Паян, акан 13-мӗшӗнче, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче студентсен регионти 45-мӗш ӑслӑлӑх конференцийӗ ӗҫлеме пуҫларӗ. Чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче пурӗ 5 секципе 21 хушма секци ӗҫлерӗҫ. Студентсем литература пелӗвӗпе фольклоритсика, чӑваш чӗлхи пӗлӗвӗ, культурологи, чӗлхепе литературӑна верентессин меслетлӗхӗ ӑслӑлӑхӗсемпе хатӗрленӗ доклачӗсемпе паллаштарчӗҫ, юлташӗсен тӗпчевӗсене хӗрӳллӗн сӳтсе яврӗҫ. Мала тухнӑ студентсене чӑваш чӗлхи эрнинче дипломсем парса чыслама палӑртнӑ.
Пирӗн пата Удмурт, Хусан, Марий-Эл патшалӑх университечӗсенчен, Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗнчен хӑнасем килчӗҫ. Ыранхи кун вара факультета республикӑри шкул ачисем пуҫтарӑнӗҫ. Вӗсем те ӑслӑлӑх конференцине хутшӑнса хӑйсен пултарулӑхне кӑтартӗҫ.
Студентсен ӑслӑлӑх ҫуркунни малалла пырать.
Педагог-учитель професси сумне ҫӗклес тата И.Я.Яковлев ячӗллӗ патшалӑх педагогика университечӗн «Чӑваш чӗлхи тата литератури, вырӑс чӗлхи тата литератури» специальноҫӗпе вӗренме кӗрекен чи лайӑх абитуриентсене палӑртас тӗллевпе Чӑваш Республикин Вӗрентӳпе ҫамрӑксен политикин министерстви Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗпе пӗрле кӑҫал 11-мӗш класран вӗренсе тухакан ҫамрӑксем хушшинче пултарулӑх ӗҫӗсен конкурсне ирттерет. Конкурс ҫӗнтерӳҫисене асӑннӑ университетӑн филолологи факультетне бюджетлӑ майпа вӗренме илеҫҫӗ, общежитинче пурӑнмашкӑн вырӑн гарантилеҫҫӗ тата хаклӑ парнепе чыслаҫҫӗ.
Ӗҫсене пушӑн 10-мӗшӗнчен пуҫласа акан 10-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ. Вырӑна тивӗҫлисене акан 14-мӗшӗнче университетра Уҫӑ алӑксен кунне ирттернӗ май чыслӗҫ. Шкул ачине лайӑх вӗрентнӗшӗн, вӑл хӑйӗн ӑсне кӑтартма пултарнӑшӑн ун вӗрентекенне те Хисеп хучӗпе чыслӗҫ.
Ӑмӑртӑвӑн йӗрки-шывне, анкетине КУНТА илме пулать.
Виҫӗмкун, пушӑн 1-мӗшӗнче ЧППУ акт залӗнче иртнӗ «Халӑхсем хушшинчи Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауреачӗсем» (сӑмах май каласан, кӗнекене чӑвашла «Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ тӗнче преми лауреачӗсем» ят парсан вырӑнлӑрах пулмалла) кӗнеке хӑтлавӗнче Виталий Петрович Станьяла Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен «Еткер» фончӗ йӗркеленӗ И.Я. Яковлев ячӗллӗ преми орденӗпе чысларӗҫ.
Олег Мустаев хӑйӗн сӑмахӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, премие Виталий Петровича пӗлтӗрех панӑ. Шел те, 2010 ҫулта Чӗмпӗрте сумлӑ мероприятисем ирттерме май килменрен ордена пама халь тин май тупӑннӑ.
Орденӗ чӑн та илемлӗ, сумлӑ курӑнать. Ӑна тивӗҫнӗ Виталий Петрович Станьялӑн чӑвашлӑхшӑн тунӑ ӗҫсем те сумлӑ.
Премие тивӗҫнӗ ятпа эпир хастар ӑҫчаха, таврапӗлӳҫе чун-чӗререн саламлатпӑр.
Паян, ҫуркуннен (календарь тӑрӑх ӗнтӗ) пӗрремӗш кунӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн акт пулӗмӗнче пӗлтӗр «Ҫӗнӗ вӑхӑт» издательствӑра тухнӑ Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауриачӗсен биографиллӗ кӗнекен хӑтлавӗ иртрӗ. Вӑл 13 сехет ҫурӑра пуҫланчӗ, Валери Туркай ертсе пычӗ.
Хӑтлава халӑх, ытларах пайӗпе университет студенчӗсем пулчӗҫ пулин те, акт пӳлӗмӗ туллиех пухӑнчӗ. Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауриачӗсем зал варрине вырнаҫса тухрӗҫ.
Хӑтлава ача-пӑчасен «Эревет» ушкӑн (вӑл та ҫак премие тивӗҫнӗ) уҫрӗ. Шел те чӑвашла тумланнӑ ачасем вырӑс чӗлхипе ҫеҫ усӑ курчӗҫ. Ҫав шутра вырӑс халӑх юррине чӑвашла тумсемпе юрлани питӗ хӑйне евӗрлӗ пулчӗ — те Ҫеҫпӗл Мишшине сума сурӗҫ, те чӑваш тумӗ вырӑсла та юрлама юрӑхлине кӑтартасшӑн пулчӗҫ. Ертӳҫи маттур-ха, сӑмах ҫук, анчах залра ларакансенчен чылайӑшне ку ытлах килӗшмерӗ.
