Шупашкарта пурӑнакан 35 ҫулти арҫын Мӑкшӑ Республикин тӗп хулинче, Саранскра, финанс пирамиди йӗркеленӗ. Ҫынсене улталаса пуйма шут тытнӑ арҫыннӑн шӑпине Шупашкарти Ленин районӗнчи суд татса парӗ. Прокуратура айӑплав хутне ҫирӗплетнӗ ӗнтӗ.

Арҫын Шупашкарта «Народный сейф» (чӑв. Халӑх сейфӗ) ятпа тулли мар яваплӑ общество йӗркеленӗ. Унта вӑл ҫынсен укҫа-тенкине пуҫтарнӑ. 2014 ҫулхи пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнчен пуҫласа 2015 ҫулхи кӑрлачӑн 20-мӗшӗччен арҫын Шупашкарта тата Саранскра пурӑнакансенчен 8,1 миллион тенкӗ ытла пухнӑ. Малтанхи уйӑхсенче арҫын процентсене паркаланӑ, кайран тупра ҫынсене кӗми пулнӑ. Укҫана ултавҫӑ арҫын темиҫе уйӑхран пуҫласа темиҫе ҫуллӑх тесе пуҫтарнӑ. Процентне пысӑк кӑтартнӑ вӑл.

Тӑвай районӗнчи пӗр вӑй питти эрех сахал тесе шуруповерт вӑрланӑ. Ҫак айванлӑхшӑн ӑна РФ Пуҫиле кодексӗн 158-мӗш статйин 2-мӗш пайӗн «б» пункчӗпе айӑплӗҫ. Тӑвай район прокурорӗ Оксана Ястребова пӗлтернӗ тӑрӑх, айӑплав пӗтӗмлетӗвне 47-ри арҫынна тыттарнӑ ӗнтӗ, пуҫиле ӗҫе суда ярса панӑ.

Пӑтӑрмахӗ ҫапларах сиксе тухнӑ. Кӑҫалхи ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче каҫхи 5 сехет тӗлӗнче кӳршӗпе эрех ӗҫнӗ. Анчах сӑра сакки сарлака ҫав — сахал ярса панӑн туйӑннӑ. Ӗҫмелли тупатӑп-и е урӑх пурлӑх лекӗ-и те ӑна сутма е ылмаштарма май килмӗ-и тесе вӑл пӗрле хӑналаннӑ арҫыннӑн гаражне кӗнӗ. Эрехӗ гаражра пулман, анчах куҫ тӗлне 2500 тенкӗ тӑракан шуруповерт лекнӗ. Ҫавна ҫаклатса тухнӑ та эрех ӗҫес шухӑшлӑ этем. Ӑна вӑл 200 тенкӗпе сутса янӑ та пыра хӗртмелли туяннӑ.

Ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ялӗнче пурӑнакан пӗр арҫын ҫуртран наушник тата пейнтболла вылямалли перчетке ҫухални пирки полицие пӗлтернӗ.

Александр Исаков следователь каланӑ тӑрӑх, килте вӑрӑ-хурах пуррине хӗрарӑм, арҫыннӑн амӑшӗ, сиснӗ. Ку ывӑлӗ килнӗ тесе вӑл ун патне пынӑ. Ывӑлӗ мар иккен, утиял айне темӗнле ӳсӗр арҫын пытаннӑ-мӗн.

Утиял айӗнчи 18 ҫулти каччӑ пулнӑ. Вӑл унччен те судпа айӑпланнӑ. Ӑна полици уйрӑмне илсе ҫитернӗ. Вӑлах тепӗр ҫынсен канистрӑри дизельне тата укҫа вӑрлама пултарнӑ. Каччӑ ун чухне, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, ҫуртсен алӑкне хупманнипе усӑ курса кӗме пултарнӑ.

Мускавра пирӗн тӑрӑхри ҫынсем тар тӑкнипе пӗрлех харсӑрланнипе те (хальхинче те ку сӑмаха паттӑрлӑх сӗмӗпе усӑ курма май килмест) палӑраҫҫӗ. Маларах Чӑвашри арҫын Мускаври хӗрарӑма вӑрланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Халӗ тата тепри усал шухӑшпа палӑрнӑ.

