Кайнлӑк ял тӑрӑхӗнче Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ паттӑрсен ячӗпе 5 асӑну палӑкӗ вырнаҫтарнӑ. Ял варринче вырнаҫнӑ палӑка ҫак ялтах ҫуралса ӳснӗ Фагиль Шарафутдинов пулӑшнипе нумаях пулмасть тӗпрен юсанӑ. Ун йӗри-тавра унччен тытнӑ йывӑҫ картана тимӗррипе улӑштарнӑ. Ҫак ӗҫсене ирттерме ял ҫыннисем — Айдар Купиров сварщик, ӑна пулӑшаканӗсем Шамиль Бахтияров, Фидаил Купиров, Радиф Шарафутдинов, Минильфат Галиуллин, Минсагит Сулейманов, Федаил Шарафутдинов тӑрӑшнӑ. Ял ҫыннисем вӗсене чӗререн тав тӑваҫҫӗ тесе хыпарлать вырӑнти ял тӑрӑхӗ.
Фагиль Шарафутдинов пирки каласан, ял ҫыннисемшӗн вӑл паха ӗҫ нумай тунине палӑртаҫҫӗ. Вӑл хӑйӗн ашшӗ чавтарнӑ кӳлле — ялта ӑна Фазыл кӳлли теҫҫӗ иккен — тасаттарса илемлӗ кану вырӑнӗ тунӑ. Ҫавӑн пекех ялти мечете ӑшӑ пӑрӑхӗсем вырнаҫтарнӑ, чӳречесене ылмаштарнӑ.
Ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче пуҫласа ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗччен республикӑра 460 яхӑн шӑматкунлӑх тата экологи акцийӗсем иртнӗ. Унта 24 пин ҫын хутшӑннӑ. Ҫак тапхӑрта 220 ҫӳп-ҫап купине тӗп тунӑ, 36 пин йывӑҫ, 6 пин ытла тӗм лартнӑ.
Ку кӑна мар. Вӑрмар районӗнчи Келкеш ялӗнче парк тунӑ. Унӑн лаптӑкӗ 38 пин тӑваткал метрпа танлашнӑ. Ҫав районти Ҫӗнӗ Вӗренер ялӗнче, Ҫӗрпӳ районӗнчи Чурачӑк ялӗнче парксене ҫӗнетнӗ.
Ял-салара палӑксене сӑрланӑ, ҫӳп-ҫапран тасатнӑ. Ҫимӗк валли масар-ҫӑвасене тасатнӑ. Акӑ ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Элӗк районӗнчи Тавӑт ялӗнче те ҫӑвана тирпейленӗ.
Ҫӗнтерӳ кунӗ умӗн ял-саласенче палӑксем умӗнче ҫӳп-ҫапран тасатнӑ. Акӑ Канаш районӗнчи Хыҫалкас Энтрияль ялӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ салтаксене халалласа лартнӑ палӑк умӗнче тирпейленӗ.
Ҫӗнтерӳ кунӗ умӗн, ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, Куславккара хирӗҫтӑрусенче пуҫ хунӑ ентешсене халалласа палӑк уҫнӑ.
Историксем шутланӑ тӑрӑх, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи хыҫҫӑн Раҫҫейри ҫар ҫыннисем 33 хирӗҫтӑрӑва хутшӑннӑ. Палӑка Афганистанра, Чечняра, ытти хирӗҫтӑрура вилнӗ салтаксене халалланӑ. Ӑна уҫнӑ ҫӗре паттӑрла вилнӑ салтаксен тӑванӗсене, общество организацийӗсен председателӗсене, Куславккара пурӑнакансене чӗннӗ.
Куславкка хула тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ, хирӗҫтӑрӑва хутшӑннӑ Гофман А.В. пухӑннисене Ҫӗнтерӳ кнӗпе саламланӑ, палӑка уҫма пулӑшнӑшӑн тав тунӑ. Ҫавӑн пекех «ЧР Афганистан ветеранӗсен союзӗ» общество организацийӗн председателӗ Кашаев И.М., сумлӑ ытти хӑнасем хутшӑннӑ.
Сӑнсем (28)
Ҫак шухӑша паян Шупашкарта Чечен вӑрҫине тата ытти ҫавӑн йышши вӑрҫа хутшӑннисене асӑнса лартнӑ монумента савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ чухне Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев тата чӑваш парламенчӗн спикерӗ Юрий Попов каларӗҫ.
Палӑка уҫнӑ самант вара ҫынсенчен чылайӑшӗшӗн чӑннипех те хумхануллӑ пулчӗ. Ывӑлӗсене мирлӗ вӑхӑтра салтака ӑсатса кӗтсе илейменнисем кӑна мар, ҫав вӑрҫӑра тӑванӗсене, Турра шӗкӗр, ҫухатманнисем те куҫҫуленчӗҫ.
Палӑка ӑсталама укҫаллӑ ҫынсене явӑҫтарнӑ. Тӗрӗссипе, ӑна хатӗрленӗ ҫурт тӑвӑм организацийӗ умӗнче парӑмпа хальлӗхе пуҫӗпех татӑлса пӗтеймен-ха — укҫана малалла пухаҫҫӗ.