Кӑрлачӑн 14-мӗшӗнче И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ларусен залӗнче Горшков Анатолий Ермолаевич чӗлхеҫӗн юбилейне палӑртрӗҫ. Мероприяти кӑнтӑрла хыҫҫӑн 13 сехет те 15 минутра факультет гимнне итленипе пуҫланчӗ.
Юбилей каҫне чӑваш филологи факультечӗн деканӗ Е.А. Андреева ертсе пычӗ. Чи малтан тухса сӑмах калакансем хушшинче Чӑваш Республикин вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин министрӗн ҫумӗ Петрова С.В., университет проректорӗ Шуканов А.А. пулчӗҫ.
Анатолий Горшков Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче 20 ҫул ытла вӑй хунӑ. Ҫакна асра тытса мероприятие институт директорӗ Исаев Ю.Н. тата чӗлхе пӗлӗвӗн пайӗн ертсе пыракан ӗҫтешӗ Дегтярёв Г.А. пычӗҫ, тухса сӑмах каларӗҫ.
Ҫавӑн пекех ЧПУри Чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ ячӗпе Сергеев В.
Акан 24-мӗшӗнче, Яковлев Иван Яковлевич ҫуралнӑ кун, чӑвашра Чӑваш чӗлхи кунне палӑртаҫҫӗ. Акан 19-мӗшнчен пуҫласа эрне тӑршшӗпех — чӑваш чӗлхи эрни иртет.
Кӑҫал ҫак мероприятисене ирттерме палӑртнӑ:
● Нарӑс, 4 — «Чӗвӗлти чӗкеҫ — чӗлхе пӗлни пурне те кирлӗ» вӑйӑ-конкурс. 22 пин ытла ача хутшӑннӑ.
● Нарӑс, 6 — регионсем хушшинчи чӑваш чӗлхи олимпиади. 160 шкул ачи хутшӑннӑ.
● Ака, 1 — «Чӑваш Республикин район тӗпӗсенчи тата хулисенчи шкул ачисем чӑваш пӗлни» ҫавра сӗтел иртнӗ. 30 вӗрентӳҫӗ пулнӑ.
● Ака, 10 — «Туслӑх хӗлхемӗ» фестиваль иртнӗ. 86 вӗренекен хутшӑннӑ.
● Ака, 19 — Чӑваш чӗлхи эрнине уҫни. И.Я.Яковлева халалланӑ «Букварьтен илемлӗ литература таран» республика ӑмӑртӑвне ирттернӗ. I тура 159 ача хутшӑннӑ.
● Ака, 20 — Вӗрентекенсем хушшинче «Тӑван чӗлхен хисепне ӳстерме тата ӑна вӗрентме усӑ курмалли ҫӗнӗ меслетсем» семинар ирттернӗ.
● Ака, 21 — ЧПУ-ра 10-11 класра вӗренекен шкул ачисем университет преподавателӗсемпе тӗл пулнӑ.
Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗнчен Шупашкарти 10-мӗш шкулта пӗр хастар ҫынсен ушкӑнӗ 1-мӗш класс ачисене тарӑннӑн чӑвашла вӗрентме тытӑнасшӑн. Ку ӗҫре вӗсене Вӗрентӳ министерствипе Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ пулӑшса пырӗ. Тӗллевсем пысӑк — пуҫламӑш шкула пӗтернӗ хыҫҫӑн ачасене малалла та чӑвашлах вӗрентесшӗн. Чӑвашла класа пӗр ҫул кӑна мар, ытти ҫулсенче те пухасшӑн, ӗҫ ӑнсан — ӑна Шупашкарти ытти шкулсене те сарасшӑн. Ачасен ашшӗ-амӑшӗсемпе тата шкул хушшинче ӑнланмалӑх ан сиксе тухтӑр тесе ашшӗ-амӑшӗсен ассоциацине йӗркелеме палӑртнӑ.
Паллах, кунашкал пуҫару ҫӑмӑллӑн хускалмӗ, ҫаванпа та вӗсене пулӑшни те кирлӗ. Хальхи вӑхӑтра ҫакнашкал пулӑшу кӗтеҫҫӗ:
● ачисене чӑвашла вӗрентме хатӗр ашшӗ-амӑшӗсене шырамалла. Проект пуҫаруҫисен ӗнентернӗ тӑрӑх, пуҫламӑш классенче чӑвашла вӗрентни математикӑпа тата вырӑс чӗлхине ӑса хывма чӑрмантармӗ. Каярах ачасене тарӑннӑн акӑлчан чӗлхине те вӗрентӗҫ, компьютерпа усӑ курма та малтанхи ҫулсенчех хӑнӑхтарӗҫ.
