Ӗнер Ҫатра-Лапсар шкулӗ 100 ҫул тултарнине хаваслӑн уявларӗҫ. Тӑван шкула ҫак ҫурхи кун вӗренсе тухнисем, вӗсене пӗлӳ панӑ учительсем тата ытти хӑнасем пухӑнчӗҫ. Ҫатра-Лапсар шкулӗнче пӗлӳ пухса чапа тухнисем те сахал мар пулчӗҫ: Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Фёдорова Любовь Владимировна, темиҫе кӗнеке авторӗ, ӳнер музейӗнче вӑй хуракан Иванов-Орков Геннадий Николаевич, режиссёр, чӑвашсен пӗрремӗш нумай ярӑмлӑ «Кӗпер» фильмне лартакан Трифонов Леонид Павлович, тӗнче шайӗнчи спорт мастерӗ Иванова Марина Владимировна тата ыттисем. Чыслав пайне ирттернӗ спорт пӳлӗмӗ, пӗчӗкех мар пулин те, пурне те вырнаҫтараймарӗ те — ларма-тӑма вырӑн ҫукччӗ.
Уяв чаплӑ иртрӗ — шкул ачисем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ, ятарласа килнӗ ушкӑнсем юрри-ташшисемпе савӑнтарчӗҫ. Нумай-нумай ҫынна хисеп хучӗпе, тав хучӗпе чысларӗҫ. Паллах, шкул кун-ҫулӗ ҫинчен каласа пама та манмарӗҫ — ӗлӗкхи пирки те, паянхи пирки те.
Уява килнисем час саланмарӗҫ — концертпа чыслав пайӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн пӗрле вӗреннисем пӗр-пӗринпе пуҫтарӑннишӗн савӑнчӗҫ, хӑйсем пирки каласа пачӗҫ.
Мухтавлӑ ентешӗмӗр, паллӑ юрӑҫ, Чӑваш АССР халӑх, РСФСР тава тивӗҫлӗ Чӑваш патшалӑх премийӗн лауреачӗ, Тӑван ҫӗршывӑн вунҫичӗ наградин кавалерӗ Мефодий Иванович Денисов юрӑҫ ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалласа Кивӗ Чукалти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкулта асӑну мероприятийӗ пулса иртрӗ. Сӑмах май, вӑл шӑпах ҫак ялти шкулта 1936 ҫулта ҫичӗ класс вӗренсе пӗтернӗ.
Ирпе, уроксем пуҫланичченех, вӗренекенсемпе вӗрентекенсем юрӑҫ хӑй сывӑ чухнех шкула парнеленӗ кассетӑсенчи юрӑсене итлерӗҫ. Тӑхтав вӑхӑтӗсенче ачасем шкулти историпе таврапӗлӳ музейӗнче пулчӗҫ. Ҫак музейра М. Денисов кӗтесӗ пур. Унта сцена ӑсти усӑ курнӑ тумтир, кӗнекесем, ун ҫинчен ҫырнӑ хаҫат-журнал, алҫырӑвӗсем, ытти хаклӑ документсемпе сӑнӳкерчӗксем упранаҫҫӗ. Шкулти ҫамрӑк таврапӗлӳҫӗсем юрӑҫа халалласа стенд йӗркеленӗ, унта ентешӗн пурнӑҫне аван ҫутатса панӑ. Стендпа юнашарах М.Денисовӑн ӑру йывӑҫҫине вырнаҫтарнӑ. Музейри калаҫӑва Анжелина Малеева таврапӗлӳҫӗ ертсе пычӗ.
Уроксем вӗҫленсен ҫамрӑк артистсем акт залӗнче концерт лартса пачӗҫ.
