Ыран, кӑрлачӑн 20-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче пенси ыйтӑвӗсемпе право сехечӗ иртет.
«Пенси законодательствинчи 2016 ҫулхи актуаллӑ улшӑнусем» ят панӑскере РФ Пенси фончӗн Шупашкарти управленийӗн специалисчӗсем хутшӑнӗҫ. Право сехечӗ 137-мӗш пӳлӗмри конференц-залра 14 сехетре пуҫланса 15 сехетчен тӑсӑлӗ.
Пенсипе ҫыхӑннӑ ыйтусене капла пухса ӑнлантарас тени ҫӗршывӑн пенси тытӑмӗнче кӑҫал пулса иртекен ҫӗнӗлӗхсене халӑх патне ҫитерес тенипе ҫыхӑннӑ.
Ӗҫлекен пенсионерсене пенси индексацилеме пӑрахасси пирки те каласа кӑтартӗҫ.
Пенси законодательствине ӑнлантармалли право сехечӗсене вулавӑшра ҫитес уйӑхсенче те йӗркелемелле. Кунӗсене халех палӑртнӑ: нарӑсӑн 17-мӗшӗнче, пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, ҫӗртмен 15-мӗшӗнче. Вӑхӑчӗ яланах — 14 сехетрен пуҫласа 15 сехетчен. Малтанласа ҫырӑнмалли телефон номерӗ — 23-02-17 (128).
Чӑваш Енре виҫҫӗмӗш ача ҫуратакансене паракан 100 пин тенкӗ капитала илмелли условисене пӑхса тухнӑ. Аса илтерер: ӑна пирӗн республикӑра виҫҫӗмӗш ача ҫуратакансене е шӑпӑрлан усрава илекенсене 2012 ҫултанпа пама тытӑннӑ.
Малашне ку капитала сахал тупӑшлӑ ҫемьесене ҫеҫ парӗҫ. Саккунпа килӗшӳллӗн, ӑна 2016 ҫул вӗҫӗччен илме май пур. Анчах 2015 ҫул вӗҫӗнче, раштавӑн 24-мӗшӗнче, саккуна улшӑнусем кӗртнӗ. Ҫапла 100 пин тенке сахал тупӑшлӑ ҫемьесене ҫеҫ парӗҫ.
Республикӑри амӑшӗн капиталне ҫурт-йӗр условийӗсене лайӑхлатнӑ, ачана вӗрентнӗ ҫӗре яма юрать. Саккуна кӗртнӗ улшӑнусемпе килӗшӳллӗн, халӗ ӑна ачана общежитире пурӑнтарнӑшӑн та тӳлеме юрать.
Кӗҫнерникун, раштавӑн 24-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем 34-мӗш сессие пухӑннӑ. Сесси хӗрӳ иртни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ икӗ хутчен те пӗлтернӗччӗ-ха.
Сессире депутатсем пӑхса тухнӑ ыйтусен шутӗнче «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» саккуна улшӑну кӗртесси ҫинчен» ятли те пулнӑ.
Саккун проектне икӗ вулавпа пӑхса тухнӑ. Ун пирки пуҫласа ҫуллах калаҫнӑччӗ. Петр Краснов депутат ертсе пыракан, социаллӑ ыйтусемпе тата наци ӗҫӗсемпе ӗҫлекен комитет ӑна пуҫласа сӳтсе явнӑ чух саккуна хӑвӑрт йышӑнма май ҫуккине, ӑна тӗплӗн сӳтсе явмаллине палӑртнӑччӗ.
Улшӑнусем пирки каласан, саккунӑн 10-мӗш статйине, сӑмахран, референдум ирттерессипе ҫыхӑннӑ хута епле чӗлхепе ҫырассине ылмаштарнӑ. Маларах вырӑсла ҫырмалли пирки каланӑччӗ. «Кирлӗ пулсан чӑвашла тата ытти халӑх чӗлхипе» шухӑша палӑртнӑччӗ. Халӗ вырӑсла тата чӑвашла ҫырасси тата пичетлесси пирки каланӑ. Кирлӗ пулсан ытти халӑх чӗлхипе пичетлессине асӑннӑ.
Унсӑр пуҫне ытти пысӑках мар хӑш-пӗр улшӑну пур.
Ҫак кунсенче «Ирӗклӗх» пӗрлӗх Чӑваш Республикин Патшалӑх канашне тата ҫавӑн пекех юстици министерствипе Чӑваш Республикин прокуратурине ҫӗнӗ сӗнӳпе тухнӑ. Пирӗн пата лекнӗ ҫыру копийӗпе килӗшӳллӗн вӗсем Чӑваш Республикинчи чӗлхесем пирки калакан саккуна пӑсакансене явап тыттармалли майсем кӗртме ыйтаҫҫӗ.
