Шупашкар хулинчи Деменьтев урамӗнче 18-мӗш ҫуртӑн 1-мӗш корпусӗ таврашӗнче хӑйне евӗрле пӗчӗк «аквапарк» ӑсталаннӑ. Ҫумӑр ҫунӑ хыҫҫӑн ача-пӑча площадкинче пысӑк, тарӑн кӳлленчӗк пулса тӑрать. Ҫав хушӑрах ӑмӑр кунсенче ланкашка хӑйӗн тарӑнӑшне ҫухатмасть, ӳссе тӑрать ҫеҫ.
Шӑпӑрлансене ку вара пачах та кулянтармасть, вӗсем хаваспах ача-пӑчасем валли ятарлӑ ӑсталанӑ сӑрт ҫинчен шывалла шуса анаҫҫӗ, унта кӑвакалсем пек чӑпӑлтатаҫҫӗ. Ҫав-ҫавах ку кӳлленчӗке кӗме именсе тӑракансем те пур. Ҫавӑнпа та ҫутҫанталӑк ӑсталанӑ «аквапарк» пурин кӑмӑлне те каймасть ҫав.
Ҫумӑр паян та япӑхах мар ҫурӗ апла тӑк «мини-аквапаркра» шыв татах та тулӗ-ха, хӳхмӗ.
Тӗленмелле эпир ҫынсем... Пепке ҫураласса пӗлсен вӗҫӗ-хӗррисӗр савӑнатпӑр: кӗтетпӗр, хатӗрленетпӗр. Анчах та ача тинех кун ҫути курсан — хӑш-пӗрисем тискерленеҫҫӗ. Тӑван ашшӗсемех урӑлла-ӳсерлӗ хӑйсен шӑпӑрланӗсене «чышкӑлама» тытӑнаҫҫӗ, тен упӑшкисен тыткалӑшне тӗслӗхе хурса ачан амӑшӗсем те нимпе кая юлмаҫҫӗ.
Канаш хулинчи йӗрлӗв органӗ 26 ҫулхи хӗрарӑма хирӗҫ пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫӗн тӗпчевне туллин вӗҫленӗ. Хайхискере вара тимлӗ пулмасӑр хӑйӗн 9 уйӑхри пепкен пурнӑҫне татнишӗн айӑплаҫҫӗ.
Йӗрлевҫӗсем тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх 2012 ҫулхи раштавӑн 14–28-мӗш кунсем хушшинче хӗрарӑм хӑйӗн шӑпарланӗ йывӑр чирленине пӗлнӗ пулин те сыватма васкаман. 9 уйӑхри пепке вара тип пыр пневманине пула ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ.
Паянхи кун йӗрлев органӗсемпе ҫирӗпленнӗ айӑплав пӗтӗмлетӗвне Канаш районӗн судне янӑ. Ҫакӑн пек тискерлӗхшӗн хӗрарӑма 2 ҫуллӑх термене хупма пултараҫҫӗ..
Унсӑр пуҫне йӗрлев органӗсем ҫакӑн йышши тискер пулӑмсем малашне ан тухччӗр тесе Канаш хулин администрацийӗн тата Канашри медицина центрӗн пуҫлӑхӗсене ятарлӑ асӑрхаттару хутне ярса панӑ.
Республикӑн Юстици министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, тӗнчене ҫӗнӗ чун килни пирки ҫинчен паллӑ тумалли кӑмӑллӑ процедура ӑнланманлӑх патне ҫитернӗ. Ӗҫӗ ҫапларах пулнӑ-мӗн.
Тӗп хуламӑрти Ленин районӗнчи ЗАГСра амӑшӗ хӑйӗн тин ҫеҫ ҫуралнӑ пепкине ҫыртарма пынӑ. Хушмат пирки калаҫу пуҫлансан вӑл хӑйӗнни евӗр партарма килӗшмен-мӗн. «Хушаматӑма пӗрех ҫывӑх вӑхӑтра ылмаштарӑп», — тесе ҫине тӑнӑ иккен хӗрарӑм. Анчах РФ Ҫемье кодексӗн 58-мӗш статйин 3-мӗш пунктӗнче ачан хушаматне ашшӗ-амӑшӗнни евӗр ҫырмалли пирки уҫӑмлах ӑнлантарнӑ. Маларах асӑннӑ тӗслӗхе илес тӗк, ашшӗн хушамачӗпе ҫыртарас — хӗрарӑм качча тухман пулнӑ иккен.
Виҫӗ ҫултан аслӑрах мӗнпур шӑпӑрлана кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне ача-пӑча пахчинче вырӑнпа тивӗҫтермелле иккен. Ҫакӑн пирки Экономикӑна ҫӗнетес тата технологи тӗлӗшӗнчен аталантарассипе ӗҫлекен канашӗн ларӑвӗнче республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов шантарнӑ. Кунсӑр пуҫне вӑл ҫулталӑк ҫурӑран пуҫласа виҫӗ ҫулчченхисене 60 процентне шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденине ҫӳреме май килесси пирки асӑннӑ.
