Чӗмпӗр облаҫӗнче пурӑнакан чӑваш ҫынни 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче кулак тесе йышӑннӑ йӑхӗсен ҫуртне тавӑрнӑ.
Валентина Ильина суда 1930 ҫулта аслашшӗнчен туртса илнӗ ҫурта таварас тӗллевпе суда кайнӑ. Культура еткерлӗхӗн комитечӗн председателӗ Шарпудина Хаутиева каланӑ тӑрӑх, ку — тӗлӗмелле япала.
Анатри Якушка ялӗнчи ҫурт, унччен И.Ф.Маловӑн пулнӑскер, историпе культура палӑкӗ шутланать. Вӑл ял варринче ларать.
1930 ҫулта ялти хастарсем Малова кулак тесе йышӑннӑ, унӑн пурлӑхне туртса илнӗ. Унӑн ҫуртӗнче колхоз правленийӗ, пекарня пулнӑ. Ҫурт муниципалитет харпӑрлӑхӗнче пулнӑ, унпа кайран никам та усӑ курман.
Еткере тавӑрма шухӑшланӑ хӗрарӑм документсене 35 ҫул пухнӑ. Валентина Ильина ӑна ишӗлсе анассинчен хӑтарас тӗллевпе тавӑрнӑ. Ватӑ ҫынсем Малов ҫав ҫуртра пурӑннине ӗнентерни те судра кирлӗ пулнӑ. Валентина Ильина кирлӗ документсене уйӑх тӑршшӗнче алла илӗ.
Шупашкарти апатлану технологийӗн тата коммерцин техникумӗн студенчӗсем Евгений Платоновпа Артем Константинов кулинари ӳнерӗн «Прикамская кухня» регионсем хушшинчи этнофестивалӗнче чи лайӑххисем пулса тӑнӑ. Уйрӑм зачетра вӗсем ылтӑн тата кӗмӗл медальсене тивӗҫнӗ.
Апат пӗҫерекенсен этнофестивалӗ Плеханов ячӗллӗ Раҫҫейӗн экономика университечӗн Пермьри институтӗнче нарӑсӑн 3–4-мӗшӗсенче иртнӗ. Ӑна кӑҫал 16-мӗш хут йӗркеленӗ. Фестиваль темине «Вӗрекен, хӑватлӑ, никам ҫӗнтерейми» тесе панӑ.
Фестивале Пермьри кулинарсен ассоциацийӗ пуҫарнӑ. Вырӑнти профильлӗ вӗренӳ заведенийӗсем, Раҫҫейри кулинарсен ассоциацийӗ тата регионти влаҫ органӗсем ырласа йышӑннипе этнофестиваль ырӑ йӑлана кӗрсе кайнӑ.
Кӑҫалхи фестивале 116 профессионал хутшӑннӑ. Вӗсен хушшинче — поварсем, кондитерсем, пӗҫерекенсем, официантсем, карвинг енӗпе ӗҫлекен специалистсем.
Шупашкарти апатлану технологийӗн тата коммерцин техникумӗн студенчӗсем фестивале официант евӗр хутшӑннӑ. Ӑсталӑха вӗсем Чӑваш Енри Кулинарсен ассоциацийӗн ертӳҫи Николай Уездной ертсе пынипе туптанӑ-мӗн.
Чӗмпӗр облаҫӗнче «Наци ялӗ» проекта пурнӑҫлама тытӑннӑ. Унта регионта пурӑнакан халӑхсен культурине кӑтартакан картишсем пулӗҫ. Пӗтӗмпе — 9 лапам. Чӑваш культурине автономийӗ хӑйӗн лапамне пӗрремӗш хӑтлӑлатма тытӑннӑ.
Ҫулла картиш пӗрремӗш хӑнасене йышӑнмалла. Кунта музей комплексӗ, конференци залӗ, наци апачӗ пӗҫӗрекен кафе, хӑна ҫурчӗ пулӗҫ. Вӑхӑт ирнӗҫемӗн ҫак вырӑн наци йӑли-йӗркисен центрӗн статусне тивӗҫмелле.
Чӑваш картишне Федоровсен ҫемйи, ашшӗ тата ывӑлӗсем, тума тытӑннӑ. Йывӑҫ ҫуртра музей экспозицийӗ пулӗ. Кунсӑр пуҫне мунча, ҫӑл пур. Анчах тумалли татах пур-ха.
Ку кӗтесре тӑван культурӑпа паллашма, унӑн илемӗпе киленме май пулмалла. Проект ҫак тӗллевпе пурнӑҫланать те.
— Эпир ӗҫлетпӗр, вун-вун ҫултан эпир пулмастпӑр, анчах чӑваш халӑхӗ валли ҫакнашкал кӗтес пулать. Унта ҫынсем музее кайма, наци ҫимӗҫне тутанма, канма пултараҫҫӗ, — тенӗ Артем Федоров.
