Чечек
Унпа халь çут çанталăк тулнă,
Унпа ăсра пĕччен вăл юлнă...
«Ăçтан вăл килнĕ, хăш çĕртен?»
Хĕр чунĕ чĕннине ĕненчĕ,
Сасартăк чĕрипе çĕнелчĕ,
Сывалчĕ пусмăрлă чиртен.
Ишут та канăçне çĕтернĕ,
Лармасть ун нимĕн вырăна,
Ытла та савăк çӳçентернĕ,
Пит хумхантарнă вăл юна.
Хавал ун çук: сăра, апат
Паян пĕр тутăсăр пек уншăн,
Вăл пурăнать пулас мăнкуншăн:
Куç умĕнче пĕр сăн-сăпат
Ялан тăрать — чуна вăратрĕ;
Вăл савăнтарчĕ те хăратрĕ
Куç умĕнчен кĕç каясран.
Анчах та тухĕ-ши асран?
Туять, курать: куç хăрпăк витĕр
Сӳнмесĕр сапăнать хĕлхем.
«Ах, алăкна, чĕрем, ан питĕр,
Ан çыхăн тăлă пек, чĕлхем».
Ик куç харши — чĕкеç хӳри,
Чĕвеннĕн çăмăл авкаланнă.
Ăçтан пĕлетĕн, тен, юри
Илем кӳресшĕн хавхаланнă.
Умра хĕр пĕвĕ, çав сăнах...
Ишут илтмест, курмасть ним урăх.
Хĕр питĕнчи илемлĕ шурăх
Йăлтах-мĕн илчĕ тыткăна.
Ас илчĕ вăл: Хусан та бал...
Çак таранччен сӳнмен-мĕн эрлĕк,
Анчах та иксĕлмен ун хал,
Упраннă кăкăрта типтерлĕ.
«Ах, Лиза, Лиза, пĕр самантлăх
Тухса тăратăн ман ума.
Курап: юлман-мĕн асăнмалăх,
Пулман телейĕм сан çумра».
Халь ирĕксĕр вăл танлаштарчĕ,
Шайларĕ икĕ сăнлăха.
Ĕненнине вăл улăштарчĕ,
Шырарĕ тимлĕ чăнлăха.
Шутлать: «Кӳрентерни — чун терчĕ,
Анчах май пачĕ уяма
Ăс-хакăла; пачах çĕнтерчĕ
Вăл тăвăлланнă туйăма.
Çапах та типнĕ, хытнă кăмăл
Тиме тăратрĕ кăкарса.
Чĕрем ман чирлĕ: пушă, хăвăл,
Ăна сиплеймĕн макăрса».
Ун чунĕ асрипе тăртаннă,
Пуçа пуçларĕ çавăрма...
Каллех кӳрентерни вăраннă,
Хистет, хистет вăл тавăрма.
Çĕкленчĕ тимĕ; çĕнĕ çуйкăн
Хĕмленчĕ халĕ кăкăрта.
Çие вăл тухрĕ чĕррĕн, шуйхăн
Хăварчĕ йĕр карта-карта
Ăсра, чунра та чĕрере.
Хĕлхемленсе тăран эрех
Пекех пуçа вăл çавăрать,
Аса, чуна та тапратать.
Тен, çитрĕ чăн-чăн юрату?
Шутлать: «Ăнсăртлăхран ан тар эс,
Ăс-хакăлна пач парăнтар эс,
Пур меслете те чура ту».
Ишут ăсра халь тайтарать,
Анчах пĕлмест: унта те кĕвĕç,
Те вĕчĕ пӳлĕнсе тăрать.
Ах, сӳсленсессĕн сӳс пек тĕвĕç
Ӳксен пулмасть тет каçару.
Çавна пĕлсе хăйне вăл тытнă
Патша пекех — пулман чару.
Ял-йышшăн чĕрипе вăл хытнă:
Хăть вил, хăть пурăн; уншăн çех
Çурхи хĕвел иккен йăл култăр,
Пĕр уншăн çех çак Атăл тултăр —
Пĕр уншăн пултăр çут тĕнче.
XVIII
Кĕтмесĕр çитрĕ пысăк хурлăх,
Кĕрсе вăл тухрĕ пур киле.
Паян кунччен çын ас илет:
Ял-йыш пурăнаймарĕ пурлă,
Хăтăлаймарĕ выçлăхран.
Пулмарĕ çумăр: çĕр — тăхлан,
Пĕр шит те суха пуç илмерĕ.
Хĕвелĕ тăчĕ пит хĕртсе:
Ӳсен-тăран ларать типсе.
Хиртен пĕр пĕрчĕ тыр кĕмерĕ.
Чăнах, йыша мĕн çитерен
Тыр пулмасассăн пӳлмере?
Йĕпе çанталăк: сивĕ çил
Кумать ял тăрăх каллĕ-маллĕ —
Ара, халь вăл урам хуçи.
Юлашкине вăл силлĕ, аллĕ —
Хĕрхенмĕ пурнăç юхăнсан.
Этемĕн ĕçĕ пит ăнсан,
Кунран-кун пурлăх хутшăнсассăн,
Унран инкекĕ ютшăнсассăн,
Кĕтмесĕр çитĕ ăшă çил:
Кĕрсе тух, тейĕç, ĕç те çи,
Ан пăшăрхан, ан тунхăслан,
Кунта нимрен те ан сыхлан.
Ытла аптрарĕ мĕскĕн халăх,
Ăçта пырса эс мĕн тăван?
Йĕри-тавра пĕр пек çанталăк:
Е тар, е ут эс, е йăван.
Ишут пуян; ун йăтăнаççĕ
Тыр-пулпала ампар, кĕлечĕ.
Çӳлтен, тен, пӳлĕхĕн тивлечĕ
Пĕр уншăн çех анать? Тăмаççĕ
Кĕреш çынсем услапланса,
Анчах мĕн тăвăн çĕр çунсассăн,
Хăр çил пус-хирсенче кумсассăн,
Уйри тыр-пулă ăнмасан?
Ишутăн çитрĕ майлă вăхăт
Хăй шухăшланине тума.
Вăл ашшĕнчен те хытă, сăхă:
Пĕлет мулне ăçта хума,
Ăçтан илме, кама пама —
Каймасть ун ним те харама.
Тавра аптранă, халăх выçă, —
Тăранаймастăн хывăхпа.
Ишут кивçен парать — вăл уçă;
Курас тет усă пурлăхпа.
Çак чыслă хăтланни пит тавсăр,
Анчах пулман вăл пĕр сăлтавсăр.
Авалтанпа ял хыçĕнче
Выртать илемлĕ шурлă лакăм.
Вăл карталаннă пур енчен
Вăрманпала — тăмасть варакăн.
Пăхсан, куратăн-ха сăртран:
Кунта илемлĕх, тулăх, хăтлăх,
Анчах чĕр чунĕ ăнсăртран
Кĕрсен, тухман-мĕн — çăтнă путлах.
Сăмах-юмах пур: «Хан чури те
Кĕрсен, ун витĕр тухайман.
Пĕччен юлсассăн арçури те
Шур тăрăх çӳреме хăйман».
Ишут шутлать: «Çĕн çурт тăватăп,
Чесменский граф пек, кирпĕчрен:
Балкон, мансарда, коллонада,
Аглицкий сад пырать вĕçрен.
Халь пурлăх пур, — камран кайра эп? —
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp