Кӗҫнерникун, ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Шупашкарти нумай хваттерлӗ ҫуртсенчен пӗринче пушар тухнӑ. Инкек Чернышевский урамӗнчи 23-мӗш ҫуртра пулса иртнӗ.
Нумай хваттерлӗ тӑхӑр хутлӑ ҫуртри пӗр пӳлӗмлӗ хваттер кӑнтӑрла иртни 2 сехет тӗлӗнче ҫунма тытӑннӑ. Пушар кухньӑра тухнӑ. Унти япаласем тата сӗтел-пукан ҫунса кайнӑ.
Инкекре 31 ҫулти хӗрарӑм шар курнӑ — ӑна сӗрӗм тивнӗ. Хӗрарӑма тухтӑрсем пулӑшнӑ. Пушарпа кӗрешекенсем вут-ҫулӑма 20 минутра сӳнтернӗ.
Ӗнер «ЮВИ Аэро» авиакомпани ҫӗнӗ рейссем тунӑ. Сӑмах – Шупашкартан Сургута вӗҫесси. Кун пирки сайтра пӗлтернӗччӗ.
Пӗрремӗш рейспа Шупашкартан Ханты-Манси автономи округне 30 ҫын вӗҫнӗ. Сургутран Шупашкара вара 8 пассажир килнӗ. Борта пӗтӗмпе 50 ҫын вырнаҫать. Самолет пирӗн хулара 19 сехет те 10 минутра анса ларнӑ.
Ҫул ҫинче 2 сехет те 50 минут иртет. Шупашкартан Сургута эрнере икӗ хутчен вӗҫӗ: кӗҫнерникун тата шӑматкун. Аэропортран самолет 20 сехетре ҫӗкленӗ.
Ҫурла уйӑхӗн иккӗмӗш вырсарникунӗнче пирӗн ҫӗршывра Строительсен кунне уявлаҫҫӗ. Ҫавӑн умӗн республика шайӗнче уяв ирттереҫҫӗ. Унта Чӑваш Енри ятлӑ-сумлӑ строительсене — организацисене ертсе пыракансенчен пуҫласа палтниксене таранах — чыслаҫҫӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче республика Элтеперӗ Олег Николаев темиҫе ҫынна патшалӑх наградисемпе чыслама йышӑннӑ. «Отделфинстрой» специализациленнӗ застройщикӑн директорне Александр Черкунова Чӑваш Республикин Хисеп грамотине пама палӑртнӑ. 15 ҫын «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ строителӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӗсен йышӗнче — Шупашкарти 29-мӗш строительство управленийӗнчи Николай Рыбаков тата Шупашкарти 7-мӗш стройтрестри Сергей Скворцов платниксем.
Васкавлӑ межпулӑшу службинче ӗҫлекен ҫамрӑк фельдшерсем Шупашкарти арҫыннӑн пурнӑҫне ҫӑлнӑ. Вӑл эмел ӗҫнӗ те унӑн аллерги пуҫланнӑ. Арӑмӗ часрах тухтӑрсене чӗннӗ.
Сергей Васильев фельдшерпа Анна Павлова медсестра васкавлӑ медпулӑшура нумай вӑхӑт ӗҫлемеҫҫӗ пулин те опыт пухма ӗлкӗрнӗ. Анафилактика шокӗпе вара пӗрремӗш хут тӗл пулнӑ.
Арҫыннӑн пырӗ шыҫӑнса кайнӑ, ҫавӑнпа ӑна сывлама йывӑрланнӑ, чӗре таппи чакнӑ, чӗре ӗҫӗ пӑсӑлнӑ. Фельдшерпа медсестра арҫынна шокпа кӗрешмелли процедурӑсем тунӑ. Кӗҫех унӑн сывлӑхӗ йӗркеленнӗ те ӑна пульницӑна илсе кайнӑ.
Паян – Совет Союзӗн икӗ хут Паттӑрӗ Андриян Григорьевич Николаев космоса пӗрремӗш хут вӗҫнӗ кун. Вӑл унта 1962 ҫулхи ҫурлан 11-мӗшӗнче ҫӗкленнӗ. Унтанпа 60 ҫул ҫитнӗ.
Ҫак пулӑма халалласа республикӑра меропряитисем иртӗҫ. Вӗсем Шупашкарта тата Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗнче пулӗҫ. Митинг, велочупу, курав тата ытти мероприяти иртӗ.
Паян республикӑра сумлӑ хӑнасем пулӗҫ: РФ Паттӑрӗ, летчик-космонавт Юрий Маленченко, РФ Паттӑрӗ, летчки-космонавт Олег Скрипочка, Мускаври чӑваш наци культурин автономийӗн председателӗ Анатолий Григорьев, Павел Попович космонавтӑн хӗрӗ Наталия Березная, ҫар ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Иван Николаев.
Шупашкарти 59-мӗш шкулта вӗренекен 12 ҫулти Игнат Михайлов пулла ҫӳреме юратать. Вӑл 5-ренпех вӑлта тытма пӗлет.
