Чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче чӑваш халӑх артистки Валентина Музыкантован пултарулӑх каҫӗ иртӗ. Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче ҫав кун «Чи кирли, чи юратни» мелодрама кӑтартӗҫ. Валентина Музыкантова пултарулӑхне куракансем унти сӑнар тӑрӑх хаклӗҫ.
«Театртан каяс килмест. Мӗнле уйрӑлмалла унпа - пӗлместӗп. Сывлӑх пулсан малалла та ӗҫлесчӗ», — тенӗ сцена ӑсти 5 ҫул каялла «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫачӗн корреспонденчӗпе калаҫнӑ чух.
Театрта ӗҫленӗ вӑхӑтрах диктора вырнаҫнӑ. Пуҫлӑхсем артист ӗҫне пӑрахма сӗнсен те театртан уйрӑлман. Телекуравра, радиора нумай кӑларӑм хатӗрленӗ.
Хӗрарӑм телейне вӑл ҫемье ӑшшинче, куҫ тулли ачасенче, мӑнуксенче, юратнӑ ӗҫре курать. Унӑн чун киленӗҫӗ — кушак. Урамрисене те вӑл хӗрхеннипе ҫитерет.
Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗн президиумӗ Раҫҫей чемпионатне ӑҫта ирттерессине палӑртнӑ. Ӑна Шупашкарта йӗркеленӗ.
Ҫӑмӑл атлетика енӗпе Раҫҫей чемпионачӗ 100-мӗш хутчен иртӗ. Ӑна ӑҫта ирттерессине халӗ татӑклӑн татса панӑ. Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗн президиумӗ икӗ хула хушшинче суйланӑ: Шупашкар тата Хусан.
Чемпионат ҫитес ҫул утӑ уйӑхӗн 24-27-мӗшӗсенче иртӗ. Сӑмах май, иртнӗ эрнере ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Енӗн заявкине 90 процент ырланине пӗлтернӗ. Ку ҫитес ҫул Шупашкар 550 ҫулхи юбилейне паллӑ тунипе те ҫыхӑннӑ.
ХИСЕПЛӖМӖРСЕМ!
Ку таранччен нихӑҫан та никамӑн юбилейӗпе ҫыхӑннӑ мероприятиӗнче те пит сӑмах хушсах курманччӗ пулмалла-ха эп. Ҫавӑнпа та эп теме пула мана ҫак хам сӑмаххӑма сирӗн умӑрта тухса калама май туса паракансене тав сӑмахне каласшӑн.
Паян кун республикӑмӑрта хам чи хисеплекен ҫынсенчен пӗри пирки калаҫма лекни мана пӗр ним хумхантармасӑр тӑма пултармастех. Ҫапах та пӗр темиҫе сӑмах хушма хӑю ҫитерем-ха.
Атнер пиччепе ун пурнӑҫӗнчи чи йывӑр кунӗнче куҫа куҫӑн курса паллашмалла пулса тухрӗ те ман, ҫав вӑхӑтранпа ку таранчченех пӗр татӑлмасӑр ҫумма ҫуммӑн пӗрле юлташла килӗштерсе пурӑнатпӑр темелле. Унӑн хӑйӗн профессилле ӗҫӗпе ҫыхлансах кайманнине пула эп кунта Атнер Петровичӑн тепӗр енӗпе ҫыхӑннӑ япала пирки кӗскен, хам мӗн пӗлнӗ, мӗн пултарнӑ таран темиҫе сӑмах тухса каласшӑн.
Тӑван халӑхӑн тем чухлӗ вӑрӑм саманинче иртнӗ юлашки ҫак ҫирӗммӗш ӗмӗрти пек уншӑн пысӑк пӗлтерӗшлӗ событисем нумаях та пулман пулӗ. Ҫирӗммӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗпе вӗҫлемӗшӗ пирӗн халӑха, пирӗн нацине хӑйӗн пурнӑҫне хӑй пӗлнӗ пек, хӑй пултарнӑ пек йӗркелесе майлаштарса пыма историлле питӗ пысӑк шанӑҫ туса пачӗ.
Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш ҫӗрӗн сумлӑ ывӑлӗ, профессор, филолог, ӑслӑ-тӑнлӑ та анлӑ тавракурӑмлӑ Атнер Хусанкай 70 ҫул тултарчӗ. Ҫав кун тӗлне Чӑваш наци вулавӑшӗнче курав уҫӑлнӑччӗ. Эрнекун, юпан 19-мӗшӗнче, асӑннӑ культура учрежденийӗнче «Чӑн чӑваш филологийӗ: иртнӗ ӗмӗр ӑслӑлӑхӗ е пирӗн пуласлӑх?» ятпа ҫавра сӗтел иртрӗ.