Анчах ку пӗтӗм ҫӗршыва пырса тивекен хыпар мар. Тӑваттӑмӗш ача ҫуратсан ипотека тӳлевӗнчен хӑтарма мӑкшӑсем йышӑннӑ. Кун пирки асӑннӑ регион пуҫлӑхӗ Владимир Волков регионти депутатсем патне янӑ Ҫырура палӑртнӑ. Ҫемьери тӑваттӑмӗш ача усрава илнӗ пепке пулсан та ипотека парӑмне каҫарӗҫ.
Виҫҫӗмӗш ача ҫуратакансене ипотекӑн 30 процентне саплаштарса парӗҫ. Ҫӗнӗ йӗркене Мӑкшӑ Республикинче кӑҫалтанах вӑя кӗртесшӗн.
Мӑкшӑсем унччен йышӑннӑ саккунсемпе ачаллӑ ҫемьесене ипотека кредитне тӳлеме регион ахаль те пулӑшнӑ-ха. Пӗрремӗш е иккӗмӗш ача ҫуралсан ипотека парӑмӗн 10 процентне тӳлесе пулӑшнӑ, виҫҫӗмӗшпе тӑваттӑмӗшӗшӗн — 20 процент. Пиллӗкмӗш ҫуралсан мӗнпур парӑма регион хӑй ҫине илнӗ.
Регионти амӑш укҫи ҫемьере миҫе пепке пулнинчен килет. Виҫҫӗмӗш ачашӑн, индексацие шута илсен, вӑл 111 пин тенкӗ тухать. Тӑваттӑмӗшӗшӗн — 133 пин, пиллӗкмӗшӗшӗн тата ун хыҫҫӑнхисемшӗн те тӳлеҫҫӗ — 166 пин тенкӗ.
Ӗпхӳре юсаса ҫӗнетнӗ хыҫҫӑн Чӑвашсен вырсарни шкулӗ уҫӑлнӑ. Ӑна ҫӑмӑллӑхлӑ майпа тара паракан программӑпа ҫӗнетнӗ иккен. Тӗплӗ юсав валли кӗмӗле Марат Хафизов ятлӑ усламҫӑ уйӑрнӑ.
Ҫурта ҫӑмӑллӑхлӑ майпа тара панӑ май усламҫӑ умӗнче влаҫсем кӑштах услови лартнӑ тесен те йӑнӑш мар. Хайхин малтанхи виҫӗ ҫул хушшинче ҫурта тӗплӗн юсамалла пулнӑ тата тара илнишӗн хыснана тӳлемелле. Ӗҫе тӗплӗ пурнӑҫласан арендншӑн пӗр тӑваткал метршӑн 1 тенкӗ тӳлеттернипех ҫырлахӗҫ. Ҫапла хака 25 ҫуллӑха палӑртнӑ.
Вырсарни шкулне 187 тӑваткал метр лекнӗ. Унта халӗ 140 чӑваш ачи вӗренет. Вӗсем чӑваш чӗлхине шӗкӗлчеҫҫӗ, литературӑпа паллашаҫҫӗ. Ачасене информатикӑпа ют чӗлхене те вӗрентеҫҫӗ. Декораципе прикладной ӳнерӗн кружокӗ те ӗҫлет.
Карлачӑн 26-мӗшӗнче ҫакӑ паллӑ пулнӑ: Пушкӑрт Республикинче чӑваш наци культурин автономине туса хунӑ. Кун пирки «Башинформ» пӗлтерет.
Пӗрлӗхе туса хурас ыйтӑва пӗлтӗр ҫу уйӑхӗнчех ҫӗкленӗ. Ӑна тумалли пирки кӑҫал Булгаково ялӗнче иртнӗ регионсен общество организацийӗсен конференцийӗнче йышӑннӑ.
Пушкӑртстанри чӑваш наци культурин автономийӗн председателӗн тивӗҫне медицина ӑслӑлӑхӗсен докторне Виталий Викторов профессора шаннӑ.
Конференцие хутшӑннисем чӑваш чӗлхин йӑлине тытса пымаллине, унӑн историне, культурине вӗренмеллине палӑртнӑ. Ҫавӑн пекех унта ҫамрӑксене илӗртес ыйту та ҫивӗч. Пурте Пушкӑртстан правительствине пулӑшу кӳнӗшӗн тав тунӑ.
Пӗлмешкӗн: Пушкӑрт Республикинче 100 пин ытла чӑваш пурӑнать, чӑваш нациллӗ 9 пин ытла ача вӗренет. Тӑван чӗлхене 23 шкулпа филиалта вӗрентеҫҫӗ. Ҫавӑн пекех унта республика шайӗнче чӑвашла хаҫат тухса тӑрать.
