Чӑваш Енри хӗсӗр ҫемьесене пепкеллӗ пулма тухтӑрсем хальхи вӑхӑтри технологи пулӑшнипе ачаллӑ пулма май туса параҫҫӗ. Ӗнер Шупашкарти Президент пепкелӗх центрӗнче пресс-тур иртнӗ. Унта пуҫтарӑннӑ журналистсене экстракорпораллӑ пӗтӗленӳ мелӗпе усӑ курни ҫинчен ӑнлантарса панӑ.
Хӗсӗр ҫемьесем Чӑваш Енре кашни пиллӗкмӗш теме те пулать. Официаллӑ статистикӑна ӗненсен вӗсен йышӗ — 17–18 процент. Ку шутран 30 процентӗнче айӑпӗ мӑшӑрсенчен иккӗшӗнче те пулать. 50–60 процентӗнче сӑлтавӗ — хӗрарӑмра, 40–60 процентӗнче — арҫынра.
Ачасӑр ҫемьесене юлашки 20 ҫулта Чӑваш Енре ЭКО пулӑшать. Ҫулталӑкра ҫуралакан мӗнпур ачаран 1 проценчӗ ҫак меслет пулӑшнипе ҫут тӗнчене килет.
2007 ҫулта ЭКона обязательнӑй медицина страховани программине кӗртнӗ. Маларах тӳлевсӗр квота пурӗ те 50 ҫеҫ пулнӑ. Каярах ку хисепе пӗчӗкшерӗн ӳстерсе пынӑ.
Шупашкарти Президент пепкелӗх центрӗн тӗп врачӗ Сергей Милаев пӗлтернӗ тӑрӑх, ЭКО меслечӗпе Чӑваш Енре пуҫласа 1994 ҫулта усӑ курнӑ, тепӗр ҫулхи ҫулла пӗрремӗш ача ҫуралнӑ.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗн тата журналистикӑн факультетӗнче чӑваш халӑх культурине, йӑли-йӗркине аталантарас тӗллевпе «Сенкер инҫет» олимпиада ирттересси йӑлана кӗнӗ. Унта 8—11 классенче вӗренекенсем хутшӑнаҫҫӗ. «Чӑваш чӗлхипе литератури» номинацие чӑваш чӗлхиллӗ тата вырӑс чӗлхиллӗ шкулсем хушшинче пайласа йӗркеленӗ.
Олимпиадӑн куҫӑн тапхӑрне 75 шкул ачи хутшӑннӑ. Вӗсене дистанци мелӗпе 669 ачаран суйласа илнӗ.
Чӑваш шкулӗсенчен 8—9-мӗш классем хушшинче Патӑрьел районӗнчи Турханти шкулти Валерия Осипова мала тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — Муркаш районӗнчи Калайкассинчи Светлана Охлина, виҫҫӗмӗшӗнче — Красноармейски районӗнчи Упири Андрей Илларионов.
Чӑваш шкулӗсенче 10—11-мӗш классене вӗренекенсенчен пӗрремӗш вырӑнта — Патӑрьел районӗнчи Турханти Анастасия Маштакова, иккӗмӗшӗнче — Муркаш районӗнчи Калайкассинчи Алексей Охлин, виҫҫӗмӗш вырӑн никама та паман.
Вырӑс чӗлхиллӗ шкулсенчи 8—9-мӗш класри ачасенчен Шупашкарти 27-мӗш шкулти Кристина Смирнова тата Кӳкеҫ лицейӗнчи Виктория Петрова мала тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — Шупашкарти 4-мӗш лицейри Софья Алешева тата Кӳкеҫри лицейри Анна Иванова, виҫҫӗмӗшӗнче — Шупашкарти 4-мӗш лицейри Константин Храмов.
Шупашкарти «Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) ют чӗлхесен шкулӗнче нумаях пулмасть ача-пӑча клубӗ ӗҫлесе кайнӑ. Кун пирки «Контактра» ушкӑнра «Икӗ чӗлхеллӗ ачасем/Двуязычные дети» страницӑра пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче хыпарланӑ.
Унта ҫырни тӑрӑх хакласан, клуб хӑйӗн ӗҫне пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнче пуҫланӑ. Вӑл уйӑхӑн кашни иккӗмӗш шӑматкунӗнче уҫӑ. Унта ҫитес текенсен Благовещенски микрорайонӗнчи Смирнов урамӗнчи 7-мӗш ҫуртри «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулне ҫитмелле.
«Унта эпир, ашшӗ-амӑшӗ, хамӑрӑн ачасемпе чӑвашла калаҫса вӑйӑ вылятпӑр, мультфильм пӑхатпӑр, конструктор купалатпӑр, ӳкеретпӗр. Тӗп тӗллев — ачасем валли хулара чӑваш чӗлхи хутлӑхне йӗркелесси», — тесе ҫырнӑ хыпарта.