Йӗпреҫ районӗнчи Пучинкери вӑтам шкулта час-часах тӗрлӗ спорт вӑййи-ӑмӑртӑвӗсем ирттереҫҫӗ. Паян та, пушӑн 10-мӗшӗнче, уроксем хыҫҫӑн 5-11 класра вӗренекенсем шкул ҫумӗнчи йӗлтӗр йӗрӗ ҫине тухрӗҫ. Кунта биатлон ӑмӑртӑвӗ иртрӗ. Кӑҫал кун пек ӑмӑрту пӗрремӗш хут иртнӗрен шкул ачисемшӗн те, вӗрентекенсемшӗн те ку эстафета питӗ кӑсӑклӑ пулчӗ.
Эстафета 3 ушкӑна пайланнӑ: пӗрремӗш ушкӑнра — 5-6 классем. Вӗсем хушшинче улттӑмӗшсем 1-мӗш вырӑна тухрӗҫ, пиллӗкмӗшсем — 2-мӗш вырӑна. Иккӗмӗш ушкӑнра — 7-8 классем. Кунта 8а — 1-мӗш вырӑна ҫӗнсе илчӗ, 7 класс — 2-мӗш вырӑн¸ 8б — 3-мӗш вырӑн. Виҫҫӗмӗш ушкӑнра аслисем, 9-11 классем, пулчӗҫ. Аслисем хушшинчи кӗрешӳ ҫивӗчрех иртрӗ. Вунпӗрмӗшсем 1-мӗш вырӑна, вуннӑмӗшсем 2-мӗш вырӑна¸ тӑххӑрмӗшсем 3-мӗш вырӑна тухрӗҫ. Пӑшалтан тӗл перессипе 6 класра вӗренекен Настя Федоровӑпа Алеша Васильева ҫитекенни пулмарӗ.
Амӑрту питӗ хаваслӑ иртрӗ. Ҫанталӑкӗ те паян лӑпкӑ пулчӗ¸ ҫурхи ӑшӑ хӗвел пурин кӑмӑлне те ҫӗклентерчӗ.
Пучинке вӗрентекенӗсем ачасем ҫирӗп сывлӑхлӑ ӳссе ҫитӗнччӗр тесе тӑрӑшаҫҫӗ.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх пуш уйӑхӗн саккӑрмӗшӗнче пӗтӗм тӗнче Хӗрарӑмсен кунне уявлать. Ҫак уява пирӗн ҫӗршывра та анлӑн паллӑ тӑваҫҫӗ: тӗрлӗрен концертсем, конкурссем е ытти савӑнӑҫлӑ ӗҫ-пуҫсем туса ирттереҫҫӗ. Сӑмахран, Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗнче кӗҫӗн классенче ӑс пухакансем уяв концерчӗ йӗркелерӗҫ. Унӑн программине Г.В. Храмова тата З.Н. Воробьева вӗрентекенсем, юрри-кӗввине Р.Т. Морозова вӗрентекен ертсе пынипе хатӗрленӗ. Шӑпӑрлансем аннесем ҫинчен ҫырнӑ сӑвӑсене пӑхмасӑр каларӗҫ, ҫав хушӑрах илемлӗ юрӑсем шӑрантарчӗҫ. Куракансем вӗсене тӑвӑллӑн алӑ ҫупса хавхалантарчӗҫ.
Ун хыҫҫӑн Хырхӗрри культура ҫурчӗн ӗҫченӗсем — Т.И. Бормотинапа В.А.Горбунова сӑмах илчӗҫ. Вӗсем шкул ачисене пысӑк мар спектакль лартма хатӗрленӗ. Юмахӗ «Ҫарӑк» ятлине пӗлтерсен чылайӑшӗ: «Ку юмаха эпӗ те пит лайӑх пӗлетӗп-ҫке», — тесе калаҫрӗҫ. Анчах та халапа курма пуҫласанах вӑл урӑхла шухӑшли паллӑ пулчӗ: «артистсем» хӑйсен ролӗсенчи сӑмахӗсене сӑвӑласа каларӗҫ, ҫарӑка акса ӳстерессине те ку вӑхӑтри агрономи мелӗсемпе ҫыхӑнтарчӗҫ, вӗҫӗнче те шӑши тем пекех пулӑшрӗ пулсан та ҫарӑк вырӑнтан та хускалмарӗ!