Тулай чӑвашсем вӑхӑта ахаль ирттермеҫҫӗ, тӗрлӗ мероприяти йӗркелеме тӑрӑшаҫҫӗ. Тольятти хулинчи чӑвашсен автономийӗ, акӑ, «Ман юратнӑ хула» ача-пӑча ӳкерчӗкӗсен конкурсне ирттересси пирки пӗлтерет.
Ӳкерчӗксене асӑннӑ автономин правленийӗн ертӳҫине А.П. Бикмурзина е правленин секретарьне Наталья Панфиоленкона ҫитерсе памалла. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗсем: 8-927-268-81-13, 8-937-230-96-34.
Ҫӗнтерӳҫӗсене парнесемпе чыслӗҫ.
Нумаях пулмасть Удмурт Республикинче биатлон енӗпе Раҫҫей чемпионачӗ иртнӗ. Пирӗн ентеш Татьяна Семенова биатлонистка пӑхӑр медаль ҫӗнсе илме пултарнӑ.
Татьяна Семенова 15 ҫухрӑмлӑ дистанцире ӑмӑртнӑ. Ҫак дистанцире Мускав спортсменки Анна Щербинина ҫӗнтернӗ. Ханты-Манси автономи округӗнчи Марина Коровина финиша иккӗмӗш ҫитнӗ. Ун хыҫҫӑн — пирӗн ентеш.
Татьяна Семенова Шупашкарти политехника институтӗнче вӗренет, ӑсталӑхне Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксен 2-мӗш спорт шкулӗнче туптать.
Палӑртмалла: Анатолий Акимов тренер патӗнче ӑсталӑхне туптаканскер чупура чи лайӑх кӑтартупа палӑрнӑ, анчах вӑл пенӗ чухне йӑнӑшнӑ. Пӗлтӗр вара Татьяна Тернтинӑра иртнӗ Пӗтӗм тӗнчери Универсиадӑра пӗр ылтӑн тата икӗ пӑхӑр медаль ҫӗнсе илнӗ.
Раштавӑн 19-20-мӗшӗсенче Тольяттинчи «Олимп» спорт колмплексӗнче «Ылтӑн алӑсем» ярмӑрккӑ ӗҫленӗ. Унта декораципе прикладной пултарулӑхӗн тӗрлӗ енлӗ ӑстисем: тӑмран хатӗр ӑсталакансем, тӗрлекенсем, шӑратакансем, ҫыхакансем, упсма ҫине ӳкерекенсем тата ыттисем — пуҫтарӑннӑ.
Ярмӑрккӑна юрӑ-ташӑ ӑстисем те хутшӑннӑ. Вӗсен хушшинче — Тольяттинчи тӗслӗхлӗ «Телей» ҫемье ансамблӗ те. Ушкӑн культурӑпа массӑллӑ мероприятисене ытти чух та хастар хутшӑнать иккен. Самар тӑрӑхӗнчисемпе Раҫҫей шайӗнчисене те кӑна мар, 1998 ҫулта вӑл Тӗрӗк халӑхӗсен пӗтӗм тӗнчери фестивальне (вӑл Турцинчи Анкара хулинче иртнӗ) хутшӑннӑ. Чӑваш диаспори хушшинче те «Телей» ансамбль ятлӑ-сумлӑ-мӗн.
Раштавӑн 8-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Хурамал ялӗнчи «Эткер» халӑх фольклор ансамблӗ Коми Республикинчен таврӑннӑ.
Раштавӑн 6–7-мӗшӗсенче пӗтӗм тӗнчери пултарулӑх ушкӑнӗсен «Завалинка в валенках» халӑх юррисен фестивалӗ иртнӗ. Унта Коми, Мари, Чӑваш республикисенчи, Архангельск, Волгоград, Киров Свердловск облаҫӗсенчи ушкӑнсем хутшӑннӑ.
Чӑвашсенчен «Эткере» чӗннӗ. Ӑна РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Людмила Ефимова ертсе пырать. Ку ушкӑн пӗлтӗр Коми Республикинче иртнӗ «Завалинка» халӑх пултарулӑхӗн фестивалӗнче 1-мӗш вырӑн йышӑннӑ.
«Эткер» фестивале хутшӑнма хӗл пирки юрӑсем хатӗрленӗ: хутӑш чӑвашсен юррисем, такмакӗсем. Вӗсем чӑвашла юрланине никамах та ӑнланман пулсан та пурне те килӗшнӗ, халӑх чунран савӑннӑ.
Геннадий Ефимова ятарлӑ парнепе те чысланӑ. Вӑл кӑҫал 77 ҫул тултарнӑ. Апла пулин те пултарулӑх ӗҫне малалла тӑсать.
Сӑнсем (4)
-3.7 °C