Пӗрремӗш заняти вӑхӑтӗнче ачасем Пинеслун (Татьяна Николаеван) чӑвашла пӗр юррине вӗреннӗ.
Йӗрке хуралҫисем Смоленскра чирлӗ ачасем валли укҫа пухакан чӑваш фончӗпе интересленнӗ. Фонда Ҫӗнӗ Шупашкарта регистрациленӗ. Хӑй вара Смоленск тӑрӑхӗнче ӗҫлет.
Фонд элчи каланӑ тӑрӑх, вӗсем пухнӑ укҫан 20 процентне хӑйсене илеҫҫӗ. Тата ҫакна палӑртнӑ: реклама листисем ҫинче кӑтартнӑ банк карттин реквизичӗсем чирлӗ ачасен ашшӗ-амӑшӗн мар, хӑйӗн счечӗ ҫине кирлӗ ҫӗре куҫаракан организацин пулнӑ.
Ҫитменнине, Смоленски Ҫӗнтерӳ тӳремӗнче чирлӗ ачасем валли ҫул ҫитмен ачасем укҫа пухаҫҫӗ.
Ӗнер, пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, Мускаври автомобильпе ҫул-йӗрӗн патшалӑх техника университечӗн Атӑлҫи филиалӗнче «Ҫул-йӗр ыйтӑвӗсем тата ҫул-йӗре аталантармалли мелсем» ятпа ачасен ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртнӗ.
Шупашкарти 19-мӗш шкулта чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Роза Мазикова пӗлтернӗ тӑрӑх, аслӑ шкул йӗркеленӗ мероприятие Шупашкарти вӗренӳ заведенийӗсенче пӗлӳ пухакансем йышлӑн хутшӑннӑ. 19-мӗш шкултисем те унта хастарлӑхпа палӑрнӑ. 7-мӗш класри Софья Желобанова, 6-мӗшӗнчи Анастасия Воронинӑпа Дарья Захарова та хӑйсен ӗҫӗсемпе паллаштарнӑ, вӗсем хӑйсен номинацийӗсенче ҫӗнтернӗ.
Чӑваш халӑх сайчӗн чӑвашла тата вырӑсла версийӗсенче ҫул-йӗр ыйтӑвне епле ҫутатнине тишкернӗ 9-мӗш класра вӗренекен Анна Петрова конференцире иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.
Нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ирхине Республикӑри ача-пӑча клиника пульницинче 4 ҫулти арҫын ача вилнӗ. Куншӑн халӗ унта ӗҫлекен икӗ тухтӑра суд умӗнче явап тыттарасшӑн.
Следстви шухӑшӗпе, ҫак икӗ тухтӑр дежурствӑра ачана тӗрӗс пӑхман. Шурӑ халатлисем ачан шалти органӗсене тӗплӗн тӗрӗслеме яман, рентген тата ультрасасӑ кӑтартӑвӗсене шута илмен. Пӗчӗкскерӗн вара перетонит аталаннӑ. Тухтӑрсем тӗрӗс диагноз лартса операци туман.
Тухтӑрсен тимсӗрлӗхне пула ача нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ирхине пульницӑра вилнӗ. Следовательсем тӗрлӗ экспертиза ирттернӗ. Халӗ пуҫиле ӗҫе суда ярса панӑ.
Петӗр Хусанкай ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине халалланӑ «Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» видеосӑвӑсен ӑмӑртӑвӗн ҫӗнтерӳҫисене чыслама вӑхӑт ҫитрӗ. Ӑна эпир, конкурса йӗркелекенсем, пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, шӑматкун, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче ирттерме палӑртрӑмӑр. 10 сехетре пуҫланӗ.
Унчченех палӑртнӑччӗ ӗнтӗ: пӗрремӗш-иккӗмӗш-виҫҫӗмӗш вырӑнсене кам-кам йышӑннине чыславра кӑна пӗлтеретпӗр тесе. Ҫавна май ҫӗнтерӳҫӗсен йышне эпир халӗ те сире каламан. Ҫакна шута илсе 1-мӗш тура тухнисен чыслава пурин те пыма тивет, эпир сире пурсӑра та унта ҫитме йыхравлатпӑр! Парнесӗр никам та тӑрса юлмӗ. Кашни ушкӑнра пӗрремӗш вырӑна тухнӑ пӗр хутшӑнакана палӑртнӑ, иккӗмӗш вырӑн — 2 хутшӑнакана панӑ, виҫҫӗмӗшне — виҫӗ хутшӑнакана. Тепӗр тӑватӑ хутшӑнаканӗ хавхалану парниллӗ пулӗҫ. Унсӑр пуҫне, чыслава килнисен йышӗнче пылак парнесем те выляттаратпӑр!
