Ҫӗнӗ ҫул тӗленчи вӑрӑм уяв кунӗсенче пирӗн тӑрӑхри ҫынсем ют регионсене кайса курнӑ. Вӗсем хамӑр ҫӗршывӑн тӗрлӗ облаҫӗпе республикипе паллашнӑ.
Пирӗн тӑрӑх та ҫул ҫӳрекенсене те кӑсӑклантарнине палӑртма кӑмӑллӑ. Чӑваш Енре тӗрлӗ регионти 21 пин ытла турист килнӗ. Вӗсенчен 90 проценчӗ Шупашкарта пулнӑ. Туристсем Хӗрлӗ тӳремре, Мускав ҫыранӗн хӗрринче, Чӑваш наци музейӗнче, Муркаш районӗнчи шыв сикки патӗнче йышлӑн ҫӳренӗ.
Чӑваш Ене килсе курнӑ хӑнасем — Тутарстанран, Мари Элтан, Чулхула облаҫӗнчен, Дагестанран, Ярослав облаҫӗнчен тата ытти регионтан.
Тутарстан прокуратури суда тавӑҫпа тухнӑ — вӗсем Тутарсен обществӑлла центрне (ВТОЦ) экстремизм енӗпе айӑпласшӑн. Прокуратура ӗҫченӗсен шухӑшӗпе ку пӗрлӗх саккунсене пӑхӑнмасть тата экстремизм енчен хӑрушлӑх кӑларса тӑратать. Ҫак сӑлтавсене пула Тутарсен обществӑлла центрӗн ӗҫӗ имӗш Раҫҫей Федерацийӗн конституци йӗркин никӗсне пӑсма пултарать.
Экстремизмла ӗҫлени шутне, сӑмахран, хутсене тутар чӗлхипе ҫеҫ туса пынине кӗртнӗ. «Тутарстан конституцийӗнче икӗ патшалӑх чӗлхи — тутар тата вырӑс — пирки ҫырнӑ пулин те, вӗсем иккӗшӗ те пӗртан пулни ҫинчен асӑннӑ пулин те, вӗсем (прокуратура) ҫакна темшӗн экстремизм тесе шутлаҫҫӗ», — пӗлтернӗ пӗрлӗх ертӳҫи Фарит Закиев.
Тутар чӗлхи шӑпине сӳтсе явнӑ мероприятине те прокуратура ӗҫченӗсем экстремизм шайне кӗртнӗ.
Асаилтеретпӗр, унччен маларах кӳршӗри тепӗр сӑвнашкал перлӗхе экстремизмлисен йышне кӗртнӗччӗ — Пушкӑрстанри «Башкорт»-а.
Редакцирен: Ку статьяна автор «ӑ», «ӗ», «ҫ», «ӳ» саспаллисемсӗр ярса пачӗ. Эпир вӗсене ҫеҫ юсаса тухрӑмӑр (хӑш-пӗр вырӑнта куҫа лекменни те пулма пултарать, тӳрех каҫару ыйтатпӑр). Стилистикине вара йӑлт авторӑнне хӑвартӑмӑр. Сӑмах май аса илтеретпӗр, ку — Тимӗр Акташӑн, пирӗн сайтра вырнаҫнисенчен, пӗрремӗш чӑвашла ҫырнӑ статья мар. Вӑл унччен те чӑвашла ҫырса парсаччӗ. Калаҫма та Тимӗр Акташ журналист чӑвашла йӗркеллех калаҫать. Пирӗнешкел, ачаранах чӑвашла ӳснисемпе танлаштарма ҫук-ха ӗнтӗ, анчах кунта чи пахи — вӑл чӑн та чӑвашла калаҫма тӑрӑшнинче, чӑваш чӗлхи мана кирлех мар тесе тӑманнинче (унашкал темиҫе ҫын пур: хӑйсем чӑвашлӑха тӗпчеҫҫӗ, чӑвашлӑхпа пурнӑҫне ҫыхӑнтарнӑ, анчах чӑвашла ниепле те вӗренесшӗн мар; Акташ вӗсен йышне, тем тесен те, кӗмест).
«...70 ҫул хушшинче хӑйӗн тӑван чӗлхине вӗренеймен Тимӗр Акташ», — ҫырать Юрий Яковлев «Ҫиелтинчен тарӑнӑша»... хӑйӗн статьяра Чӑваш халӑх сайтӗнче 2021-мӗш ҫулхи кӑрлач (январь) уйӑхӗн 3-мӗшӗнче.
Ку масӑллӑ информаци хатӗрӗнче каланӑ шухӑш — тӗрӗс мар!
