Муркаш районӗнчи Орининти халӑх театрне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнӗ. Ҫав ятпа унта уяв иртнӗ. Уяв каҫне Александр Пушкинӑн «Борис Годунов» трагедийӗнчи «Корчма на Литовской границе» сыпӑка кӑтартнинчен пуҫланӑ. Халӑх театрӗ ҫак ӗҫе суйласа илни ытахальтен мар. Пӗр ӗмӗр каялла театр шапах ҫав спектакльпе уҫӑлнӑ.
Театра юбилейпе саламлама Муркаш районӗнчи Кашмашри халӑх театрӗпе К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем те пырса итнӗ. «Шуракӑш» юрӑпа ташӑ ансамблӗ тата ун ҫумӗнче йӗркеленӗ ташӑ ушкӑнӗ те юбиляра саламланӑ.
Тӗрлӗ тӳре-шара та уява хутшӑннӑ. Муркаш район администрацийӗн пуҫлӑхӗн социаллӑ ыйтусемпе ӗҫлекен ҫумӗ Лилия Тарасова район ертӳҫи ячӗпе ӑша сӑмахсем каласа хавхалантарнӑ.
Раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей халӑх артисткин, Чӑваш АССР халӑх артисткин, Ҫӗрпӳ районӗн хисеплӗ ҫыннин Нина Григорьеван юбилейне паллӑ тӑвӗҫ. Ҫав каҫ «Чикагори кукаҫин пурлӑхӗ» спектакле кӑтартӗҫ. Унта Нина Григорьева Надежда константиновна сӑнарне калӑплать. Ҫав каҫах юбиляра ҫуралнӑ кунпа театр коллективӗсем саламлӗҫ.
Нина Григорьева иккӗмӗш класра вӗреннӗ чухне Пукане ролӗпе сцена ҫине тухнӑ. Аслӑрах классенче тӑван яленчи, Ҫӗрпӳ районӗнчи Чиричкассинчи, клубри драма кружокӗсене ҫӳренӗ. Чӑмах май, яла артистсем спектакльпе пырсан Григорьевсем патӗнче апатланнӑ. Пӗррехинче Леонид Родионов Нина Григорьевӑна сӑвӑ вулаттарнӑ, этюд тума ыйтнӑ. Артиста вӗренме кайма сӗннӗ. Анчах Нина Григорьеван ашшӗ хирӗҫ пулнӑ. Хӗрне вӑл метеоролога вӗрентесшӗн пулнӑ. Балл ҫитейменнипе Хусантан каялла таврӑнма тивнӗ. Ҫапла вара Нина Григорьева артиста вӗренме кайнӑ.
К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫинче халӑха ҫичӗ теҫетке ҫул ытла килентерекен СССР халӑх артистки Вера Кузьмина паян 95 ҫул тултарать. Тӗлӗнмелле те, хӑпартланмалла та, Турра та тав тумалла — чӑваш сценин ҫутӑран та ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ юбилей каҫне сцена ҫинче халӑхпа уявлӗ. Программа, сӑмах май, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче 18 сехетре пуҫланӗ. Унта Вера Кузьмина вылянӑ спектакльсенчи сыпӑксем, саламсем пулӗҫ.
«Актрисӑн сасси питӗ хӳхӗм музыка инструменчӗ тейӗн, кашни сасса, хусканӑва туять. Юлашки ҫулсенче Петӗр Хусанкайӑн, Митта Ваҫлейӗн, Вильям Шекспирӑн, Игорь Северянинӑн сӑввисенчен хатӗрленӗ композицисемпе куракансене тӗлӗнтерчӗ. Сцена калаҫӑвӗн маҫтӑрӗ пулнӑ май Вера Кузьминична хӑй те вӑхӑтран-вӑхӑт педагог тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ. Вӑл Шупашкарти музыка училищин театр уйрӑмӗнче вӗренекенсен, Щепкин ячӗллӗ театр училищине пӗтернисен сассисене «лартнӑ». Кирек мӗнле аудиторире, кирек кам умӗнче, халӑх йышлӑ-и унта е пачах ҫукпа пӗрех-и — янраттарнӑ пӗрремӗш сӑмахӗпех зала тыткӑнлать сасси унӑн, актриса пӑшӑлтатса кӑна калаҫать пулсан та — кашни кӗтесрех илтӗнет, хутлӑха хӑйпе тултарать, туйӑмсен хумне, «тӗрлӗ темпераментӑн хӗрӳлӗхне» — е савӑнӑҫлине, е хуйхӑллине, илсе килет.
Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Администрацийӗн Ертӳҫи Юрий Васильев чӳк уйӑхӗн 9-мӗшӗнче 50 ҫул тултарнӑ. Чӑваш халӑх сайчӗ ҫак хыпара паян ҫеҫ пӗлчӗ.
«Правда ПФО» тӗнче тетелӗнчи хыпарсен служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫур ӗмӗрхине Юрий Васильев Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче уявланӑ. Тата, унта ҫырнӑ тӑрӑх, Михаил Игнатьев Элтепер ӑна уява ытлашши савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура ирттерме сӗнмен имӗш. Юлашкинчен каланин чӑнлӑхне ҫирӗплетеймӗпӗр. Вырӑссем калашле, мӗн хакпа илнӗ, ҫав хакпа сутатпӑр.
Юбилея 120-е яхӑн хӑнана чӗннӗ. Ҫав йышра муниципалитетсен ертӳҫисем, правительство пайташӗсем, паллӑ политиксем, усламҫӑсем пулнӑ.
Юрий Васильев ҫар училищинче вӗреннӗ, Тӑвай район администрацине ертсе пынӑ.
Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнче ҫак эрнере Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай пулнӑ. Культура учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Антонина Андреева Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак культура учрежденине йӗркелес шухӑша хӑй вӑхӑтӗнче Туркай пӗлтернӗ.
Музее сӑвӑҫ Александр Пушкинӑн «А сердце оставляю вам» кӗнекине парнеленӗ. Ӑна Туркай чӑвашла куҫарнӑ.
Музея парнеленӗ тепӗр парне вӑл — Чӑваш Енӗн Наци радиовӗн архивӗнче упранакан Ҫеҫпӗл Мишши сӑввисем. Аудиосӑвӑсене Валерий Туркай вулать. Ку парнене Ҫеҫпӗл Мишши музейӗн пуҫлӑхӗ уйрӑмах хаклӑ парне тесе пахаланӑ.
Культура учрежденине уҫнӑранпа кӑҫал 15 ҫул ҫитет. Унта вӗҫӗмех тӗрлӗ мероприяти иртет. Ҫакӑнта Антонина Андреева тӑрӑшӑвне, вӑл хӑй ӗҫне юратса пурнӑҫланине палӑртмалла.
Чӑваш сценин ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ, 20-мӗш ӗмӗрпе 21-мӗшӗн пуҫламӑшӗнче тивӗҫлипех ырӑ йӗр хӑваракан Вера Кузьмина чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 95 ҫул тултарӗ. Сцена ҫине вӑл пуҫласа пуснӑранпа пӗлтӗр 70 ҫул ҫитнӗ. Ҫак икӗ паллӑ кун ячӗпе Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче СССР халӑх артисткин юбилей каҫӗ иртӗ.
Театр ӳнерне тарӑннӑн ӑнланакансем Вера Кузьмина амӑшӗн сӑнарне уйрӑмах ӑста калӑпланине палӑртма кӑмӑллаҫҫӗ. Чӑн та, хӑватлӑ, йывӑр пулсан та ҫирӗп кӑмӑллӑ амӑшӗсене сӑнарланӑ вӑл. Ҫакна пӗлсех Борис Чиндыков драматург хӑй вӑхӑтӗнче «Хура Чӗкеҫ» моноспектакль ҫырнӑ. Хайлава вӑл Вера Кузьмина валли ятарласа шӑрҫаланӑ.
Сумлӑ артистӑн юбилей каҫӗ чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 18 сехетре пуҫланӗ. Ун вӑхӑтӗнче саламсем янӑрӗҫ, Вера Кузьмина вылянӑ спектакльти сыпӑксене кӑтартӗҫ.
Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнче чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче «Женская судьбина в ролях Нины Григорьевой» (Нина Григорьева ролӗсенчи хӗрарӑм шӑпи) курав уҫӑлӗ. Ӑна К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артистки, РСФСР халӑх артистки, К.В. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийӗн лауреачӗ, «Чӑваш Республики умӗнче тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден кавалерӗ, Нина Григорьева ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине халаллӗҫ.
Курава Чӑваш наци музейӗн тата академи драма театрӗн фондӗнчи коллекцийӗнчен йӗркеленӗ.
Нина Григорьева – Ҫеҫпӗл Мишшин премине пуҫласа тивӗҫнӗ пӗрремӗш хӗрарӑм. Ӑна Чингиз Айтматовӑн «Манӑн хӗрлӗ тутӑрлӑ тополӗм» спектакльти Асель тата Иван Куприяновӑн «В двух шагах от экватора» Хи Ен сӑнарӗсемшӗн 1967 ҫулта панӑ.
