Тӗнчери ӑсчахсем сӳслӗ апат-ҫимӗҫ хырӑмлӑх ракӗнчен сыхланине ҫирӗплетсе панӑ имӗш. 2007 ҫулта ун пек тӗпчев пӗрре ирттернӗ-ха вӗсем. Ҫавӑн чух вӗсем сыхлама пултарать тесе кӑна пӗтӗмлетнӗ. Хальхинче тата ҫирӗпрех пӗтӗмлетнӗ.

Рака тӗпчекен пӗтӗм тӗнчери фонд Лондонри Импери колледжӗн эксперчӗсене тӗпчев ирттерттернӗ. Вӗсем ӳсентӑран апат-ҫимӗҫе, ҫав шутра сӳслисене (улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ, вӗтетемен тӗш-тырӑран тӑракан кӗрпе, пӑрҫа йышшисем) ытларах ҫиме сӗннӗ.

Рака тӗпчекен пӗтӗм тӗнчери фонд тата Америкӑри рака тӗпчекен институт ученӑйӗсем хатӗрленӗ аш-пӑша (кӑлпасси, ветчина, буженина тата ытти ҫавӑн йышши ҫимӗҫ) тата хӗрлӗ какая тӗпчесе пӑхнӑ. Хатӗрленине вӗсем ҫиме сӗнмеҫҫӗ, пӑру тата сурӑх ашне эрнере 5-6 вӑтам порцирен ытла ҫимелле мар теҫҫӗ.

Алла Самойлова

Ҫак кунсенче Чӑваш Енӗн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова ирттернӗ пресс-конференцире ытти тӗрлӗ ыйтупа пӗрлех медицинӑра кадрсем ҫитменнине сӳтсе явнӑ.

Пульницӑсен штатне вӑтамран иккӗ-виҫҫӗмӗш пай чухлӗ кӑна комплектланӑ иккен. Вӗсенче медаппасем, участокри терапевтсем, ансӑр специалистсем — офтальмологсем, кардиологсем, эндокринологсем — ҫитмеҫҫӗ. Хӑш-пӗр поликлиникӑра черет ҫук иккен, теприсенче виҫшер сехет тӑма тивет. Тухтӑра вӑрах кӗтме тивнипе халӑх кӑмӑлсӑрланать.

Министр шучӗпе ҫынсене хӑйсен участокри тухтӑрӗ патне ҫирӗплетсен ҫак ыйту татӑлмалла. Ансӑр специалистсем ҫитменнине хальхи сывлӑх учрежденийӗсенче консультаципе диагностика центрӗсем йӗркеленипе татасшӑн. Поликлиникӑра, сӑмахран, кардиолог е пульманолог пулмасан ҫын ятарлӑ центра кайма пултарӗ. Лайӑх тӗслӗх вырӑнне Алла Самойлова Шупашкарти Васкавлӑ пулӑшу пульниципе Ҫурҫӗр клиникӑна пӗрлештернине илсе кӑтартнӑ.

Сывлӑх сыхлав министерствинче специалистсем медицинӑна таврӑнасса шанаҫҫӗ. Персоналӑн ӗҫ укҫи сисӗнмеллех хӑпарнӑ. Ҫулталӑк вӗҫленнӗ тӗле врачсен ӗҫ укҫине тата 10 процент хӑпартасшӑн.

Малалла...

Медицина ҫирӗп утӑмсем туса малала аталанать, анчах ҫын юнне ылмаштаракан япала халӗ те шухӑшласа кӑларман-ха. Ҫавӑнпа чирлисен пурнӑҫне ҫӑлмашкӑн юн кирлӗ. Чылайӑшӗ ҫак пулӑшӑва кӗтет.

Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Элӗкри тӗп пульницӑра Юн илекен станци донор кунне ирттернӗ. Ҫак кун 80 ҫын юн панӑ. Шурӑ халатлисем уйрӑмах хастар пулнӑ. 36 тухтӑр донор пулнӑ.

Юн паракансен ҫулталӑкӑн кирек хӑш вӑхӑтӗнче те ӗҫрен пӗр кун канма ирӗк пур. Ҫавӑн пекех вӗсене апатланмашкӑн 330 тенкӗ параҫҫӗ. Паллах, донорсемшӗн ку чи пӗлтерӗшли мар. Ҫын пурнӑҫне ҫӑлма пулӑшасси — сӑваплӑ тивӗҫ.