Ӗнер каҫхи тӑхӑр сехет тӗлӗсенче Сокольник районӗнчи шалти ӗҫсен пайне бензин ҫаратни пирки пӗлтернӗ. Ют ҫӗршывра кӑларнӑ урапапа заправкӑна каҫхи ултӑ сехетре пынӑ арҫын бака бензин янӑ та укҫа тӳлемесӗрех вӗҫтернӗ. Ӑна ҫӗркаҫах, тепрер сехетрен, тытса чарнӑ.

Безнин заправкинчен укҫа тӳлемесӗр тарнӑ этем Чӑваш Енри 35 ҫулти арҫын пулнӑ. Ун тӗлӗшпе йӗрке хуралҫисем пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, таҫта тухса кайма юрамасси пирки асӑрхаттарса хут ҫырнӑ.

Канашри пӗр шкул директорӗ 15 ҫул янтӑ укҫа илсе пурӑннӑ. Шкулта ӗҫлемен ҫынсемшӗн унӑн кӗсйи хулӑнланнӑ. «Вилӗ чунсемшӗн» вӑл самай тупӑш тунӑ.

Официаллӑ документсенче палӑртнӑ тӑрӑх, шкул директорӗ 2001 ҫулта тирпейлӳҫе ӗҫе илнӗ. 2008 ҫулта вара урам шӑлакана тупнӑ. Чӑннипе вара ҫак ҫынсем хӑйсен ӗҫне пурнӑҫламан.

Ҫапла майпа ҫак тапхӑрта Канаш хыснинчен тирпейлӳҫӗпе урам шӑлакана 650 пин тенке яхӑн тӳленӗ. Ку укҫана, ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, директор кӗсйине чикнӗ. Пуҫиле ӗҫе тӗпченине районсен хушшинчи прокуратура сӑнать.

Ҫӗрпӳ район прокуратури район администрацийӗ хыснапа мӗнле усӑ курнине тӗрӗсленӗ. Тӗрӗслев хыҫҫӑн пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Ҫӗрпӳре стадион хута кайнӑ чухне 1 миллион тенкӗ ҫухални тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Ӑна тумашкӑн район администрацийӗ тата «Глобус» строительство компанийӗ контракт алӑ пуснӑ. Ӑна хута ямашкӑн 41 миллион тенкӗ ытла уйӑрнӑ.

Проектпа смета документацийӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, трибунӑсене 3 миллион ытла тенкӗлӗх тунӑ. Анчах прокуратура ӑна йӳнӗрех хакпа пурнӑҫланине палӑртнӑ. Ҫапла муниципалитет хыснине 1 миллион тенкӗ тӑкак кӑтартнӑ.

Район прокурорӗ материалсене следстви органӗсене тӗрӗслемешкӗн ярса панӑ.

Сӗтев илнӗшӗн явап тытма тивнине пӗлсе тӑрсах ҫак утӑма тӑвать хӑшӗ-пӗри. ЧР Экономика аталанӑвӗн министерствин экс-ӗҫченне Наталья Губинӑна шӑпах ҫакнашкал тӗслӗхшӗн айӑпласшӑн.

Следстви палӑртнӑ тӑрӑх, хӗрарӑм 2014 ҫулхи ҫурларан пуҫласа пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗччен Шупашкарта 80–200 пин тенкӗ сӗтев илнӗ. Ку ӗҫре унӑн пулӑшуҫи пулнӑ. Лешӗ сӗтевӗн 10 процентне хӑйне илнӗ.

Укҫа панӑшӑн ведомствӑн экс-ӗҫченӗ хура тата тӗслӗ металсене хатӗрлеме, ҫӗнетме, сутма ирӗк паракан лицензи тыттарнӑ. Следстви комитечӗ, ФСБ, ШӖМ ӗҫченӗсем тӑрӑшнипе ҫак хура ӗҫе тӑрӑ шыв ҫине кӑларма май килнӗ. Наталья Губинӑна черетлӗ взятка панӑ чухне тытса чарнӑ. Хӗрарӑма йӗплӗ пралук леш енне 12 ҫул таран ӑсатма, пысӑк штраф тӳлеттерме пултараҫҫӗ.