Уявра пулнӑ Тимӗр Акташ зал лӑк тулли пулнине пӗлтерет. Унта ӑслӑлӑх ӗҫченӗсемпе пултарулӑх интеллигенцийӗ ҫеҫ мар, республикӑри районсенчен ялти вӗрентекенсем те ҫитнӗ. Мероприятие Етӗрне районӗнчи ача-ача фольклор ушкӑнӗ уҫнӑ.
Атнер Хусанкай пурнӑҫӗ, унӑн ӑслӑлӑхпа педагогика тата обществӑри вырӑнӗ ҫинчен Чӑваш Енӗн Общество палатин ертӳҫин пӗрремӗш ҫумӗ, Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ Анатолий Ухтияров тата ЧНКн президиумӗн пайташӗ Николай Лукианов каласа кӑтартнӑ. Анатолий Ухтияров Атнер Хусанкая Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн тата ЧНКн Тав хучӗсемпе чысланӑ. Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ Тимӗр Тяпкин чӑваш тӗрриллӗ шурӑ кӗпе тӑхӑнтартнӑ.
Эрнекун, юпан 19-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче «Чӑн чӑваш филологийӗ: иртнӗ ӗмӗр ӑслӑлӑхӗ е пирӗн пуласлӑх?» ятпа ҫавра сӗтел иртмелле. Ӑна паллӑ чӗлхеҫӗ, литературӑпа ӳнер тӗпчевҫи, обществӑпа политика ӗҫченӗ, Чӑваш наци конгресӗн хисеплӗ президенчӗ А.П. Хусанкай 70 ҫул тултарнине халалланӑ. Пуҫламӑшӗ 13 сехетре. Чӑваш филологипе кӑсӑкланакансене пурне те ҫавра сӗтеле хутшӑнма йыхравлаҫҫӗ.
Сӑмах май, Атнер Петрович Хусанкай 70 ҫул тултарнӑ ятпа ун ӗҫӗсен тата унпа ҫыхӑннӑ статьясен кӑтартмӑшне хатӗрлеҫҫӗ.
Атнер Петрович Хусанкай — Петӗр Хусанкайпа Вера Кузьминан ывӑлӗ. Вӑл 1948 ҫулхи юпан 8-мӗшӗнче Шупашкарта ҫуралнӑ. Ленинград патшалӑх университечӗн хӗвелтухӑҫ факультечӗнче, СССР Ӑслӑлӑхсен академийӗн Тухӑҫ пӗлӗвӗн институчӗнче пӗлӳ пухнӑ. Чӑваш ҫамрӑкӗсен Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ тата Митта Ваҫлейӗ ячӗллӗ премисен лауреачӗ.
Паян, юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн «Мерчен» юрӑ-кӗвӗ залӗнче «Филипп Лукин – мастер песенной лирики» (чӑв. Филипп Лукин — юрӑ лирикин ӑсти) астӑвӑм каҫӗ иртмелле. Ӑна Филипп Лукин ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Филипп Миронович Лукина чӑвашсен профессилле музыкине пуҫараканӗсенчен тата аталантараканӗсенчен пӗри тесе хаклаҫҫӗ. Пултаруллӑ музыкант, композитор, дирижер, общество ӗҫченӗ тата педагогӑн вӗренекенӗсем Раҫҫейпе Чӑваш Енӗн музыка культурине илем кӳнӗ тесе пӗлтерет ЧР Культура министерстви.
Астӑвӑм каҫӗ паян Наци вулавӑшӗнчи 4-мӗш хутра 14 сехетре пуҫланать. Ҫитсе курас текенсене унта пурне те йыхравлаҫҫӗ.
Юбилея халалласа ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Чатукассинчи кану центрӗнче «Песней порадуем друзей» (чӑв. Юлташсене юрӑпа савӑнтарар) хӑй тӗллӗн вӗреннӗ хор ушкӑнӗсен фестивалӗ иртнине эпир пӗлтернӗччӗ.
Паян Атнер Хусанкай филолог, литература критикӗ, публицист 70 ҫул тултарнине эпир пӗлтернӗччӗ. Хисеплӗ ҫынна хисеп туса Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн Геннадий Айхи залӗнче «Геннадий Айги тата Атнер Хузангай» пӗчӗк курав уҫӑлнӑ.