Трак енри Красноармейски шкулӗнче «Чӑваш пики — 2012» конкурс иртрӗ. Унта 10 класра вӗренекен маттур чӑваш пикисем хутшӑнчӗҫ. Вӗсем ҫаксем пулчӗҫ: Кириллова Нина (10-а класс), Миронова Анжелика (10-а класс), Никифорова Анастасия (10-б класс тата Степанова Екатерина (10-б класс). Конкурсантҫӑсене чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекен, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ учителӗ Михайлова З.П. хатӗрленӗ. Вӑйӑ-ӑмӑртӑва шкул вулавӑшӗн заведующийӗ Чаховская Э.В. ертсе пычӗ.
Хӗрӳ тупӑшура 10-б класра вӗренкен Никифорова Анастасия ҫӗнтерчӗ. Вӑл район шайӗнче иртекен «Чӑваш пики — 2012» конкурса хутшӑнма ирӗк ҫӗнсе илчӗ.
Саламлатпӑр!
Сӑнсем (33)
Комсомольскинчи пӗрремӗш вӑтам шкулта тӗрлӗ предмет эрнисене ирттересси йӑлана кӗнӗ. Вӗсене вӗрентекенсем кашни ҫулах шкул планӗпе килӗшӳллӗ йӗркелесе ирттереҫҫӗ. Анчахрах химипе биологи предмечӗсемпе хатӗрленӗ икэрнелӗх пулса иртнӗччӗ. Нарӑс уйӑхӗнче вара истори, обществознани, право тата экономика урокӗсене ертсе пыракан вӗрентекенсем ҫанӑ тавӑрсах ӗҫе пикенчӗҫ. Асӑнса хӑвармалла: 2012 ҫул — Раҫҫей исторйӗ ҫулӗ. Ҫавна май вӗрентекенсем кашни класрах Тӑван ҫӗршыв историне халалланӑ уроксем ирттерчӗҫ. Унсӑр пуҫне шкул ачисем валли тӗрлӗрен тупӑшусемпе вӑйӑсем йӗркелерӗҫ. Сӑмахран, пиллӗкӗмӗшсем хушшинче «Асамлӑ уй» («Поле чудес») вӑйӑра ачасен авалхи историпе ҫыхӑннӑ сӑмахсене пӗлмелле пулчӗ. Кунта 5а класра вӗренекен Диана Тимаева тата 5б класра вӗренекен Николай Миронов ҫӗнтерме пултарчӗҫ. Чӑн та, кӑҫал ҫеҫ истори предметне вӗренме тытӑннӑ пулсан та, аван пӗлӳ пуҫтарма пултарнӑ шӑпӑрлансем. Улттӑмӗшсем вара «Эрудит» вӑйӑра вӑй виҫрӗҫ. Вӗсен хушшинче ҫӗнтерӳҫӗ ятне Надия Абинова (6а) тата Юлиана Сыраева (6б) тивӗҫрӗҫ. Вӗсем мала тухнинчен те тӗлӗнмелли ҫук: уроксенче те хӑйсене лайӑх енчен ҫеҫ кӑтартаҫҫӗ, класри тата шкулти ытти ӗҫсене та хутшӑнма ӳркенсе тӑмаҫҫӗ.
Пирӗн ҫӗршывра та, ҫӗршыв тулашӗнче те Василий Иванович Чапаев ҫинчен илтмен-курман ҫын ҫук тесен те пӗртте йӑнӑш пулмасть пуль. Мӗн ачаранпах пӗртӑван Васильев режиссерсем ӳкернӗ «Чапаев» кинори Борис Бабочкин ытла та ӗнентерӳллӗ вылянӑ начдив сӑнарӗ кашни совет ачи умӗнче пулнӑ. Д. Фурманов ҫырнӑ «Чапаев» кӗнекене вара тӑватҫӗр хут ытла ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ пичетлесе кӑларнӑ. Ҫак кӗнекесем, паллах, сентресем ҫинче тусан ҫӑтса выртман, вӗсене вулакансен йышӗ питех те нумай пулнӑ.