Редакцирен: Тимофеев Владимир Николаевич пирӗн пата хӑйӗн черетлӗ чӗнӗвне ярса пачӗ. Эпир сире унпа паллаштаратпӑр.
Ирхине 5 сехетрен пуҫласа 6 сехетччен Наци Телевиденийӗпе чӑваш чӗлхиллӗ передачӑсем ҫеҫ пулччӑр! Рекламӑсем вырӑсла пулччӑр.
Чӑвашсем ура ҫинче. Ҫак вӑхӑтра вӗсен чӑваш чӗлхиллӗ кӑларӑмсене пӑхасчӗ! Чӑваш чӗлхине пӗлмен ҫынсем ку вӑхӑтра ҫывӑраҫҫӗ ҫавах! Ҫывӑрмасан та, асту, чӑваш наци телевиденийӗн передачисене пӑхаҫҫӗ пуль!
Икӗ патшалӑх чӗлхи тетпӗр. Талӑкра 23 сехет хушши вырӑс чӗлхи хуҫаланать! Ҫывӑрас килнӗ вӑхӑтра ирхине (5 сехетрен пуҫласа 6 сехетччен) пӗр сехет хушши чӑваш чӗлхи хуҫалантӑрччӗ! Ирхине 5 сехетре вӑранса чӑваш ҫынни вырӑс чӗлхине тӑван чӗлхе вырӑнне йышӑнма вӗрентӗр-и? Россия1-Чувашия телеканалпа чӑваш чӗлхиллӗ кӑларӑмсем 9 сехетре тин пуҫланаҫҫӗ!
Ирхине 5 сехетрен пуҫласа 6 сехетччен экран ҫинчи этемсем вырӑс чӗлхипе калаҫмасран, вырӑс чӗлхи илтӗнмесрен, вырӑс чӗлхипе пыракан кӑларӑмӗсене итлемешкӗн (тӑнламашкӑн) майӗ ҫухаласран хӑраса ӳкрӗмӗр-ши?
Тутарстанра хальхи вӑхӑтра 88 чӑваш шкулӗ ӗҫлет тесе пӗлтерет асӑннӑ тӑрӑхри «Сувар» хаҫат. 2 пинмӗш ҫул пуҫламӑшӗнче 100-е яхӑн пулнӑ.
«Суварҫӑсем» шухӑшланӑ тӑрӑх, чӑваш шкулӗсене упраса хӑварасси тӳрреммӗнех хамӑртан килет. «Шел пулин те, сахал районта чӑваш чӗлхине вӗрентесси ачасен шучӗпе пӑхсан 100 процентпа танлашать. Кун пек районсен шутне Ҫӗпрел, Ҫӗнӗ Шуҫӑм, Спас, Аксу районӗсем кӗреҫҫӗ. Вӗсенче пуҫламӑш класран тытӑнса аслӑ классем таранах тӑван чӗлхепе литература урокӗсене илсе пыраҫҫӗ. Ҫарӑмсан районӗнче чӑвашла вӗрентесси – 76, Пӑвара – 63, Элметпе Нурлатра – 50-шар процентпа танлашать. Павлӑпа Пӗкӗлме районӗсенче чӑваш ачисен 30 ытла проценчӗ кӑна тӑван чӗлхене вӗренет. Пурӗ 18 районта чӑваш шкулӗсем ӗҫлеҫҫӗ. Малашне те кун пек кайсан мӗн тӑвӑпӑр? Хальхи 88 шкула упраса хӑвармаллах пирӗн», — тесе ҫырнӑ «Суварта».
Паян Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Чӑваш кӗнеке издательстви йӗркеленнӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ.
Кӗнеке издательствине пӗр ӗмӗр каялла, 1920 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, йӗркеленӗ. Вӑл ун чухне патшалӑх издательствин Чӑваш Енри уйрӑмӗ шутланнӑ.
«100 ҫулта издательствӑра ҫӗр-ҫӗр кӗнеке кун ҫути курнӑ. Кӗнеке кӑларакансем ырӑ йӑласене упранипе пӗрлех ҫӗнӗ мелсем шыраҫҫӗ. Вӗсем саманапа тан пыраҫҫӗ», — тенӗ Чӑваш кӗнеке издательствин 100 ҫулхине уявлама хутшӑннӑ республика Элтеперӗ Олег Николаев.
Сцена ҫине Раҫҫей Патшалӑх Думин депутачӗсем Анатолий Аксаков, Николай Малов, Леонид Черкесов, Чӑваш Енӗн культура тата информаци политикин министрӗсем Светлана Каликовӑпа Михаил Анисимов, Раҫҫейри Кӗнеке кӑларакансен ассоциацийӗн ертӳҫи Константин Чеченев хӑпарнӑ, ӑшӑ сӑмахсем каланӑ. Удмурт, Тутар, Пушкӑрт республикисенчи кӗнеке кӑларакансем те хӑнана килнӗ.