Ача-пӑча пахчисене ҫӗклеме тата юсама федераци хыснинчен кӑҫал пирӗн республикӑна 614,5 миллион тенкӗ килмелле иккен. Унсӑр пуҫне Чӑваш Ен бюджетран 100 миллион кивҫен илессе шанать иккен. Ача-пӑча пахчисенче хушма вырӑнсем уҫма 20 миллион тенкӗ ытла килес шанчӑк та пур-мӗн.
Вӑрнар районӗнчи Ҫӗнӗ Яхакасси ялӗнче шӑпӑрлансене ача-пӑча лаптӑкӗ туса парас тенӗ. Спонсор пулма вара Александр Михайлов ҫемйи килӗшнӗ. Вӗсен хӑйсен те виҫӗ ача. Ӗҫне пурнӑҫлама ялӗпех пухӑнса тухнӑ.
Халӗ ашшӗ-амӑшӗ те, аслашшӗ-асламӑшӗпе кукашшӗ-кукамӑшӗ те ачасем валли вылямалли ятарлӑ вырӑн пурришӗн савӑнать теҫҫӗ. Ял ҫыннисем кӑна-и, вырӑнти ял тӑрӑхӗ хӑйӗн сайтӗнче михайловсен ҫемйине чунтан тав тӑватпӑр тесе ҫырнӑ. «Сирӗн ҫемье хысни чакса мар, ырӑ ӗҫе кура тулсах тӑтӑр», — тенӗ унта.
Сӑнсем (18)
Эрех хыпса лартнӑ хыҫҫӑн ачисене тӑн кӗртме пуҫлакан ашшӗ-амӑшӗнчен тӗлӗнмеллипех тӗлӗнес килет. Шупашкар районӗнче пулса иртнӗ тӗслӗхре вара ҫичӗ ют пӗчӗк ача ҫине алӑ ҫӗклеме хӑйнӑ. Тата тӑван килӗнче те мар, паллакан хӗрарӑм патӗнче ҫавӑн пек хуҫаланнӑ вӑл.
Аса илтеретпӗр, 33 ҫулхи арҫын хӑнана кайнӑ хӗрарӑмӑн тӑваттӑри ывӑлӗ пӳрте вараланчӑк резина атӑпа кӗрсе тӑнӑ та урая хуратнӑ. Ҫакӑншӑн хӑна ачана ярса илсе ҫенӗке илсе тухса виҫӗ хутчен ҫапса янӑ. Сӑмса хуҫнине пула пӗчӗкскере тухтӑрсенех пулӑшу кӳме тивнӗ.
Пульницӑна лекмен пулсан хӗрарӑм йӗрке хуралҫисене пӗлтеретчӗ-ши е ҫук-ши — ку вӑл урӑх калаҫу тейӗпӗр (ара, арҫынӗсене хӳтӗлесе тӑван ачисене патак айӗнче усракан хӗрарӑмсем те ҫук мар-ҫке…).
Пӗчӗк ачапа чӗрре кӗрекен вӑй питтие суд 7 пин тенкӗ штрафлама йышӑннӑ. Анчах Шупашкар район прокуратури ку айӑплавпа килӗшме пултарайман — ун шучӗпе, тӑваттӑри ачан сӑмсине хуҫнӑ арҫыншӑн ку вӑл ытла та ҫемҫе айӑплав. Суд йышӑнӑвӗпе килӗшмесӗр прокуратура аппеляци хучӗ ҫырса панӑ. Халӗ арҫынна 6 уйӑх ӗҫлесе юсанмалла тунӑ.
Иртнӗ ҫул ӗҫкӗ-ҫикӗ вӑхӑтӗнче ултӑ ача пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Чуна ҫӳҫентерекен ҫак цифрӑсене республикӑн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова правительство ларӑвӗнче асӑнса хӑварнӑ. Тӗлӗнмелле пек те, анчах хӑш-пӗр ашшӗ-амӑшӗ тӗпренчӗкӗн ҫуралнӑ кунне уявланӑ пирки шӑпӑрланӗсем пирки манса каять иккен. Юратнӑ ывӑл-хӗрӗн сывлӑхӗшӗн черкке хыҫҫӑн черкке ҫӗклесе тӳнсе каяҫҫӗ курӑнать те...
Пӗчӗккисем вилнӗ тӗслӗхсем пӗлтӗр унчченхи ҫулхинчен 22 процент нумайланнӑ. Ҫапла вара ҫулталӑка ҫитмен 91 пепке ҫут тӗнчепе киленеймесӗрех куҫне хупнӑ. ЧР сывлӑх сыхлав министрӗ вилӗмсен ытларах сӑлтавне тулаш текен ӑнлавпа ҫыхӑнтарнӑ. Кунта, сӑмахран, пӗрле ҫывӑрма выртсан амӑшӗсем тӗпренчӗкӗсене кӑкӑрпа хӗстерсе лартнине е тата апатлантарнӑ чух ача чыхланса кайса вилнине кӗртмелле.