Вулавӑшра пӗлтернӗ тӑрӑх, Атнер Петровичпа Чӑваш халӑх поэчӗ Геннадий Айхи питӗ туслӑ пулнӑ. Вӗсене чӑваш чӗлхине, чӑваш, вырӑс, тӗнче поэзийӗпе культурине юратни питех те ҫывӑхлатнӑ. Ӑслӑ-тӑнлӑ икӗ ҫын 1970 ҫулхи ҫулла Мускаври В. Маяковский музейӗнче паллашнӑ. Ун хыҫҫӑн тӗлпулусемпе уйрӑлусем, аякри тата инҫетри калаҫусем пӗрре кӑна мар пулнӑ. Ҫирӗп туслӑх никӗсӗнче — Петӗр Хусанкай, Атнер Петровичӑн ашшӗ, Геннадий Лисинӑн (ун чух вӑл Айхи хушма ятпа ҫӳремен) хреснашшӗ пулни те.
Шупашкарта ҫитес ҫул ҫур ӗмӗр каяллахи троллейбус ҫула тухӗ. Ҫакӑн пирки республика тӗп хулине Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи регионсен мэрӗсем пуҫтарӑнсан Шупашкарти троллейбус управленийӗн ертӳҫисем пӗлтернӗ.
Килес ҫул Шупашкар 550 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвӗ. Ҫавна май хула урамне «Чукун ҫул вокзалӗ – Хӗрлӗ лапам» маршуртпа 1964 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 7-мӗшӗнче пуҫласа ҫула тухнӑ 1-мӗш номерлӗ троллейбуса кӑларӗҫ.
Хулари пӗрремӗш троллейбус халӗ юсавра ларать. Ӑна юсаса пӗтерсен ӑна унӑн хӑнӑхнӑ маршручӗпе ҫула кӑлареҫ. Ҫавӑн пирки Шупашкар хула администрацийӗн ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх, энергетика, транспорт тата ҫыхӑну управленийӗнче пӗлтернӗ.
Аса илтерер, юпа уйӑхӗн 4-7-мӗшӗсенче Шупашкара Раҫҫейри хуласенчи 100 ытла мэр килӗ.
Паян, юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, чӑваш ҫӗрӗн тата тӗнчин сумлӑ ҫынӗ Атнер Хусанкай 70 ҫул тултарать.
Атнер Петрович Шупашкарта 1948 ҫулхи юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Вӑл нумай енлӗ пултарулӑхпа уйрӑлса тӑракан, тӗлӗнмелле интеллигентлӑ ҫын. Тепӗр тесен, урӑхла пулма та пултарайман пулӗ. Ашшӗ — Петӗр Хусанкай, чӑваш халӑх поэчӗ. Амӑшӗ — Вера Кузьмина, СССР халӑх артистки. Атнер Петрович Ленинград патшалӑх университечӗн хӗвӗлтухӑҫ чӗлхисен факультетӗнче, СССР Наукӑсен академийӗн Хӗвелтухӑҫ чӗлхисен институчӗн аспирантуринче вӗреннӗ. Филолог, литература критикӗ, хӗвелтухӑҫ чӗлхисен тӗпчевҫи, публицист, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, доцент, СССР Писательсен союзӗн членӗ. Социолингвистика, ономастика, куҫару ыйтӑвӗсен, чӗлхен поэзи тытӑмӗсен специалисчӗ.
Египет Араб Республикинче ҫар куҫаруҫи пулнӑ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш чӗлхипе тюркологи кафедринче ассистентра, аслӑ преподавательте, доцентра, профессорта ӗҫленӗ. Каярах вӑл Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче тӑрӑшнӑ.
Паян, юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, биологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, ветеринари ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Николай Кириллов профессор тата академик 70 ҫул тултарать.
Чӑваш ял хуҫалӑх академийӗнче нумай ҫул ӗҫленӗ Николай Кириллов 1948 ҫулта Вӑрнар районӗнчи Авруй ялӗнче ҫуралнӑ. «Ачалӑхӗ аваллӑхран ламран лама ним улшӑнмасӑр куҫнӑ, XX ӗмӗрчченех упраннӑ вӑрманпа хутшӑнса иртнӗ. Вӑл колхоз уйӗнче ӗҫленине — ҫавапа курӑк ҫулнине, утӑ турттарнине, ҫурлапа тырӑ вырнине, ӑна йӗтемрен кӗлете кӗртнине, ытти ӗҫре пилӗк авнине — ӑшшӑн аса илет. Вун пӗр ҫулта чухнех ҫул-талӑкра 75 ӗҫ кунӗ тунӑ!», — ҫырса кӑтартнӑ Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче ректор пулнӑ ҫын ҫинчен нумаях пулмасть Юрий Михайлов журналист.
Асӑннӑ аслӑ шкулта Н. Кириллова манмаҫҫӗ. Ыран, юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, ӑна халалласа унта Раҫҫейри ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ ирттерӗҫ.
+16.3 °C