Георгий Тал-Мӑрса Тутарстанри Ҫӗпрел районӗнчи Пасарлӑ Упи ялӗнче чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Ялти шкулта, Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче (1909–1915), Хусанти Ҫурҫӗр Хӗвел тухӑҫ халӑхӗсен этнографипе археологи институтӗнче (1917–1920) вӗреннӗ. 1918 ҫулта чӑваш театрне пуҫарса яраканӗсенчен пӗри пулнӑ, актер тата режиссер пулса вӑй хунӑ, спектакльсем лартма вырӑсларан чӑвашла 40 ытла пьеса куҫарнӑ, хӑй те драмӑсем ҫырнӑ. Ҫыравҫӑна IV степеньлӗ Георгий хӗресӗпе чысланӑ.
Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче Тал-Мӑрсан ал ҫырӑвӗсем, докуменчӗсем, сӑнӳкерчӗкӗсем, ытти япали упранать.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче чӑваш юррин «Кӗмӗл сасӑ-2020» фестиваль-конкурсӗ иртнӗ.
Ҫӗршыв шайӗнчи пултарулӑх ӑмӑртӑвне Пушкӑрт, Тутарстан республикисенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи, Питӗр хулипе Ленинград облаҫӗнчи, Тӗмен тӑрӑхӗнчи тата Чӑваш Енри ӑстасем хутшӑннӑ.
Гран-прие Пушкӑртстанран килнӗ Анастасия Иванова тивӗҫнӗ. Ӑна тухья парнеленӗ тата 15 пин тенкӗ парса хавхалантарнӑ. Пӗрремӗш вырӑна Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Кристина Никитина ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗш вырӑна – Ленинград тӑрӑхӗнчи Роман Арсентьев, виҫҫӗмӗш вырӑна – Элӗк каччи Сергей Иванов тата Тутарстан пики Валерия Юманова.
Ушкӑнпа юрлакансене уйрӑммӑн хакланӑ. Пӗрремӗш вырӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти «Шевле» ансамбль ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗшне – Муркаш районӗнчи Илемпи Ивановӑпа Алена Дмитриева дуэчӗ.
Ӗҫ тата кадрсем шыракан hh.ru сайтӑн тӗпчев служби Чӑваш Ен ҫыннисем урӑх региона тухса кайма хатӗррине тӗпченӗ. Ыйтӑма хутшӑннисенчен 35 проценчӗ ют ҫӗре кайма хатӗр, 40 проценчӗ кун пирки шухӑшлать. 19 проценчӗ ҫеҫ тӑван кӗтесрех юласшӑн.
Ыйтӑма хутшӑннӑ Чӑваш Ен ҫыннисенчен 24 проценчӗ Мускава пысӑк шалу, Краснодар тӑрӑхне лайӑх климӑт, Питӗре хӑтлӑ хула шыраса каяс кӑмӑллӑ. Пирӗн республика ҫыннисене ҫавӑн пекех Ленинград облаҫӗ (7%), Мускав облаҫӗ (6%), Крым (5%), Калининград облаҫӗ (4%), Тутарстан (2%), Тӗмен облаҫӗ (1%), Ҫӗнҫӗпӗр облаҫӗ (1%) илӗртеҫҫӗ.
Пирӗн халӑхӑмӑр хӑйне ҫутта кӑларма нумай тӑрӑшнӑ, чӑваш букварьне парнеленӗ, Атӑлҫи тӑрӑхнчи вак халӑхсемшӗн нумай тӑрӑшнӑ Иван Яковлева сума суса та асра тытса пурӑнать.
Вӑл 1848 ҫулхи ака уйӑхӗн 25 хальхи Тутар Республикине кӗрекен Кӑнна-Кушки ялӗнче ҫуралнӑ. Чӗмпӗр гимназийӗнче, Хусан университетӗнче вӗреннӗ, чӑваш шкулӗн инспекторӗнче, Чӗмпӗр чӑваш шкулӗн ертӳҫинче ӗҫленӗ. Н.И. Ильминский вӗренекенӗ. 1930 ҫулхи юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче вилнӗ. Ӑна Мускавра Ваганьково масарӗнче пытарнӑ.
Паян Шупашкарти Иван Яковлев палӑкӗ умне тӗрлӗ ӗҫре тӑрӑшакансем чечек хума тата хисеплӗ ҫыннӑмӑрӑн капашсӑр пысӑк ӗҫне сума сунине палӑртма пуҫтарӑннӑ. Ҫав йышра республика Элтеперӗ Олег Николаев та пулнӑ.
+0.3 °C