Унта хутшӑнакансене Ученӑй канашӗн залне йыхравлаҫҫӗ. Мероприяти ыран, пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, 10 сехетре институтӑн директорӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Геннадий Николаев уҫӗ.
Пӗрремӗш сессире чӑваш халӑхӗн этногенезӗпе кун-ҫулӗ ҫинчен калаҫӗҫ, иккӗмӗшӗнче Раҫҫей империйӗ пулса кайни тата чӑвашсем ҫинчен калаҫӗҫ. Кун йӗркинчи ытти ыйту та кӑсӑклӑ.
Паян, нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Порфирий Афанасьевӑн 80ҫулхи юбилейне халалласа онлайн-тӗлпулу иртӗ. «Чӗрере шӑраннӑ йӗркесем» курнӑҫу 11 сехетре пуҫланӗ. Ӑна вулавӑшӑн Ютубри каналӗнче трансляцилӗҫ. Паллӑ поэта эфир вӑхӑтӗнче ыйтусем те пама май килӗ.
Порфирий Васильевич Тутарстанри Ҫарӑмсан районӗнчи Ҫӗнӗ Йӗлмелӗ ялӗнче ҫуралнӑ. Хусанти патшалӑх педагогика институтӗнче, Мускаври Партин аслӑ шкулӗнче вӗреннӗ. Вӑл поэзире, прозӑра, публицистикӑра тухӑҫлӑ ӗҫленӗ. У. Шекспирӑн, М. Шолоховӑн, Ф. Достоевскин тата ыттисен хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ.
Паянхи онлайн-тӗлпулура филологи наукисен кандидачӗ Екатерина Якимова тата филологи наукисен кандидачӗ, ҫыравҫӑ Елен Нарпи юбиляр-ҫыравҫӑн литературӑри эткерлӗхӗпе паллаштарӗҫ.
Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн наци вулавӑшӗнче Владимир Степановӑн «Великие битвы наших предков. Пирӗн несӗлсен аслӑ вӑрҫисем» истори очеркӗсен пуххине хӑтлама пухӑннӑ.
«Презентацире халӑх йышлӑччӗ. Ҫӗнӗ кӑларӑма пахаланине ӳкерме Чӑваш телевиденийӗ те килме ӳркенмен. Шел те, кӗнекене вуласа тухнисем иккӗн ҫеҫчӗ залра: авторӗ хӑй тата редакторӗ – эпӗ. Кӑларӑмпа паллашма шантарнисем е килсе ҫитеймен, е очерксен пуххине шӗкӗлчеме ӗлкӗреймен иккен. Историксем те ҫукчӗ. Вӗсен хаклавне питӗ илтесшӗнччӗ Марина Карягина тележурналист тата ҫыравҫӑ. Ман шутпа, ку ыйту ыттисене те кӑсӑклантарчӗ. Шаннӑ кайӑк йӑвара пулмарӗ. Ҫавӑнпа мероприяти тӑршшӗпе ытларах Владимир Степановӑн калаҫма тиврӗ», — тесе пӗлтернӗ Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен Фейсбукри ушкӑнӗнче хӑтлава хутшӑннӑ Чӑваш кӗнеке издательствин ӗҫченӗ, Владимир Степановӑн кӗнекин редакторӗ Ольга Иванова.
Пӗлтӗр Чӑваш Ен Правительстви республикӑри вулавӑшсене чӑвашла кӗнекесемпе пуянлатма 3,5 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Кӗнекесене, пурӗ 15865 экземпляр, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ туяннӑ. Вӗсене Чӑваш кӗнеке издательстви сутнӑ.
Туяннӑ кӗнекесен авторӗсем – Геннадий Айхи, Георгий Краснов, Денис Гордеев, Николай Сидоров, Улькка Эльмен, Анатолий Емельянов, Станислав Сатур тата ыттисем. Ачасемпе ҫамрӑксем валли ҫыракан авторсен алҫырӑвӗсен конкурсӗсенче ҫӗнтернӗ ӗҫсене те туяннӑ. Кунта Юрий Сементерӗн «Параппанлӑ Митраппан», Владислав Николаевӑн «Кӑшӑлвирус», АраМишшин «Тӑвалла ҫул» кӗнекисене асӑнса хӑвармалла. Кашни вулавӑша наци кӗнеки 33-шер экземпляр лекнӗ, ҫавсенчен ҫуррине яхӑнӗ – ача-пӑча литератури.
+2.7 °C