Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп редакторӗ Аҫтахар (Николай) Плотников пысӑк чыса тивӗҫнӗ. Ӑна республикӑн Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхи юбилейӗ тӗлне хатӗрленӗ медальпе чыслама йышӑннӑ. Хушӑва Олег Алексеевич паян алӑ пуснӑ.
Тӑван чӗлхен пуянлӑхне тӗнчене кӑларас, ӑна ҫитес ӑру валли упраса хӑварас тӗллевпе Аҫтахар Плотников пурнӑҫлакан капашсӑр калӑпӑшлӑ ӗҫе тӳре-шара ҫакӑн пек сума суни халиччен пулманччӗ-ха. Маттур чӑваш арне чыслани чӑвашлӑхшӑн таса чунпа хыпса ҫунакансене тата тӑван чӗлхемӗре хисеп туниех. Чӑваш тӗнчин хастарӗсемшӗн кӑҫалхи Чӑваш чӗлхи кунӗ чылайлӑха асра юлӗ.
Николай Плотникова паян Шупашкарта иртнӗ «Тӑван чӗлхе наци культурине упраса хӑвармалли хатӗр шутланать» ҫавра сӗтеле те йыхравланӑ. Вӑл унта «Яндекс.Куҫаруҫӑн» ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен каласа кӑтартрӗ. Тӑлмача Аҫтахар Плотников ертсе пыракан маттурсем ҫине тӑнипе кӑҫал ӗҫлеттерсе яма май килнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Видеоконференци ҫыхӑнӑвӗн мелӗпе йӗркеленӗ ҫавра сӗтеле республика ертӳҫи Олег Николаев, культура министрӗ Роза Лизакова хутшӑнчӗҫ.
| АКА | 25 |
Чӑваш халӑх сайчӗн пуҫлӑхне Н.А. Плотникова
Хисеплӗ Николай Алексеевич!
Паян – Чӑваш чӗлхин кунӗ. Ӑна чӑваш халӑхӗн чи паллӑ кунӗсен календарьне кӗртмешкӗн В.П. Станьялпа, А.П. Хусанкайпа, П.С. Красновпа, ытти хастарпа пӗрле ҫак йӗркесен авторӗ те еплерех ӗҫлени ҫинчен пурӑна киле уйрӑммӑн калаҫӑпӑр. Паян вара ҫак уявпа сана та, сайт вулавҫисемпе тусӗсене те тулли кӑмӑлӑмпа, чунӑм-чӗремрен саламлатӑп.
Н.В. Никольский никӗсленӗ «Хыпар» хаҫатра тӗрлӗ ыйту йышӗнче чӗлхе ыйтӑвӗпе ҫырнӑ хайлавсем те сахал мар. Паянхи хаҫатсемпе танлаштарсан, 1906–1907 ҫулсенче тухса тӑнӑ «Хыпарпа» вӑл пырса тӑнӑ кашни ялтах пурте тенӗ пекех паллашайнӑ: унӑн номерӗсене ҫырӑнса илекенӗн килӗнче е шкулта, хурал пӳртӗнче, йӗтем ҫинче пуҫтарӑнса вуланӑ. Чӑваш халӑх сайтне вырнаҫтарма сӗнекен ҫак материал пин-пин йӑхташӑмӑр чунне хускатнах. Унӑн ҫивӗчлӗхӗ паян та чакманни те мана пӗртте иккӗлентермест.
Стиле, орфографипе пунктуацие улӑштарман.
Хисеплесе –
Алексей Петрович Леонтьев.
Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ «Чӑваш чӗлхи илемӗ сӑвӑра» акци ирттерет. Ӑна Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑ. Унта хутшӑнакансене чӑвашла сӑвӑсем вулама сӗннӗ. Акцие хутшӑнакансем кирек епле сӑвва та суйлама пултарӗҫ. Хӑйсем ҫырнине те вулама юрать. Сӑвӑсене Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗн Электрон вулавӑшӗнчен те илме май туса панӑ.
Килӗшекен сӑвва вуласа видеоролик ӳкермелле. Унта хайлав авторне тата ятне кӑтартмалла. Сӑвва вулакансем хӑйсен ятне-шывне те палӑртма пултараҫҫӗ. Хатӗр видеоролика тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗрне #люблючувашский (чӑв. чӑваш чӗлхине юрататӑп) хештегпа вырнаҫтарма сӗннӗ. Видеороликсене kray@nbchr.ru электрон адреспа та ярса пама пулать.