● ку шкулта чӑвашла пӗлекен музыка вӗрентекенӗ ҫук. Ҫавӑнпа та ахаль чухне тӳлекен укҫапа ҫылӑхакан вӗрентевҫӗне шыраҫҫӗ.
● ку пуҫару пирки МИХсене пӗлтерекенни, тӗрлӗ хаҫат-журналсемпе ӗҫлекенни кирлӗ.
Нарӑс уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Василий Эктел ҫыравҫӑ, художник ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитет. Шел те Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ ҫак кунччен пурӑнса ҫитереймерӗ, вӑхӑтсӑр ҫӗре кӗчӗ.
Василий Эктел Лаш Таяпа ялӗнче 1950 ҫулта ҫуралнӑ. Шкултан вӗренсе тухсан И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш педагогика институчӗн ӳнерпе графика факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. Ун хыҫҫӑн вӑл нумай ҫул Елчӗк районӗн архитекторӗ пулса ӗҫленӗ. Каярахпа Шупашкарти телевиденинче, «Ялав» тата «Пике» журналсен илемлӗх редакторӗ пулса ӗҫленӗ. Ҫырас пултарулӑхне вӑл 1970-мӗш ҫулсен пуҫламӑшӗнче кӑтартрӗ — хаҫат-журналсенче унӑн хайлавӗсем пичетлене пуҫларӗҫ. Паллӑрах кӗнекисем: «Лили», «Сӑвӑр ҫырми», «Ҫӗре тӑнлатӑп», «Шавкӑн», «Пархатар», «Юлашки хӗрлӗ ҫутӑ ташши».
Лаш Таяпасем пултаруллӑ ҫыравҫа тата художнике манмаҫҫӗ — унӑн юбилейне тивӗҫлӗн ирттерме хатӗрленеҫҫӗ.
Мероприятисем нарӑсӑн 25-мӗшӗнчех пуҫланаҫҫӗ: К.
Кӑрлачӑн 19-мӗшӗнче И.Я.Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче Николай Петрович Петров профессора асӑнса «Чӑваш литература чӗлхин историйӗ» ятлӑ ҫавра сӗтел иртрӗ. Ҫак кун, профессор сывӑ пулсан, 81 ҫул тултарӗччӗ.
Вӑл 13 сехетре пуҫланчӗ. Ҫавра сӗтел майлӑ иртернӗ конференцие чӗлхеҫӗсемпе ытти ӑсчахсем тата чӑваш филологийӗн студенчӗсем пухӑнчӗҫ. Евдокия Александровна ӑна ҫавра сӗтеле уҫнӑ май кӗскен ун йӗрки ҫинчен каласа пачӗ. Малтан Н.П.Петров 2008 ҫулхи юпан 17-мӗшӗнче Сыктывкарта панӑ интервьюна итлерӗҫ. Кӗскен каласан 20 минутлӑ калаҫура вӑл Василий Ильич Лыркин (хушаматне, лайӑх илтӗнмен пирки, йӑнӑш та ҫырма пултарнӑ — каҫару ыйтатӑп. Admin) пирки тата ытти вак-тӗвек ыйтусене хускатрӗ: IX ӗмӗрхи полхарсен кивӗ ҫыру палӑкне вулас ыйту, доктор канашне йӗркелени.
Президиума Евдокия Александровна Андреева, Татьяна Витальевна Денисова, Олег Ростиславович Студенцов, Виталий Иванович Сергеев, Николай Петровичӑн мӑшӑрӗ Елена Архиповна, Васильева Елизавета Фёдоровна, Ибрагим Арыкан туркка, тата Леонид Петрович Сергеев йышӑннӑ хыҫҫӑн докладсем калама пуҫларӗҫ.
Паян, кӑрлачӑн 15-мӗшӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ чӑваш педагогика университетӗнче «Чӑваш сӑмахлӑхӗпе халӑхӑн йӑла ӑспурлӑхне тӗпчесе вӗрентмелли ӑслайсем» ятлӑ Атӑлпа Урал хутлӑхӗнчи ӑслӑлӑхпа хӑнӑху конференцийӗ иртрӗ. Ӑна Виталий Петрович Станьял 70 ҫула ҫитнӗ ячӗпе ирттерчӗҫ. Паллӑ ӑсчах, ҫыравҫӑ, вӗрентӳҫӗ, таврапӗлӳҫӗ тата халӑх ӗҫӗн хастарӗ хут тӑрӑх 1940 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче ҫуралнӑ.
Ӑслӑлӑхпа хӑнӑху конференцийӗ шӑп кӑнтӑрла пуҫланчӗ — ӑна Андреева Евдокия Александровна, чӑваш филологи факультечӗн деканӗ уҫрӗ. Вӑл конференци йӗркипе паллаштарчӗ — кашни хутшӑнакан вӗрентевҫе ӗнентерӳ хучӗ пама, кашни доклада кӗнекепе пичетлесе кӑларма шантарчӗ. Ун хыҫҫӑн Виталий Петрович сӑмах илчӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл пособисене хатӗрлес ыйту ҫинче кӗскен чарӑнса тӑчӗ. «Кӗнекене кӑларсан ун усси пултӑр, ахаль шыв юхтарни ан пултӑр.
-8.7 °C