Ҫапла, ҫак кунсенче пирӗн тӑрӑхра «Культура» ВГТРК ӳкерӳҫисен ушкӑнӗ ҫитнӗ, вӗсем республикӑра «Россия, любовь моя!» программа валли материалсем ӳкересшӗн. Паян ҫак ушкӑн культура министрӗпе Вадим Ефимовпа тата информаци политикипе массӑллӑ комуникаци министрӗн ҫумӗпе Любовь Шемаринӑпа тӗл пулса калаҫнӑ.
«Россия, любовь моя!» (чӑв. Ман кӑмӑла тивӗҫтерекен Раҫҫей) программӑна иккен РФ Президенчӗн «Об обеспечении межнационального согласия» (чӑв. Халӑхсен хушшинчи ҫураҫулӑха тивӗҫтересси ҫинчен) Хушӑвне пурнӑҫа кӗртес тӗлӗшпе хатӗрлеҫҫӗ. Программа ертӳҫи — Пьер-Кристиан Броше.
Ӳкерекенсен ушкӑнӗ хальхи вӑхӑт тӗлне пирӗн халӑхӑн тӗпелӗпе паллашма ӗлкӗрнӗ иккен — вӗсене шӳрпепе хуран куклине епле хатӗрленине каласа кӑтартнӑ. Ҫавӑн пекех вӗсем чӑваш тӗррипе паллашнӑ, чӑваш тумӗн уйрӑмлӑхӗсене пӗлнӗ. Малалли планра вара — «Кӗр сӑрипе» «Чӳклеме» йӑли-йӗркисене ӳкересси.
Пьер-Кристиан Броше шухӑшӗпе вырӑнти туризма аталантарас тесен культурӑна чи малти вырӑна лартмалла.
Ҫемье — яланах обществӑн чи пӗлтерӗшлӗ тытӑмӗ пулнӑ. Ҫавӑнпа та Ҫӗмӗрле хула кунне ҫамрӑк ҫемьесем хутшӑнакан мероприятисене ирттерессинчен уҫнӑ.
Социаллӑ политика ыйтӑвӗпе ӗҫлекен администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ — вӗренӳ пайӗн ертӳҫи Осипоа Л.В. Ҫӗмӗрле ҫыннисемпе, хӑнасене уяв ячӗпе саламланӑ тата Федуловсен, Федоросен, Чувихинсен, Беловыхсен кил-йышне пурӑнмалли кил-ҫурта туяннӑ ҫӗрте пысӑк пулӑшу кӳрекен сертификатсене алла тыттарнӑ.
Ку савӑнӑҫлӑ чыслав хыҫҫӑн «Пӗрле савӑнӑҫлӑ» ятпа ҫӳрекен ҫамрӑк ҫемьесен фестивалӗ уҫӑлнӑ. Унта хӑйсен шӑпӑрланӗсемпе пурӗ 6 ҫемье хутшӑннӑ пулнӑ. Тӗрлӗ енле ӑмӑртусенче хутшӑнса пур ҫемье те хӑйсен туслӑхне, ҫирӗплехне тивӗҫлӗ кӑтартса панӑ.
Ҫурлан 26–29-мӗшӗсенче Гагауз автономинче вырнаҫнӑ Копчак ялӑн уявӗ иртнӗ. Кӑҫал вӑл 222 ҫул тултарнӑ иккен. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх ҫак уява тӗрлӗ кӳршӗллӗ тӑрӑхсенчи хӑнасем пухӑннӑ — Турцирен, Болгарирен, Украинӑран, Раҫҫейрен, Румынирен.
Ҫак уявпа пӗрлех яланах Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗн вице-президенчӗсен кӗрекин канашлӑвӗ иртет. Сӑлтавӗ те паллӑ — шӑп ҫак ялта Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗ йӗркеленнӗ те ӗнтӗ. Раҫҫейрен канашлӑва Чӑваш Енпе (Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлӗхӗ) Тутарстанран хутшӑннӑ.
Уява уҫнӑ чухне хӑйне майлӑ ӑнсӑртлӑх пулса иртнӗ иккен. Копчак ял уявӗ пысӑк пӗлтерӗшли пирки асӑнтӑмӑр ӗнтӗ, ҫапла май унта АПШ, Турци, Болгари, Румыни патшалӑх посолӗсем те ҫитнӗ. Раҫҫейрен те килмелле пулнӑ иккен, анчах водителе пула вӑхӑта ҫитеймен пулать — ҫул ҫинче аташса-ҫухалса кайнӑ. Ҫапла вара Раҫҫей посолӗ тесе чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн ертӳҫине Олег Михайлович Цыпленкова пӗлтернӗ. Раҫҫей элчи те, кӑнтӑрлахи апат тӗлне ҫитейнӗ хыҫҫӑн ҫак лару-тӑрура пулӑшнӑшӑн Олег Михайловича тав тунӑ.
Уявӗ чӑн та лайӑх иртнӗ. Вӗҫленеспе концертпа савӑнтарнӑ — унта Турци, Боргари ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.