Чӑн та, Чӑвашран тухнӑ палллӑ ҫынсенчен пӗри вӑл — Чапаев! Нарӑс уйӑхӗн тӑххӑрмӗшӗнче Василий Иванович ҫуралнӑранпа шӑп та лӑп 125 ҫул ҫитрӗ. Ҫав ятпа Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗнче викторина тата конкурссем иртрӗҫ. Унта пӗрремӗш-тӑххӑрмӗш классенче вӗренекен кашни ачан хутшӑнма май пулчӗ.
Пӗтӗмлетӳсене тума ачасемпе вӗрентекенсем пурте пӗрле пуҫтарӑнчӗҫ. Чӑн малтанах истори вӗрентекенӗ Г.Белкова легендарлӑ 25-мӗш дивизи ертӳҫин кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ.
Комсомольски районӗнчи вӗрентӳ тытӑмӗнче ӗҫлекен профсоюз членӗсем хушшинче темиҫе ҫул хушши ӗнтӗ спартакиада иртет. Ӑна вӗрентӳ пайӗ тата профсоюз райканашӗ пуҫарнипе йӗркелеҫҫӗ. Шӑпах иртнӗ вырсарникун спартакиадӑри черетлӗ ӑмӑрту — тӗл перес енӗпе — иртрӗ. Ирхине вунӑ сехет тӗлне вӗрентекенсем Комсомольскинчи иккӗмӗш вӑтам шкула пуҫтарӑнчӗҫ, урамри ахӑр самана та чарма пултараймарӗ ӑмӑртакансене.
Малтанах районти вӗрентӳ пайӗн начальникӗ Н.А.Максимов, райком профсоюзӗн ертӳҫи А.А.Яковлев, тӗп тӳре В.Н.Гаврилов сӑмах илчӗҫ, ӑмӑрту еплерех майпа иртессине аса илтерчӗҫ, пурне те ӑнӑҫусем тума сунчӗҫ.
Яланхиллех кашни шкул ушкӑнӗ тӑватӑ ҫынран тӑрать, вӗсенчен иккӗшӗ арҫын, иккӗшӗ хӗрарӑм. Арҫынсем шкулсенче сахалрах пулнине шута илсе, вӗсен вырӑнне хӗрарӑмсене те тӑратма юрать. Кашниех сакӑр хутчен пеме пултарать, ҫав шутра сулахай мишене виҫӗ хутчен — хӑнӑхмалла, унтан пилӗк хутчен — сылтӑмрине — шута илмелле. Ҫапла вара, пӗр спортсмен пиллӗк персе аллӑ очко таран пуҫтарма пултарать, тӑватӑ ҫынран тӑракан ушкӑн вара — чи нумаййи икҫӗр очко ҫӗнсе илме пултарать.
Паян урамра кунӗпех ҫил тӑман алхасрӗ. Эх, вӗҫтерет! Ҫак ҫанталӑка пӑхмасӑр Шупашкарти 37-мӗш шкул ачисемпе вӗрентекенӗсем, ачасен ашшӗ–амӑшӗсем шкул умӗнче Хӗле ӑсатрӗҫ.
Кашни класс ачисем сӗтел тулли апат-ҫимӗҫ лартса тултарнӑ. Кунтах сӑмаварсенче чей пӑсланать. Ачасем хӑйсен ашшӗ-амӑшӗсемпе пӗрле тем тӗрлӗ икерчӗ хатӗрленӗ: пылпа, варенипе, тӑпӑрчӑпа, какайпа, кӑмпапа, пулӑпа. Ачасем савӑнсах пӗр-пӗрне кӑна мар, хӑнасене те, иртен ҫӳрене те хӑналаҫҫӗ.