Ҫурлан 9-мӗшӗнче вӑл Етӗрне районӗнче пурӑнакан аслашшӗпе /е кукашшӗпе/ Сӑр юханшывне пулла кайнӑ. Вӗсен вӑлтине пысӑк ҫуйӑн ҫакланнӑ. Арҫын ача аслашшӗпе пӗрле ӑна туртса кӑларнах. Унпа вӗсем 1 сехет кӗрешнӗ.
Пулӑ 52 килограмм таять, 1,93 метр тӑршшӗ. Вӑл 12 ҫулти Игнатран та пысӑкрах. Ача унпа юнашар выртса сӑн ӳкерӗннӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗнчен «Валдай» карапсен расписанийӗ ылмашӗ. Вӗсен каҫхи рейсӗсем пӗр сехет иртерех пулӗҫ.
Аса илтерер: хальхи вӑхӑтра карапсем Шупашкартан Хусана тата Хусантан Шупашкара килме 8 сехетре тата 16 сехетре тухаҫҫӗ. Ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗ хыҫҫӑн «Валдайсен» каҫхи рейсӗсем улшӑнӗҫ, карапсем пӗр сехет маларах (хальхи 16 сехет вырӑнне 15 сехетре) хускалӗҫ.
Сӑмах май каласан, вырсарникунсерен ҫӳрекен «Свияжск–Шупашкар» маршрутра та улшӑну пулса иртӗ.
Шупашкар хулин кунне уявланӑ май республикӑмӑрӑн тӗп хулин историлле пайӗпе паллаштаракан тӳлевсӗр экскурсисем иртӗҫ. Ӑна хулари музейпа туризм центрӗ йӗркелӗ. Экскурсисем ҫурла уйӑхӗн 12-14-мӗшӗсенче пулӗҫ.
Ҫуран утакансен ҫулҫӳревӗсем 1,5-2 сехет тӑсӑлӗҫ. Унӑн маршручӗ ҫапларах: ««Шупашкар» пограничникпа хурал карапӗ – Юханшыв порчӗ – Хӗрлӗ тӳрем – Мускав ҫыранӗ».
Гид Шупашкарӑн историйӑпе тата культурипе паллаштарӗ, «Шупашкар» карап ҫине те кӗртсе кӑтартӗ.
Экскурсие юханшыв порчӗ патне пуҫтарӑнмалла. Ҫулҫӳреве 10, 13 тата 15 сехетре тухӗҫ.
Экскурсие 23-20-36 телефонпа (ирхи 8 сехетрен пуҫласа 16.30 сехетчен, кӑнтӑрлахи апат вӑхӑчӗ 12 сехетрен пуҫласа 13 сехетчен).
20 ҫулти каччӑ хваттер чӳречинчен кайӑксене перес тесе ҫынна лектернӗ. Ку ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Шупашкарти Дементьев урамӗнче пулнӑ.
Пуля хӗрарӑмӑн питҫӑмартине шӑйӑртнӑ, хулпуҫҫинчен лекнӗ. Вӑл пульницӑна кайса тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтнӑ.
Пӑшалтан перекен каччӑна часах тупса палӑртнӑ. Хӑй ӑнлантарнӑ тӑрӑх, вӑл чӳречерен кайӑксене пересшӗн пулнӑ, урамри хӗрарӑма вара асӑрхаман. Йӗрке хуралҫисем унӑн пӑшалне туртса илнӗ. Халӗ тӗрӗслев пырать.
Ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче паллӑ офтальмолог, академик Святослав Фёдоров ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитрӗ. Мухтавлӑ тухтӑр — «Куҫ микрохирургийӗ» отрасльсем хушшинчи ӑслӑлӑхпа техника комплексне пуҫарса янӑ ҫын.
Святослав Николаевич Шупашкарта пӗтӗмпе те виҫӗ ҫул: 1958—1961 ҫулсенче — пурӑннӑ. Апла пулин те хула историне ӗмӗрлӗхе кӗрсе юлнӑ.
1960 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче вӑл Шупашкарта куҫ шӑрҫине ылмаштарассипе ӑнӑҫлӑ операци ирттернӗ. Катарактӑпа ҫуралнӑ 12 ҫулти хӗрача ҫапла вара курма тытӑннӑ. Ҫав операци куҫ микрохирургине пуҫарса янӑ та.
Искусствӑлла куҫ шӑрҫине оргкантӑкран (плексикуҫ) Святослав Фёдоровӑн пӗчӗк хваттерӗнче Шупашкарти электроаппаратура завочӗн слесарӗпе Семён Мильманпа пӗрле хатӗрленӗ.
Шупашкарта Святослав Николаевич ун пек 4 операци тума ӗлкӗрнӗ. Унтан унӑн куҫса кайма тивнӗ. Апла пулин те Чӑваш Ене манӑҫа кӑларман. «Ромашка» операци тата диагностика конвейерӗсене хатӗрлеме вӑл Шупашкарти конструкторсене шаннӑ, 1987 ҫулта отрасльсем хушшинчи ӑслӑлӑхпа техника комплексӗн пӗрремӗш филиалне уҫнӑ.
Паян Шупашкарта Святослав Фёдоров урамӗ, скверӗ пур, бюст вырнаҫтарнӑ.
-1.7 °C