Монумента виҫӗ пайран хатӗрленӗ. Вӗсем ҫине 156 ҫыннӑн ятне ҫырса хунӑ. Республикӑн Патшалӑх Канашӗн ертӳҫи Юрий Попов калашле, тек ун пек ҫырма ан тивтӗр кӑна ӗнтӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ Шупашкарта пурӑнакан «Сыны Отечества» организацире тӑракан офицерсем Хӗрлӗ Чутайра тӗлпулу ирттерчӗҫ. «Сыны Отечества» элчисен шутӗнче Афган тата Чечня вӑрҫисене хутшӑннӑ ветерансем: гвардии подполковник Юрий Кудряшов (ӑна «За боевые заслуги» медальпе наградӑланӑ), Чечен вӑрҫине хутшӑннӑ подполковник Валерий Романов (ӑна «За заслуги перед Чувашской Республикой» орденпа чысланӑ) Ҫарпа спорт Союзӗн председателӗ М.Т.Калашникова, Юрий Сапожников, подполковник Игорь Почейкин — ӑна та «За отличие в воинской службе» медальпе наградӑланӑ, поэт, писатель, драматург, запасри подполковник Юрий Григорьевский, «Чавал» ентешлӗх ертӳҫи Александр Самылкин.
Чутай ҫӗрӗ ҫинче ентешсене вырӑнти администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров тата ыттисем кӗтсе илчӗҫ. Пухӑннисем вӑрҫӑсенче пуҫӗсене хунисене асӑнса лартнӑ Мухтав Монуменчӗ умнӗнче шкул ачисемпе тӗлпулу ирттерчӗҫ. Монумент умне чӗрӗ чечексем хучӗҫ. Патриотизмла ӗҫсемшӗн Владимир Хохлов афганеца «За помощь и содействие ветеранскому движению» медальпе чысларӗҫ.
Тӑвай районӗнчи Ҫӑлпуҫ ялӗнче пурӑнакансем Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунисене асӑнса лартнӑ палӑка чӗртсе тӑратма шут тытнӑ. Ҫак тӗллевпе вӗсем хӑйсен укҫипе тата район администрацийӗ пулӑшнипе республикӑри питомниксенчен пӗринче улмуҫҫи хунавӗ туяннӑ. «Йывӑҫ ларт тата ӑна упра» акцие ирттернӗ май пӗр кунхине ял ҫыннисем пӗр шухӑшлӑн пулса йывӑҫ лартма тухнӑ. Улмуҫҫи кӑна мар, парк йӗри-тавра ҫӑлпуҫсем чӑрӑш, хыр тата ҫӑка хунавӗ лартса тухнӑ.
Ӗҫе тытӑннӑ-тытӑннах ҫынсем ялти ҫӳп-ҫапа та йӑлари хытӑ каяша пухакан ятарлӑ вырӑна турттарса кайма шут тытнӑ. Техника енчен Юрий Ларионов ял ҫынни хӑй тракторӗпе пулӑшнӑ.
Ӗҫ-пуҫа ял старости Анатолий Иванов йӗркеленӗ. Йывӑҫ лартма тата тавралӑха илем кӳме Людмила Щадрина, Людмила Васильева, Надежда Сидорова, Сергей Алексеев, Валентина Матвеева, Александр Никонов, ҫавӑн пекех Сидоровсен тата Михайловсен ҫемйисем хастар хутшӑннӑ.
Нарӑсӑн 11-мӗшӗнче историк, академик, Ӑремпурти «Газпром» уйрӑмӗн тӗп директорӗ пулнӑ Василий Николаев 75 ҫул тултарӗччӗ, шел те 7 ҫул каялла вӑл ҫӗре кӗчӗ. Ырӑ ӗҫӗсемшӗн ӑна хӑйӗн тӑван тӑрӑхӗнче кӑна мар, Шупашкарта та асрах тытаҫҫӗ. Ытларикун, нарӑсӑн 11-мӗшӗнче ун ячӗпе палӑк умӗнче Чӑваш наци конгресӗн Президиумӗн пайташӗсем митинг ирттерчӗҫ, чечек ҫыххисем хучӗҫ.
Ӑремпурти «Газпром» уйрӑмӗн тӗп директорӗ пулнӑ май Василий Васильевич чӑваш ачисене аслӑ пӗлӳ илме, чӑваш тӗпчевҫисене хӑйсен кӗнекисене кӑларма сахал мар пулӑшнӑ. Тӑван халӑхӑн кун-ҫулӗпе кӑсӑкланнӑ май 11 кӗнеке кӑларнӑ. Вӗсене халӑх чӑннипе те кӑсӑкланса вулать — вӑл чӑваш кун-ҫулӗн ыйтӑвӗсене хускатнӑ, Атӑлҫи Пӑлхар историне, пӑлхар-чӑваш чӗлхин этнокультура ҫыхӑнӑвӗсене тӗпченӗ.