18 ҫултан аслӑ кашни ҫын донор пулаять. Донор пулма хирӗҫлекен салтав ҫук тӑк, кӗлетке йывӑрӑшӗ 50 килограмран ытларах пулсан — тархасшӑн. Тухтӑрсен чылай ҫул ирттернӗ сӑнавӗ ҫирӗплтенӗ тӑрӑх, ҫынран 400–450 миллилитр юн илни сывлӑха, ӗҫ хастарлӑхне сиен кӳмест. Пачах тепӗр май: япаласен ылмашӑнӑвӗ хӑвӑртланать, кӑмӑл ҫӗкленет, пит ӳчӗн тӗсӗ лайӑхланать, организм ҫамрӑкланать. Тухтӑрсем каланӑ тӑрӑх, ҫулталӑкра 5 хут юн пани сиенлӗ мар.

Республика сыватӑшӗсенче ҫӗнӗ мелпе операцисем ирттерме пуҫлани пирки эпир маларах та сире пӗлтернӗччӗ. Сывлӑх анинчен акӑ ҫӗнӗ хыпар та ҫитрӗ — республикӑн клиника пульницинче кӑкӑр тӗлӗнчи вырӑна операци тӑвакан хирургсем халиччен туман меслетпе операци ирттернӗ.

Video-assisted thoracic surgery теҫҫӗ иккен ӑна специалистсем. Ансатрах чӗлхепе ӑнлантарма пӑхсан ҫакӑ тип пыра видеотораскопилле мелпе пластика операцийӗ тунине пӗлтерет темелле-тӗр. Ҫавӑн вӑхӑтӗнче тип пырӑн сылтӑм енчи пайӗнчи шыҫҫа каснӑ. Чирлӗ хӗрарӑм ҫав вырӑнти аденомӑпа аптӑранӑ иккен.

Шыҫҫа пӗтермелли операци тунӑ хирургсем ӳте 5–10 миллиметр тӑршшӗ каснипех яваплӑ операцие пурнӑҫланӑ. Операци епле пынине видеомелпе сӑнаса тӑнӑ. Унччен апла операцие тӑвас тесен кӑкӑр стенкине пысӑккӑн касма тивнӗ.

Тухтӑрсем каланӑ тӑрӑх, операци сӗтелӗ ҫине лекнӗ хӗрарӑм хӑйне лайӑх туять, ӑна пульницӑран кӑларма пуҫтарӑнаҫҫӗ.

Республикӑри ача-пӑча клиника пульницин хирургӗсем операци тунӑ чухне пӗр тытӑмлӑ портпа усӑ курма тытӑннӑ.

Мӗнле ҫӗнӗлӗх-ха ку? ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, хирургсем пациентӑн хырӑм хӑвӑлӗнче пӗчӗк касӑк ҫеҫ тӑваҫҫӗ. Кӑна лапароскопи мелӗпе пурнӑҫлаҫҫӗ. Унччен тухтӑрсен видеооптика тытӑмне, хирурги инструменчӗсене кӗртмешкӗн сахалтан та виҫӗ шӑтӑк тумалла пулнӑ. Ҫӗнӗлӗхпе усӑ курса тунӑ операци хыҫҫӑн вара пациентсен ӳчӗ ҫинче суран йӗрӗ юлмасть. Хальлӗхе ҫакнашкал икӗ операци пурнӑҫланӑ. Тухтӑрсем каланӑ тӑрӑх, пациентсем операци хыҫҫӑн хӑйсене аванах туяҫҫӗ.

Чӑваш Республикине федераци хыснинчен ВИЧ-инфекципе тата В, С гепатитсемпе кӗрешекен антивируслӑ препаратсене туянмашкӑн укҫа ҫитнӗ — 50,2 миллион тенкӗ.

Пӗлтӗр антиретровируслӑ терапипе ВИЧ-инфекципе чирлӗ 426 ҫын усӑ курнӑ. Ку сиплеме палӑртнисен 100 проценчӗ, шутра тӑраканнисен — 35,5%. Вӑхӑтра сипленни ҫын вилес, сусӑрланас хӑрушлӑха чакарать, пурнӑҫа вӑрӑмлатать. Федераци бюджетӗнчен укҫа вӑхӑтра уйӑрни асӑннӑ ҫак чирсемпе нушаланакансене пулӑшӗ. Кӑҫал ВИЧ-инфекципе чирлӗ 450–500 ҫынна сиплеме палӑртнӑ.