Улатӑрта чиркӗве ҫаратнӑ ҫынна тупса палӑртнӑ. Ӑна килсӗр-ҫуртсӑр ҫапкаланчӑк ҫын тунӑ-мӗн.

Ҫакскер храм ҫывӑхӗнче тӑтӑшах укҫа ыйтса ларнӑ. Нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче храм пупӗ полицирен пулӑшу ыйтнӑ. Вӑл пакунлисене ылтӑн тата кӗмӗл эрешсем ҫухалнине пӗлтернӗ. Вӗсене килен-ҫӳрен илсе килнӗ пулнӑ.

Полици ӗҫченӗсем вырӑна ҫийӗнчех ҫитнӗ. Вӑрӑ хӑйӗн хыҫҫӑн йӗр хӑварни тӳрех курӑннӑ. Преступник чиркӗве чӳречене пуртӑпа ҫӗмӗрсе кӗнӗ. Анчах вӑл асӑрханмасӑр хӑйне кастарнӑ.

Полицейскисен йытти йӗре шӑршласа карта патне илсе ҫитернӗ. Унтах пуртӑ тупнӑ. Ҫапла йӗрке хуралҫисем 39-ти арҫынна тытса чарнӑ. Вӑл вӑрланӑ япаласене ломбарда пама ӗлкӗрнӗ. Палӑртмалла: арҫын унччен те судпа айӑпланнӑ.

Чӑваш Енре пенсионера ҫаратнӑ арҫынна шыраҫҫӗ. Кун пирки ЧР ШӖМӗн сайтӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Нарӑс уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Канашра пурӑнакан ватӑ хӗрарӑм патне палламан арҫын кӗрсе тӑнӑ. Хайхискер хӑйне газовик тесе паллаштарнӑ. «Газовик» газ плитине тӗрӗслеме пуҫланӑ. Пӗр плита ӗҫлемен, унпа шкап пек усӑ курнӑ. Кун пирки пӗлтерсен газовик унти япаласене кӑларма хушнӑ. Ӑпӑр-тапӑр хушшинче укҫа та пулнӑ.

Укҫана хӗрарӑм пӳлӗме илсе кайса хунӑ. Тепӗртакран арҫын ун хыҫҫӑн кайнӑ. Каярахпа хӗрарӑм 80 пин тенкӗ ҫухалнине асӑрханӑ.

Арҫын 30 ҫулти пек курӑнать, 175 сантиметр ҫӳллӗш. Тӗттӗм тӗслӗ тумланнӑ. Вӑл ӑҫта иккенне пӗлекенсене 02 (020) номерпе шӑнкӑралама ыйтаҫҫӗ.

Чӑваш Ен полицейскийӗсем трактор вӑрланӑ ӳсӗр арҫынна тытса чарнӑ. Ку нарӑс уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Юратакансен кунӗнче, пулнӑ.

Хӗрлӗ Чутай районӗн арҫынни Юратакансен кунӗнче савни патне ҫитес тесе ял хуҫалӑх предприятийӗн тракторне ларса кайнӑ. Вӑл темиҫе кун ялти пӗр ҫыннӑн килӗ умӗнче тӑнӑ.

Ку арҫынна, тракторпа пыраканскере, ҪҪХПИ ӗҫченӗсем чарнӑ. Документсене тӗрӗсленӗ чухне пакунлисем унран эрех шӑрши кӗнине туйнӑ. Тӗрӗслӗх тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Трактор кил умӗнче ларнӑ, ҫавӑн ывӑлӗ тарнӑ та унпа. Ашшӗне нимӗн те каламан вӑл — ларнӑ та Етӗрнери савни патне вӗҫтернӗ. Унӑн водитель удостоверенийӗ те пулман. Халӗ ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.