Сӑмах май, ҫак кунсенче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче В.В. Николаева халалласа курав уҫӑлӗ (нарӑсӑн 14-мӗшӗ, 16:00), Чӑваш наци вулавӑшӗнче асӑну каҫӗ иртӗ (нарӑсӑн 19-мӗшӗ, 15:00).
Ҫӗрулмине халалласа палӑк лартма республикӑн ял хуҫалӑх министрне Сергей Павлова Красноармейски районӗнче пулнӑ чух пӗр ҫын каланӑ.
Министр унта районӑн иртнӗ ҫулхи социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тишкерекен тата кӑҫлахи плансене палӑртма пухӑннӑ канашлӑва хутшӑннӑ. Унччен Сергей Павлов вӑл тӑрӑхри паллӑ вырӑнсене ҫитсе ҫаврӑннӑ. Сӑмахран, Филипп Лукин композиторӑн тӑван Чатукассинче уҫнӑ музейне кӗрсе тухнӑ. Ленинградри блокадӑна сирнӗ ятпа 70 ҫул ҫитнине асӑнса вӑрҫӑра вилнисен палӑкӗ умне чечек хунӑ. Чатукассинчи шкулӗнче уҫнӑ шӑпӑрлансен ушкӑнне те кӗрсе тухнӑ.
Социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне тишкернӗ вӑхӑтра министртан тем пирки ыйтакан та тупӑннӑ. Вӗсенчен пӗри ҫӗрулмине хисеплесе палӑк лартма сӗннӗ. Хӑйӗн шухӑшне вӑл «иккӗмӗш ҫӑкӑр» вӑрҫӑ ҫулӗсенче тата ун хыҫҫӑнхи выҫӑ вӑхӑтра нумай пурнӑҫа ҫӑлса хӑвранипе сӑлтавланӑ. Ку сӗнӗве министр ҫывӑх вӑхӑтра республикӑра йӗркелекен «Ҫӗрулми — 2014» курав вӑхӑтӗнче хускатма шантарнӑ.
Сӑнсем (18)
Украинӑра пӑлхав пыни пирки чылайӑшӗ пӗлет ӗнтӗ. Виктор Янукович президент Европӑпа туслашас вырӑнне Раҫҫей ертсе пыракан Таможня пӗрлӗхне суйланӑ хыҫҫӑн чӳкӗн 24-мӗшӗнче Кейӳ тата ытти хуласенче халӑх майдана пухӑнма пуҫланӑ. Чӳкӗн 30-мӗшӗнче Кейӳ хулинче пӑлхавсем самаях хӗрнӗ — вӑл кун «Беркут» текет спецназ пухӑннӑ халӑха вӑйпа салатма тытӑннӑ. Хайхи раштавӑн 1-мӗшӗнче вара халӑх тата та ытларах тухнӑ, хӑш-пӗр правительство ҫурчӗсене йышӑннӑ. Ӗнер митинга халӑх ҫӗнӗрен пухӑнма тытӑннӑ — Кейӳре пӗрисем 200, теприсем 300 пин пуҫтарӑннӑ тесе пӗлтереҫҫӗ. Чи малтанах вӗсем Украина правительствине отставкӑна яма ыйтаҫҫӗ.
Пӑлхав вӑхӑтӗнче ӗнер Кейӳри Бессараби тӳремӗнче вырнаҫнӑ Ленин палӑкне те персе антарнӑ. Ку ӗҫе «Свобода» нацилле пӗрлӗх ҫыннисем тунӑ теҫҫӗ. Ленина раштавӑн 1-мӗшӗнчех персе антарасшӑн пулнӑ, анчах та ун чухне милици чӑрмантарнӑ. Хальхинче вара, милици ӗҫченӗсем ҫывӑхра пулнӑ пулин те палӑка ҫӗмӗрекенсене хирӗҫ кайман.
Палӑка 1946 ҫулта вырнаҫтарнӑ иккен. Постамент ҫӳллӗшӗ 6,8 метр, хӑй палӑкӗ вара — 3,45 метр.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче пӗр фермер авалхи ҫынсем пурӑннӑ вырӑнта пӗве тума тытӑннӑ. Пӗлтӗрхи кӗркунне ӑна район администрацийӗ ял хуҫалӑх тӗллевӗпе усӑ курма тесе ҫӗр тара панӑ. Фермер ҫав ҫӗр ҫинче пӗвелеме шут тытнӑ. 100 тӑваткал метр ытла чавса тӑкнӑ вӑл. Тӑприне ҫырмана кайса пенӗ. Анчах пӗве тӗлӗ «Хула ҫучӗ» текен вырӑна лекнӗ иккен. Асӑннӑ археологи палӑкӗн ӗмӗрӗ пӑхӑр тапхӑрӗн вӗҫӗ тата тимӗрпе усӑ курма пуҫланӑ тапхӑрӗн пуҫламӑшӗ еннелле ҫывӑх иккен.
Археологи палӑкне сиен кӳнӗ тапхӑра палӑртассипе халӗ прокуратура ҫине тӑрат-мӗн. Фермер тӗлӗшпе археологи обьектне сиен кӳнӗшӗн тата хӑй тӗллӗн хуҫаланнӑшӑн ӗҫ пуҫарнӑ.
+19.3 °C