Антон Михеев

Пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗнче Шупашкарти коопераци институчӗн бухгалтери учечӗпе прикладной информатика факультетӗнче 3-мӗш курсра вӗренекен Антон Михеев электроприводлӑ пандус патентланӑччӗ. Антон шухӑшласа кӑларнӑ япала кӳмесене нумай хутлӑ ҫуртсенче хӑпартма пулӑшать. «Чӑваш Республикинчи ҫамрӑк изобретатель — 2013» республика конкурсӗн пӗтӗмлетӗвӗпе килӗшӳллӗн каччӑна I степеньлӗ Хисеп хучӗпе чысланӑ.

Шупашкарти Мускав районӗн администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, Антон Михеева «Хӗрӳ чӗре» кӑкӑр паллипе чыслӗҫ. «Хӗрӳ чӗре» — социаллӑ-культура пуҫарӑвӗсен фончӗн ҫӗнӗ проекчӗ. Унӑн тӗп тӗллевӗ — пулӑшу кӗтекен ҫынсене пулӑшма хатӗррисене тупса палӑртасси, вӗсене тав тӑвасси. Фонд проекта Раҫҫейӗн вӗренӳ тата аслӑлӑх министерствипе, хӳтӗлев министертсвипе, РФ Президенчӗ ҫумӗнчи ача правине хӳтелекен уполномоченнӑйӗпе тата общество организацийӗсепе, фондсемпе пӗрле пурнӑҫлать.

«Хӗрӳ чӗре» кӑкӑр паллипе ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Мускавра савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура чыслӗҫ. Ӗҫ пӗтӗмлетӗвӗпе килӗшӳллӗн Хисеп кӗнекине кӑларӗҫ. Унта палла тивӗҫнӗ ҫынсене, вӗсен пурнӑҫӗнчи историсене кӗртӗҫ.

Малалла...

Юн парасси — хисеплӗ тивӗҫ

Кӑҫалтан пуҫласа хисеплӗ донорсене 11 728 тенкӗ пама тытӑнӗҫ. Ӑна ятарлӑ палла тивӗҫнисем илме пултарӗҫ. Чӑваш Енре 4 011 ҫынна «СССР хисеплӗ донорӗ» тата «Раҫҫейӗн хисеплӗ донорӗ» паллӑпа чысланӑ.

Хисеплӗ донор ятне илес тесен юна 40 хутран кая мар, плазмӑна — 60 хутран сахал мар памалла. Ҫак ята кашниех илме пултарать.

Хальхи вӑхӑтра медицина чылай вӑйлӑ аталанать. Пӗчӗк виҫепе тата вӑхӑтсӑр ҫуралакансене те ҫӑлса хӑвараҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах кашни тӑваттӑмӗш ача ашшӗ-амӑшӗ пӑхса ҫитерейменнине пула вилет иккен. Ку цифрӑна нумаях пулмасть республика шайӗнче иртнӗ канашлура Сывлӑх сыхлав министерствин амӑшӗсемпе ачисене пулӑшу кӳрес енӗпе ӗҫлекен пайӗн пуҫлӑхӗ Нина Емельянова палӑртса хӑварнӑ.

Кипкери ачасен вилеслӗхӗн кӑтартӑвӗ пирӗн республикӑра пӗлтӗр 4,8-па танлашнӑ. Ахаль ҫыншӑн ку вӑл уҫӑмлӑ цифрах мар-ха. Республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви ҫакӑ аван кӑтарту пулнине палӑртать — ҫак енӗпе Чӑваш Ен шӑпӑрлансем вилессипе пӗчӗк цифрӑллӑ виҫӗ регион шутне кӗртнине пӗлтерет.

Республикӑри ача-пӑча клиникинче пӑралуксӑр ӗҫлекен ультрасасӑллӑ диссектор килсе ҫитнӗ. Килсе ҫитнӗ кӑна мар-ха. Нарӑс уйӑхӗн 10-мӗшӗ тӗлне унпа икӗ операци тума та ӗлкӗрнӗ.

Специалистсем каланӑ тӑрӑх, хирургинче унтан ирттерекен аппарат тӗнчере те ҫук. Пирӗн республикӑри пульницӑсенчен ӑна пуринчен малтан хута янӑ иккен. Ҫӗнӗ йышши хирурги приборӗ шалти органсен тӗртӗмне асӑрханса уйӑрма май парать. Ультрасасӑ вара тӗртӗмсене массаж та тӑвать, юн ҫаврӑнӑшне те лайӑхлатать теҫҫӗ.