Кӑҫал республикӑра тӑватӑ ялта культура ҫурчӗ тума палӑртнӑ. Тата тепӗр пӗр клуба тӗпрен юсӗҫ. Ку тӗллевпе хыснаран 102 миллион тенкӗ уйӑрнӑ.
Ҫӗнӗ культура ҫурчӗ Шупашкар райнӗнчи Кармашра, Канаш районӗнчи Хучелте, Вӑрнар районӗнчи Пӑртасра тата Комсомольски районӗнчи Тукайра пулӗҫ. Елчӗкри культура ҫуртне вара тӗпрен юсама палӑртнӑ.
Палӑртмалла: пӗлтӗр пилӗк районта – Канаш, Етӗрне, Комсомольски, Патӑрьел тата Куславкка районӗсенче – ултӑ культура ҫурчӗ ҫӗкленӗ.
Чӑваш патшалӑх пуканӗ театрӗ 75 ҫул тултарнӑ май Интсаграмра ӗнер 19 сехетре тӳрӗ эфир йӗркеленӗ. Ӑна ӳнер учрежденийӗн пуҫлӑхӗ, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Елизавета Абрамова тата театрӑн илемлӗх ертӳҫи, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Юрий Филиппов ертсе пынӑ.
Пӗр сехете яхӑн пынӑ эфир вӑхӑтӗнче театрӑн историйӗпе, унӑн сумлӑ ҫыннисемпе паллаштарнӑ.
Театр 1945 ҫулта Сергей Мерзляков пьеси тӑрӑх «Три подружки» спектакле лартнӑ. Шӑпах Сергей Мерзляков пуҫарса янӑ та ку учреждение. Вӑлах театрӑн пӗрремӗш директорӗ тата режиссерӗ пулнӑ.
Юбилей тӗлне театрта «Чувашскому театру кукол - 75!» (чӑв. Чӑваш пукане театрӗ — 75 ҫулта) онлайн-фестиваль йӗркеленӗ. Ҫавна май вӑл видеосюжетсем тата онлайн-трансляцисем ирттерет.
2020 ҫулта Чӑваш Енри тӑватӑ ялта культура ҫурчӗ уҫӗҫ. Вӗсене Шупашкар районӗнчи Мӑналта, Канаш районӗнчи Хучелте, Вӑрнар районӗнчи Пӑртасра, Комсомольски районӗнчи Тукайра тума палӑртнӑ. Мӑнал ялӗнче ӗҫсене пуҫӑннӑ та ӗнтӗ. Унта строительсем клуб никӗсӗ валли вырӑн хатӗрлеҫҫӗ. Клуб 150 ҫынлӑх пулӗ.
Кунсӑр пуҫне кӑҫал Елчӗк районӗнчи культура ҫуртне юсаса ҫӗнетме йышӑннӑ. Унта та ӗҫе кӳлӗннӗ.
Маларах асӑннӑ тӗллевпе федераци, республика тата вырӑнти хыснасенчен 101,9 млн тенкӗ уйӑрӗҫ.
2019 ҫулта Канаш, Етӗрне, Комсомольски, Патӑрьел, Куславкка районӗсенче культура ҫурчӗсем уҫнӑ. Республикӑн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ӗҫе пӗлтӗр те «Культура» наци программипе килӗшӳллӗн пурнӑҫланӑ.
Тӗнчере те Раҫҫейре те кӑшӑлвирус алхаснӑ май Чӑваш халӑх сайчӗпе Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ ҫӗнӗ конкурс пуҫарас терӗҫ — «Антон Чехов чӑвашла». Ҫав-ҫавах хӑшӗ-пӗрин килте ларса вӑхӑт ирттерме тивет. Ахаль лариччен усӑллӑ ӗҫ те тума пулать-ҫке — калӑпӑр, Антон Чеховӑн (ахаль суйламан — кӑҫал унӑн юбилей) калавӗсене чӑвашла куҫарса. Ку ӗҫре вара Яндекс.Тӑлмач е эпир хатӗрленӗ машшин куҫарӑвӗн сайчӗ (юсав ӗҫӗ пырать те вӑхӑтлӑха ӗҫлемест пулин те) те пулӑшма пултарӗ. Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫи те пуянланӗ, Антон Чеховӑн хайлавӗсене те чӑвашла ытларах вулама май пулӗ.
Кӗскен: унччен куҫарман Антон Чеховӑн калавне чӑвашла куҫармалла; ыттисем суйламан калавсене илме тӑрӑшмалла; малти вырӑна тухнисене парнесемпе тивӗҫтерӗпӗр; ӗҫсене ҫу уйӑхӗн 31-мӗшччен йышӑнатпӑр.
«Антон Чехов чӑвашла» ӑмӑрту йӗркипе тӗплӗнрех ятарлӑ страницӑра паллашма пулать.
Чӑваш кӗнеке издательствинче нумаях пулмасть пӗрремӗш чӑваш халӑх поэчӗн Николай Шелепин (1881–1945) «Кушакпа Автан. Кот и Петух» юмахӗ пичетленнӗ. Ӑна «Нестареющая книга» (чӑв. Кивелмен кӗнеке) ярӑмпа кун ҫути кӑтартнӑ.Пьеса-юмаха 1926 ҫулта ҫырнӑ поэт. Халӗ ӑна чӑвашла та, вырӑсла та вулама пулать.
Николай Шелепи поэта иртнӗ ӗмӗрӗн 20-мӗш ҫулӗсен пуҫламӑшӗнчех литература ҫыннисем аван пӗлнӗ. Вӑл сатира сӑввисем, истори халапӗсем тӑрӑх поэмӑсем, ачасем валли хайлавсем ҫырнӑ.
Кӗнекене хитре ӳкерчӗксемпе илемлетнӗ.
Ҫӗнӗ кӗнеке редакторӗ – Ольга Федорова, художникӗ – Светлана Бритвина. Кӑларӑма хатӗрленӗ чухне 1957 ҫулта пичетленнӗ чӑвашла, 1960 ҫулта пичетленнӗ вырӑсла текстсене тӗпе хунӑ.
Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗ сӑвӑ-калав хитре вулакансене Ольга Ырсем ячӗллӗ илемлӗ сӑмах конкурсне хутшӑнма йыхравлать.
Ӑмартӑва вулав культурин чи лайӑх йӑли-йӗркине тата аталантарас тӗллевпе ирттереҫҫӗ. Конкурс ҫу уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче иртнӗ. Ун пек конкурса учреждени XIV хут ирттерет.
Ольга Ырсем – Чӑваш Ен театр ӳнерне пуҫарса яраканӗсенчен пӗри, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артистки пулнӑ, РСФСР тава тивӗҫлӗ артистки.
Кӑҫалхи конкурса Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине халалланӑ. Илемлӗ вулакансен ӑмӑртӑвне инҫет мел ҫыхӑнӑвӗпе ирттернӗ.
Конкурсра ача пахчисенче, шкулсенче, техникумсемпе колледжсенче, аслӑ шкулсенче вӗренекенсем хутшӑнма пултараҫҫӗ.
Конкурс номинацийӗсем: сӑвӑсем, проза хайлавӗсем, литературӑпа музыка композицийӗсем, театр миниатюри, спектакльти сыпӑк.
Чӑваш Республикин наци библиотеки Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа «Литературӑллӑ Чӑваш Ен: ҫӗрҫуллӑхри чи килӗшнӗ кӗнеке» вулав референдумне ирттерет.
Унӑн тӗллевӗ наци литературин чи паха тӗслӗхӗсене палӑртса анлӑ сарасси, вулакансен, вулавӑшсен хастарлӑхне ӳстересси. Референдум тапхӑрӗнче вулакансем «Чӑваш литературин ылтӑн ҫӳпҫи: вуламалли 100 кӗнеке» сайтра кӑмӑла кайнӑ кӗнекешӗн/хайлавшӑн сасӑлама пултараҫҫӗ. «Чӑваш литературин ылтӑн ҫӳпҫи» электронлӑ коллекцине 100 чӑваш ҫыравҫин чи пӗлтерӗшлӗ хайлавӗсене вырнаҫтарнӑ, вӑл шутра Констнтин Ивановӑн, Ҫеҫпӗл Мишшин, Петӗр Хусанкайӑн, Ухсай Яккӑвӗн, Геннадий Айхин, Ҫемен Элкерӗн, Юрий Сементерӗн, Хӗветер Уярӑн, Раиса Сарпин, Юхма Мишшин, Ева Лисинан тата ытти паллӑ ҫыравҫӑсен кенекисем. Пухӑма 18 ӗмӗр варринчен пуҫласа 21 ӗмӗр таран тӗрлӗ жанрпа ҫырнӑ илемлӗ литература, популярлӑ ӑслӑлӑх литератури кӗнӗ.
«Ҫӗрҫуллӑхри чи килӗшнӗ кӗнеке» ята чи нумай сасӑ пухнӑ хайлав тивӗҫӗ.
-4.7 °C