Кам мала тухнисене каламастпӑр терӗмӗр пулин те, икӗ номинацири ҫӗнтерӳҫӗсене пӗлтересех пулать. Пӗри вӑл — «Куракансен кӑмӑлне кайнӑ ӗҫ». Ку номинацине Улатӑр районӗнчи Ҫӗнӗ Эйпеҫри ача пахчине ҫӳрекен 6 ҫулти Тельцова Ариадна тивӗҫрӗ.
Пуш уйӑхӗн 11–12-мӗшӗсенче Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче вокалпа хореографи, театрпа художество тата инструмент пултарулӑхӗн Пӗтӗм Раҫҫейри иккӗмӗш фестивалӗ иртнӗ.
«Калейдоскоп талантов» (чӑв. Пултаруллисен калейдоскопӗ) конкурсра «Эстрада вокалӗ» номинацире Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен, ҫавӑн пекех хамӑр республикӑри уҫӑ сасӑллӑ та хитре юрлакан ачасем ӑмӑртнӑ.
Патӑрьелти ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекен ачасем те конкурсра хастар пулнӑ. Унтан «Звуки детства» (чӑв. Ачалӑх сасси) вокал ушкӑнӗ, Ильяс Атаказов, Зиля Субханкуллова, Келли Мишина, Линара Куликова, Мефодий Галкин, Василя Салихова савӑк кӑмӑлпа таврӑннӑ. Арина Селенина тата Залина Шагаева I степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта 12–13 тата 14–15 ҫулсенчи хӗрачасем ҫичӗ виҫе категорийӗнче кӗрешнӗ. Ӑмӑрту Хӗрарӑмсен кӗрешӗвне аталантаракан республикӑри центрта иртнӗ.
Ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчен пуҫтарӑннӑ пикесем Натальӑпа Ольга Смирнова парнисемшӗн кӗрешӗве тухнӑ. 11 регионти 150-а яхӑн пике хушшинче Чӑваш Ен хӗрӗсем те тивӗҫлипе ӑмӑртнӑ. Ҫӗршывӑн ытти субъектне илсен, Ҫӗнӗ Шупашкарти кавир ҫинче Мускав хулинчи, Мускав, Чӗмпӗр, Самар облаҫӗсенчи, Тутарстанри, Мари Элти, Мӑкшӑ, Пушкӑрт, Коми республикисенчи хӗрсем пулнӑ.
Кӗрешӗве тухнӑ хӗрсене Наталья Смирнова (вӑл — ирӗклӗ мелпе кӗрешекен хӗрарӑмсен Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командин аслӑ тренерӗ) тата унӑн тӑванӗ Ольга Смирнова (ирӗклӗ мелпе кӗрешекенсен Чӑваш Енри командин аслӑ тренерӗ) саламланӑ.
Пирӗн пикесене илес пулсан вӗсем пӗрремӗш вырӑнсене те йышӑннӑ. Ольга Рехметулловӑна (Канаш), Надежда Матвеевӑна (5-мӗш спорт шкулӗ), Анастасия Яндушкинӑна (5-мӗш спорт шкулӗ), Анна Ивановӑна (Канаш), Татьяна Тимофеевӑна (Ҫӗнӗ Шупашкар) хӑйсен виҫинче пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ ятпа саламлама пулать.
Пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ ҫӗнӗ видеоконкурс пуҫланать. Вӑл пӗлтӗрхи «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» видеосӑвӑсен конкурсӗн тӑсӑмӗ пулӗ. Унӑн кӑҫалхи ячӗ — «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш: ача панчи». Хальхинче вӑл шкула кайман ачасене халалланӑскер пулӗ. Конкурса хутшӑнакан ачасен, 2–15 ҫулхисен, халӑх сӑмахлӑхӗн е чӑваш поэчӗсен сӑввисене вуласа памалла. Ушкӑнпа пуҫтарӑнса чӑваш ачисен вӑййине вылянине ӳкермелли номинаци те пур хальхинче.
Конкурса йӗркелекенсем шутне Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗсӗр пуҫне ҫаксем кӗреҫҫӗ: Чӑваш халӑх сайчӗ, Чӑваш ен телерадиокомпанийӗ, Чӑваш наци конгресӗ, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗ.
Конкурса хутшӑнас текенсен электронлӑ регистраци тухмалла. Конкурса ҫырӑнмалли страница http://pecekse.chuvash.org адреспа вырнаҫнӑ. Регистрациленнисӗр пуҫне унта сирӗн видео ӳкермелли сӑвва е вӑййа суйласа илмелле пулать. Видеосене интернета кӑларса хума ирӗк паракан ашшӗ-амӑшӗн заявленисемпе пӗрле civhim2@yandex.ru электрон адреспа ярса памалла.
Конкурс ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 23 сехетре вӗҫленет. Каярах килнӗ ӗҫсене йышӑнмаҫҫӗ.
+13.3 °C