Хӑйсен ҫырӑвӗнче «Ирӗклӗх» хастарӗсем юлашки вӑхӑтра Чӑваш Республикин «Чӗлхесем ҫинчен» саккуна вӗҫӗмсӗр пӑснине сахал мар тупса палӑртни пирки асӑннӑ, уйрӑмах 3-мӗш статьян 2-мӗшпе 6-мӗш пункчӗсене, 11-мӗш статьян 5-мӗш пунктне, 16-мӗш тата 22-мӗш статьяна, ҫавӑн пекех 20-мӗш статьян 1-мӗшпе 3-мӗш пункчӗсене пӑсаҫҫӗ иккен. Тупса палӑртнӑ кашни кӑлтӑк пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ патне те Чӑваш Республикин Прокуратурине те сахал мар систернине пӗлтереҫҫӗ. Чӗлхе саккуне пӑснин сӑлтавӗсенчен пӗри — ӑна пӑснишӗн саккунсенче яваплӑха палӑртманнинче тесе шутлаҫҫӗ. Ҫавна май «Ирӗклӗх» хастарӗсем Патшалӑх канашне ятарлӑ саккун проектне хатӗрлеме ыйтаҫҫӗ, юстици министерствине ҫак ӗҫе хутшӑнма сӗнеҫҫӗ, прокуратурӑна — чӗлхе саккуне пурнӑҫласси мӗнле шайра пулнине тишкерме тата тивӗҫлӗ яваплӑх тыттарма ыйтаҫҫӗ.
ЧР Правительстви «Чӑваш Республикинчи ӗҫ ветеранӗсем пирки» саккуна улшӑнусем кӗртнӗ. Мӗнлисене?
Халӗ ӗҫ ветеранӗн ятне илес тесен арҫынсен — 42,5 ҫул, хӗрарӑмсен 37,5 ҫул ӗҫлемелле. Ку хисепсем унчченхи пекех юлӗҫ. Анчах ӗҫ ветеранӗн ятне илес тесен малашне ӗҫ стажӗн ҫуррине республикӑра пухмалла. Ҫыннӑн професси тӗлӗшӗнчен репутацийӗ вара таса пулмалла. Выговорсем, асӑрхаттарусем пулмалла мар.
ЧР ӗҫ тата социаллӑ хӳтӗлев министрӗ Сергей Дмитриев палӑртнӑ тӑрӑх, пирӗн республикӑра 120 ҫын кун тӗлӗшпе ыйту ҫырнӑ ӗнтӗ.
Сӑмах май палӑртса хӑварар: республикӑри ӗҫ ветеранӗсене уйӑхсерен 1082 тенкӗ хушса тӳлеҫҫӗ. Тата вӗсен ҫыхӑнушӑн 50 процент ҫеҫ тӳлеме май пур.
Банксем, кредит организацийӗсем, страхлакан компанисем, нотариуссем малашне ҫынсене сахалтарах чуптарма тытӑнӗҫ. Унччен пӗр-пӗр сделка тӑвас пулсан ҫавсем Патшалӑхӑн пӗрлехи реестрӗнчен тата Куҫман пурлӑхӑн патшалӑх кадастрӗнчен сведени илме ҫынсене хӑйсене янӑ. Ун пек хута Росреестр управленийӗсем виҫӗ кунта хатӗрленӗ. Малашне ҫынсен асӑннӑ хут патне хӑйсен кайма тивмӗ.
Росреестрӑн кадастр палатин республикӑри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак уйӑхӑн 12-мӗшӗнчен ҫӗршыври хӑш-пӗр саккунсене улшӑнусем кӗртнӗ. Унта пӑхса хӑварнӑ тӑрӑх, маларах асӑннӑ хутсене банксем, кредит организацийӗсем, страхлакан компанисем, нотариуссем хӑйсем ыйтса илме тивӗҫ. «Ипотекӑпа хваттер туянма шӑхӑшлакан ҫыннӑн, тӗслӗхрен, кадастр паспортне илме хӑтланса ҫӳремелле мар», — ӑнлантараҫҫӗ Росреестр управленийӗнче.
Чӑваш ССРӗн халӑх депутачӗсем 25 ҫул каялла Чӑваш ССРӗн Аслӑ Канашӗн иккӗмӗш сессийӗнче — вӑл 1990 ҫулхи юпан 24–27-мӗшӗсенче иртнӗ — республикӑри чӗлхесем пирки калакан саккуна пӗрремӗш хут йышӑннӑ. Депутатсен пухӑвӗ ӑна пӑхса тухса юпан 27-мӗшӗнче ҫирӗплетнӗ. Чӳкӗн 2-мӗшӗнче вара саккун чӑвашла «Коммунизм ялавӗнче», вырӑсла «Советская Чувашия» хаҫатсенче пичетленсе тухнӑ.