Ҫурлан 30-мӗшӗнче Улатӑр районӗнчи Атрать ялӗ хӑйӗн 389 ҫулхи ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ. Паянхи куна ял 122 гектар лаптӑкра вырнаҫнӑ. Транспорт ҫыхӑнӑвӗ енчен ял тупӑшлӑ вырӑн йышӑнса тӑрать. Сали витӗр чукун ҫул магистралӗ выртать, инҫех мар республика пӗлтерӗшлӗ «Йӗпреҫ–Улатӑр» урапа ҫулӗ вырнаҫнӑ.
Ялӑн ҫуралнӑ кунӗ нумай хӑнасене пуҫтарнӑ. Вӗсем валли ятарласа халӑх пултарулӑхӗн ал ӗҫӗсенчен ятарлӑ куравне йӗркеленӗ, харпӑр килте пеҫӗрне апат-ҫимӗҫен дигустацине ирттернӗ, суту-илӳ вырӑнӗсене йӗркеленӗ.
Савӑнӑҫлӑ уява Атрать ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Михеева Надежда Михайловна уҫнӑ. Улатӑр районӗн администраци пуҫлӑхӗ Романов Николай Григорьевич, Чӑваш Республикинчи патшалӑх канашлӑвӗн депутачӗ Ефремов Николай Николаевич, Улатӑр районӗн мухтавлӑ ҫынни, Гудов ялта пурӑнакан Виктор Михайлович ял ҫуралнӑ кунне паллӑ тума пуҫтарӑннӑ ҫынсене уяв ячӗпе саламланӑ.
Ҫирӗпленнӗ йӗркепе ял тӑрӑхӗн администрацийӗ чи лайӑх вӗренекен шкул ачисене, спортсменсене, уйрӑм хуҫалӑхӑн пуҫлӑхӗсене, организаци тата учреждени коллективӗсене чысланӑ.
Паян, авӑнӑн 1-мӗшӗнче Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев Вӑрмар районӗнчи Аслӑ Пинер ялӗнче 160 ача вӗренмелли шкула уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ.
Ҫӗнӗ шкул ҫуртне 1929 ҫулта хута янӑ ҫурт вырӑнне лартнӑ. Ҫак ӗҫе «Республикӑри ялсен социаллӑ аталанӑвӗ» программӑпа килешӳллӗн пурнӑҫланӑ, пурӗ 107,6 миллион тенкӗ тӑкакланӑ. Ҫӗнӗ шкулта хӑтлӑ вӗренӳ пӳлӗмӗсем, ҫӑвӑнма, хӑвӑнса тӑхӑнӑма май паракан спорт залӗ, акт залӗ, апатланмалли пӳлӗм, медицина блокӗ пур тата ытти те. Шкул таврашӗнче вара спорт площадки, пахча-ҫимӗҫ ӳстермелли йӑрансем, ӑшӑту котельнийӗ, икӗ урапа кӗртсе лартмалли гараж вырнаҫнӑ.
Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗнче шкула Аслӑ Пинерпе Вӑтакас ялӗнчи 90 вӗренекен пӗлӳ пухма тытӑнӗ. Михаил Игнатьев шкул ачисемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗсене, вӗрентекенсен шкул коллективне пӗлтерӗшлӗ пулӑмпа саламланӑ, Аслӑ Пинер ял тӑрӑхӗн пӗр кунта 3 уяв — Пӗлӳ кунӗ, 2013–2014 ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ ҫывхарни тата шкул уҫӑлнӑ — пулнине палӑртнӑ.
Чӑваш Республикин хисеплӗ ҫыннисем!
Сире Пӗлӳ кунӗпе тата ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ пуҫланнӑ ятпа чун-чӗререн саламлатӑп!
Ҫӗнӗ пӗлӳ илесшӗн ҫунни, професси ӑсталӑхне лайӑхлатса пыма, ӑс-хакӑл тата ӳт-пӳ тӗлӗшӗнчен аталанма ӑнтӑлни — ку чухнехи пурнӑҫӑн мӗн пур тытӑмӗнче ҫыншӑн ӑнӑҫӑвӑн никӗсӗ.
Чӑваш Ен вӗренӳ тытӑмӗ тӗрлӗ енлӗ аталаннӑ ҫынна пурнӑҫ ҫулӗ ҫине тухмашкӑн пулӑшма тивӗҫлӗ. XXI ӗмӗр ыйтнипе килӗшӳллӗн мӗн пур шайри вӗренӳ учрежденийӗсенче анлӑ модернизаци пырать, пурлӑхпа техника никӗсӗ ҫирӗпленет, вӗренӳ тата лаборатори оборудованийӗ ҫӗнелет.
Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗнче Чӑваш Республикинче 1000 ытла вӗренӳ заведенийӗ хӑйсен алӑкӗсене уҫать. Вӗсенче 318 пин вӗренекенпе студент, ҫав шутра пӗрремӗш класа каякан 13 пин ача, пӗлӳ илӗҫ.