Ҫут тӗнчене килекенсен шучӗ вара пӗлтӗр хутшӑннӑ. Пӗлтӗр виҫӗм ҫулхинчен 1307 ача нумайрах ҫуралнӑ. Юлашки 20 ҫул хушшинче халӑх шучӗ пуҫласа естествӑлла майпа ӳснӗ. Ку вӑл ҫуралакансен шучӗ вилекенсенчен йышлӑрах пулнине пӗлтерет.
Тӑлӑха юлнӑ, ашшӗ-амӑшӗн юратӑвӗсӗр ача ҫуртӗнче ӳсекен ачасем шел пулин те пирӗн республикӑра та самаях. Тен, ҫемье ӑшшине, йӑпатнине, кирлӗ чухне канаш пама пултарнине — ҫак хӑватсене нихҫан туйса курман ачасем ҫунатсӑр кайӑк пек тискер пурнӑҫ хирӗнче пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнасса шанаҫҫӗ. Республика пуҫлӑхсен те, «пысӑк» чӗрелле ҫынсен те чи ҫутӑ тӗллевӗ вӑл — тӑлӑха юлнӑ ачасен, пулӑшу кӗтекенсен чӗрисенче шанчӑк кӑвайтне упраса пырасси.
Ҫуллахи кунсем пур шӑпӑрланшӑн чи савӑк кунсем. Ашшӗ-амӑшӗсем хӑйсен ачисене вӑл вӑхатра час-часах кану ҫурчӗсене, хула ачасене — яла, ялтисене — хулари тӑванӗсем патне канма кайса яраҫҫӗ. Ача ҫуртӗнче ӳсекен шӑпӑрланӑн вара нумай чухне ҫуллахи кунсем пӗлтерӗшсӗр иртеҫҫӗ. Ҫакна тӗпе хурса «Сывлӑх планети» проект ҫуралнӑ та. Ӑна ятарласа ашшӗ-амӑшӗсӗр ӳсекен ачасем валли пуҫарса янӑ.
Проект тӗллевӗ — ача ҫуртӗнче, интернатра, ашшӗ-амӑшсӑр ӳсекен ачасене валли ҫуллахи кану кунӗсене савӑнӑҫлӑ, кӑсӑклӑ туса парасси. «Сывлӑх планети» хӑйӗн ӗҫне утӑн 1-мӗшӗнчен пуҫлӗ.
Асӑннӑ проект Йӗпреҫри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан ятарлӑ (тӳрленме пулӑшакан) шкул-интернатра ӗҫлеме тытӑнать.
Шупашкарти Ленин районӗнче «Картиш» муниципаллӑ программӑна тӗпе хурса пӗчӗк архитектура ӗскерӗсене хута ярас тӗлӗшпе тӑрмашса ӗҫлеҫҫӗ. Ҫӗртмен 27-мӗш тӗлне, сӑмахран, «Хӗвеллӗ айлӑм» ТМЯО подрядчик ача-пӑча вылямалли 15 ҫӗнӗ лаптӑк хута янӑ, «Романа» ТМЯО — 7 кӑна ӗлкӗрнӗ.
Районта вара кӑҫал ача-пӑча вылямалли 32 ҫӗнӗ лаптӑк йӗркелемелле, ун валли 3 330 пин тенкӗ тӑкакласшӑн. Лаптӑксен хакӗ тӗрлӗрен — 42 000 пуҫласа 126 000 тенкӗ таранах ларать.
Мӗн кӑна пулса иртмест пурнӑҫра. Ыррипе юнашарах яланах усалли пӗр утӑмпа пырать.
Ҫак кунсенче судра акан 1-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнче пулса иртнӗ инкекпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе пӑхса тухаҫҫӗ. Йӗрлев тӗпчесе пӗлтернӗ тӑрӑх асӑннӑ кунта 39-ҫулхи хӗрарӑм хӑйӗн тӑват уйӑхри пепкене пӗрремӗш хут рис пӑттине ҫитерме шутланӑ. Тухтарсем сӗнмен пулин те пӗчӗк хӗре хӗрарӑм тӑрантармах шутланӑ. Хайхи пепкен вара сывламалли ҫулсем тулса ларнӑ иккен, вӑл чихӑннипе вилсе кайнӑ.
Ҫак тӑват уйӑхри хӗрача ҫемьере ҫиччӗмӗш пулнӑ. Пӑтӑрмаха пула хӗрарӑмпа упӑшкин ашшӗ-амӑш прависене чакарнӑ.
Ҫитес кунсенче асӑннӑ ӗҫ-пуҫпа суд ларӑвӗ хӑйӗн йышӑнӑвне палӑртӗ.
-10.7 °C