Хальхи «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» саккунпа танлаштарсан вӑл чӑваш чӗлхине самай пысӑк ирӗксем панӑ. Тӗслӗхрен, унпа килӗшӳллӗн хальхи вырӑнти ял тӑрӑхӗсенче ҫыру ӗҫне чӑвашла туса пыма тивнӗ пулӗччӗ. Ҫавӑн пекех Чӗлхесем пирки калакан саккунӑн 1990 ҫулхи вариантӗнче чӑваш чӗлхине пропагандӑлас, ӑна аталантарас тӗлӗшпе самай пысӑк ирӗклӗх панӑ пулнӑ.
Аса илтеретпӗр, хальхи «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» саккуна 2003 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Николай Фёдоров Президентра ларнӑ вӑхӑтра йышӑннӑ. Унтанпа вӑл та чӑваш чӗлхине хӳтӗлес енчен ҫулран ҫул самай хавшаса пынӑ. Улшӑнусене 2008, 2011, 2014 ҫулсенче кӗртнӗ.
Раҫҫей правительствинче ятарлӑ комисси саккун проектне пӑхса тухнӑ. Унпа килӗшӳллӗн, Раҫҫейре чиновниксен тивӗҫлӗ канӑва тухмалли ӳсӗме 5 ҫул ӳстерме пултарӗҫ.
Ҫапла майпа, саккуна йышӑнсан ӗнтӗ, чиновниксем пенсие 60-ра мар, 65 ҫулта кайӗҫ.
Ку проект патшалӑх тытӑмӗнче ӗҫлекен тӳре-шарана ҫеҫ пырса тивет. Ыттисене ку ыйту канӑҫсӑрлантармалла мар.
Комисси саккун проектне юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче пӑхса тухса ырланӑ. Кунсӑр пуҫне нумай ӗҫленӗшӗн тӳлекен пенсие пырса тивекен улшӑнусене пӑхса тухнӑ. Вӗсене 15 ҫултан мар, 20 ҫултан кун тӗлӗшпе укҫа хушса тӳлесшӗн.
Хальлӗхе саккун проектне тӗппипех ырламан. Ӑна малашне правительство ларӑвӗнче пӑхса тухӗҫ.
Паян Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн ларӑвӗ иртрӗ, унта пӗртен пӗр ыйтӑва — Чӑваш Республикин Чӗлхесем ҫинчен калакан саккуна улшӑнусем кӗртессине сӳтсе яврӗҫ, усӑллӑ сӗнӳсем тӑратрӗҫ.
Ларӑва Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорӗ Юрий Исаев ертсе пычӗ. Чӗлхе комиссийӗн ларӑвне ятарласа чӗннипе Булатова Эльвира Александровна — Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политикӑпа наци ыйтӑвӗпе ӗҫлекен сектор ӗҫтешӗ — килнӗ, вӑл ҫак улшӑнусене мӗнле сӑлтавсене пула кӗртнине, мӗнле Федераллӑ саккунсем ҫине таяннине ӑнлантарса пачӗ.
Чи тавлаштаракан улшӑнусен шутне саккунри 10-мӗш статья кӗнӗрен ун пирки самай калаҫрӗҫ. Чӗлхе комиссийӗн йышне кӗрекенсем референдум-суйлав таврашӗнче чӑваш чӗлхине вырӑс чӗлхипе пӗр тан усӑ курмалли пирки сӗнчӗҫ. Улшӑнусенче вара пирӗн тӑван чӗлхепе май пулсан ҫеҫ усӑ курмалла ҫырса хунӑ. Яковлев Пётр Яковлевич калашле кунашкал йӗрке чӑваш чӗлхине суйлавра патшалӑх чӗлхинчен антарса тутар е ирҫе чӗлхисен шайне ҫитернипе пӗрех.
Нумаях пулмасть Шупашкарта 21 ҫултан ҫамрӑкрах ачасемпе ҫамрӑксене эрех-сӑра сутма юраманни пирки калаҫнӑ. Ҫавра сӗтеле хула пуҫлӑхӗн ҫумӗ Ирина Клементьева, Роспотребнадзорӑн элчисем, хула администрацийӗн ӗҫченӗсем, Шупашкарти районсен администрацийӗсен ӗҫченӗсем хутшӑннӑ.
Ҫавра сӗтел иртнӗ эрнере иртнӗ. Хула администрацийӗн пресс-службинчен пӗлтернӗ тӑрӑх, унта хутшӑннисем ҫак саккуна йышӑнмалли пирки каланӑ.
Ирина Клементьева палӑртнӑ тӑрӑх, 21 ҫултан ҫамрӑкраххисене эрех-сӑра сутманни ҫамрӑксен хушшинче ӗҫкӗпе иртӗхекенсен йышне чакарма май парӗ. Пӑлханмалли сӑлтав пур ҫав. Чӑваш Ен эрех-сӑра ӗҫсе вилнисен йышӗпе малта пыраканнисенчен пӗри.
Ҫавра сӗтел ҫак ҫивӗч ыйтӑва сӳтсе явнӑ хыҫҫӑн ҫакӑн пек пӗтӗмлетӳ тунӑ: алкоголе 21 ҫултан ҫамрӑкраххисене сутмалла мар.
+18.3 °C