Уяв питӗ хаваслӑ та интереслӗ иртрӗ. Малтанах ачасем сӑвӑсем каласа, юрӑсем юрласа Хӗле ӑсатрӗҫ. Вӗрентекенсем чӑваш халӑх юррисене юрласа савӑнтарчӗҫ. Унтан капӑрлатнӑ ҫунапа Ҫӑварни хӑй килсе ҫитрӗ. Вӑл уяв ячӗпе саламларӗ, ырлӑх, сывлӑх, ӑнӑҫусем сунчӗ. Пурте пӗрле юрӑсем юрларӗҫ, вӑйӑсем вылярӗҫ, ҫунасемпе ярӑнчӗҫ.
Акӑ Ҫӑварни Карчӑккин кӗлеткине ҫунтарма та вӑхӑт. Пӗтӗм усал- тӗсел, чир-чӗр, хаяр хӗл кая юлтӑр! «Гори, гори ясно, чтобы не погасло!» — тесе, Ҫӑварни Карчӑкки кӗлленсе пынине сӑнарӗҫ.
Ҫакӑн пек уявсем ашшӗ-амӑшӗсемпе ачисем тата вӗрентекенсемпе администрации хушшинчи ҫыхӑнӑва ҫирӗплетет.
Ҫак сӑмахсене вуласан ӗненмессӗн те пултаратӑр. Раҫҫейре пурӑнакансен 32%-чӗ Хӗвел Ҫӗр тавра ҫаврӑнать тесе шутлать иккен!
Ҫак ыйтӑва 2007ҫулта ҫамрӑксене панӑ пулнӑ. Ун чухне ҫакӑн пек шутлакансем 28% пулнӑ тет. Ку кӑна мар. Ҫӗр ҫынтан вунпӗрӗшӗ радиоактивлӑ сӗте вӗретсессӗн вӑл ӗҫме юрӑхлӑ тесе шутлаҫҫӗ иккен! Микроб е бактери теҫҫӗ пулас. Пӗлтӗр сывлӑша кислородпа ӳсентӑран, йывӑҫ-курӑк пуянлатать тесе 83% шутланӑ тет, кӑҫал вара ҫакӑнпа 78% кӑна килӗшет иккен.
Пирӗн халӑх ҫапла пулса тӑнине ниепле те ӗненес килмест. Раҫҫейе ухмахсем ҫавӑрса илеҫҫӗ-им? Вӑтӑр ҫул каялла эпир кӗнеке лавккисем умӗнче сехетшер черетре тӑраттӑмӑр, халӗ ҫав кӗнекесем лавккасенче тусанланса выртаҫҫӗ. Мӗнле хитре тата хӑйсем, алла тытма минетлӗ! Анчах та шучӗ 2-5 пинрен мала мар. Мӗншӗн? Халӑх вуламасть! Эпӗ шкулта вӗрентетӗп. Шкул программисем тӑнлӑ ҫын тума мар, укҫа шутлама, реклама вулама тата хӑвна хаклӑрах сутма кӑна вӗрентеҫҫӗ! Хальхи ҫамрӑка Хӗвел ӑҫталла тата мӗн тавра ҫаврӑннине пӗлни кирлӗ мар. Ӑна Хӗвелӗ те ӑшӑ е сивӗ чухне кӑна аса килет. Лайӑх канма, тутлӑ ҫиме. Хальхи ҫамрӑк, хулари хытӑрах тӗлӗнтерет: ҫитӗнет, авланать, ача-пача ҫуратса мӑнукӗсемпе савӑнать, анчах та ӗнен тӑватӑ чӗчӗ пулсассӑн унӑн тӑватӑ тӗслӗ шӗвек пулмалла тесе шутлать: сет, турах, йогурт, хӑйма юхмалла тесе шутлать.
+12.3 °C