Театрта Нина Григорьева 50 ытла тӗп сӑнара вылянӑ. Вӑл хӗрарӑмӑн пусмӑрлӑ шӑпине сӑнарлакан рольсене самай калӑпланӑ.
2020 ҫулта Николай Ашмарин чӗлхеҫӗ ҫуралнӑранпа 150 ҫул ҫитнине паллӑ тӑвӗҫ. ЧР Правительстви ҫавра ҫула палӑртмашкӑн тӗп мероприятисен планне ҫирӗплетнӗ.
Ытларахӑшӗ 2020 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче иртӗ. Етӗрнере «Ашмарин вулавӗсем» конференци йӗркелӗҫ, регионсен хушшинче синквейн (пилӗк йӗркеллӗ сӑвӑ) ҫырас енӗпе «Чӑваш чӗлхин тупри» интернет-конкурс ирттерӗҫ. Ҫавӑн пекех вӗрентекенсем валли «Н.И.Ашмаринӑн пултарулӑх еткерӗ» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ пулӗ.
Ашмарин пирки документлӑ фильм ӳкерме, куҫ курманнисем валли нумай форматлӑ кӑларӑма кун ҫути кӑтартма, чӗлхеҫӗн ӑслӑлӑх ӗҫӗсен суйласа илнисен пуххине электронлӑ майпа кӑларма палӑртнӑ. Сӑмах май, Чӑваш халӑх сайчӗ унӑн 17 томлӑ «Чӑваш чӗлхин словарьне» электрон вариант ҫине куҫарса тӗнче тетелне вырнаҫтарма тытӑннӑ. Ҫак ӗҫе ҫавра ҫул тӗлне вӗҫлеме палӑртнӑ.
Каласа хӑвармалла: Николай Ашмарин Етӗрнере 1870 ҫулта ҫуралнӑ. Вӑл – тӗрӗкҫӗ, тюркологи докторӗ, профессор, хальхи чӑваш чӗлхин никӗслевҫи. Николай Иванович 1933 ҫулта Хусанта вилнӗ.
Чӑваш Енӗн делегацийӗ Тутарстанра пулнӑ. Сумлӑ йыш мухтавлӑ ентешӗмӗр, тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа унӑн тӑван ҫӗрӗ ҫинче ирттернӗ астӑвӑм кунне хутшӑннӑ.
Чӑваш Енрен кайнӑ делегацире Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Елена Чернова, Чӑваш Енри халӑхсен ассамблейин ертӳҫи Лев Кураков, Чӑваш Енри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Алексей Иванов, «Чӑвашкино» тата электрон документацин архивӗн ӗҫченӗсем, общество пӗрлешӗвӗсен пайташӗсем, республикӑри МИХсенче тӑрӑшакансем пулнӑ.
Хӑнасене Тутарстанри Теччӗ райоӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ, Кӑнна Кушки ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Гаврилов, Кӑнна Кушкинчи Иван Яковлев музейӗн ертӳҫи Алексей Пыркин, Теччӗ районӗнчи чӑвашсен наципе культура центрӗн ертӳҫи Володар Тимофеев, ял ҫыннисем ӑшшӑн кӗтсе илнӗ.
Иван Яковлева асӑнса митинг иртнӗ, унӑн палӑкӗ патне чечек хунӑ.
Заводоуковск хула округӗнчи Першино ялӗнчи чӑваш юррин «Пике» ансамблӗ чӗрӗк ӗмӗр тултарнӑ. Кун пирки Тӗмен обоаҫӗнчи чӑвашсен ассоциацийӗн ертӳҫи Ираида Маслова Фейсбукра пӗлтернӗ. Коллективӑн юбилейне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уявланӑ.
Ансамбле кам ертсе пынине Ираида Маслова, шел те, асӑнман. Анчах ассоциаци ушкӑнпа туслине, ҫавӑншӑн савӑннине пӗлтернӗ.
Тӗмен облаҫӗнчи Заводоуковск — пысӑках мар хула. Вӑл Ук юханшывӗпе ҫуммӑн вырнаҫнӑ. Хула область центрӗнчен, Тӗментен — 100 километрта. Першино ялӗ
Заводоуковск хулинчен 25 километрта вырнаҫнӑ. 1749 ҫулта унта 6 кил ҫеҫ пулнӑ. Ултӑ килте 20 ҫын пурӑннӑ. Ҫавӑн чухне, сӑмах май, 15-рен пуҫласа 50 ҫулчченхи арҫынсене ҫеҫ шута илнӗ. Чӑвашсем унта мӗнле лекнине уҫӑ ҫӑлкуҫсенче тупма май килмерӗ.
+16.3 °C