Юлашки 3 ҫулта шкулсен пурлӑхпа техника никӗсне ҫӗнетме 3,5 млрд ытла тенкӗ хывнӑ. Ҫак вӑхӑтра юсав кирлӗ шкулсен 50 ытла процентне ҫӗнӗ сӑн кӗртнӗ. Хуласенчи тата ялсенчи пысӑк шкулсен апатланмӑшӗсене модернизацилеме 210 млн тенкӗ уйӑрнӑ, ҫавна май ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗнче шкул ачисен 70 ытла проценчӗ ку чухнехи оборудовани ҫинче хатӗрленӗ паха апата ҫийӗ.
Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял Чурачӑкра ирттернӗ ял уявне хутшӑннӑ. Тепӗр тесен, уяв сӗмӗ кӗртме пулӑшнӑ тесен тӗрӗсрех пулатчӗ-тӗр-ха. Ял халӑхӗ умӗнче вӗсем «Килех килчӗ Тур ҫырни» спектакле лартса панӑ.
Чӑваш драма театрӗн артисчӗсем Ҫӗньял Чурачӑкра пӗрремӗш хут мар иккен-ха. Хӑй вӑхӑтӗнче вӗсем унта «Савнӑ кин» тата «Юратсан юрлас килет» спектакльсемпе савӑнтарнӑ.
Хальхинче кӗтмен-туман ҫӗртен ҫумӑр ҫума тытӑнни те уяв сӗмне пӑсайман. Хамӑр енчен ҫакна та палӑртса хӑварар. Асӑннӑ театрӑн тӗп художникӗ Юрий Матросов асӑннӑ ялта ҫуралса ӳснӗ… Апла тӑк ял ҫыннисене вырӑна ҫитсе спектакльсемпе савӑнтарма май тупса панинче унӑн тӳпи те пурах-тӑр.
Етӗрне хули республикӑн хӗвеланӑҫ енче вырнаҫнӑ. Чикки вырӑс Чулхула облаҫӗпе юнашар иртет. Иртнӗ шӑматкун унта хула кунне палӑ тунӑ — концертсемпе, конкурссемпе, тӗрлӗ мероприятисемпе. Салют пирки те манман уява хатӗрлекенсем. Шел те, Етӗрне хула кунӗнче чӑвашлӑх текенни ют пулни сисӗннӗ иккен. Кун пирки уява курма килнисем пӗлтереҫҫӗ.
Уявпа саламласа ҫырнӑ пӗр чӑваш саламӗ те тупӑнман иккен — аса илме, Етӗрне районӗ Улатӑрпа Пӑрачкав районӗсем пек вырӑс тӑрӑхӗ шутланмасть. Унсӑр пуҫне чӑваш чӗлхи патшалӑх чӗлхи пулнине шута илсе тӗп сцена ҫинче те пулин икӗ чӗлхепе ҫырмаллах пулнӑ ӗнтӗ. Республика Элтепӗрне вырӑсла юрлакан фольклор ушкӑнӗ кӗтсе илни ҫинче чылай чарӑнса тӑмӑпӑр, ку хула — Сӗнтӗрвӑрри пекех — вырӑссен хули шутланать, унта та вырӑс фольклор ушкӑнӗсем чылай пуль.
Уява килнисене хулара Республика ялавӗсем ҫукки вӑйлӑ тӗлӗнтернӗ тет — ҫав хушӑрах Раҫҫей ялавӗсем сахал мар урамсенче вырнаҫнӑ.
Концерт тӗлӗшӗнчен чӑн та чӑвашла ушкӑнсем ҫук мар пулнӑ, анчах та вӗсем сцена ҫине тухсан пирӗн чӗлхе хӑшӗ-пӗрне темшӗн килӗшмен, «хватит петь на чувашском!
Паян, ҫурлан 22-мӗшӗнче, пирӗн ҫӗршыв Раҫҫей Федерацийӗн патшалӑх ялавӗн кунне паллӑ тӑвать. Ҫак куна халаласа ӗнер Наци вулавӗшӗнче патшалӑх символӗсен залӗнче хыпарлав сехечӗ иртнӗ. Унта республикӑри ШӖМ управленийӗнчи профессионаллӑ хатӗрлев центрӗн вӗренекенӗсем хутшӑннӑ.
Мероприятийӗ Раҫҫей гимнӗн юррипе уҫнӑ. Вулавӑшри сайра тӗл пулакан тата хаклӑ кӑларӑмсен пайӗн ертӳҫи Татьяна Николаева патшалӑх символӗсен залӗ ҫинчен, унӑн тӗллевӗсем ҫинчен, хӑй уявӗ ҫинчен каласа панӑ, уйрӑмах ялавӑн виҫӗ тӗсен историйӗ ҫинче тимлӗх тунӑ.
Хыпарлав сехетне хутшӑнакансем валли ятарласа «Раҫҫей символӗсем. Герб. Ялав. Гимн» тата «Раҫҫей Федерацийӗн конституцийӗ 20 ҫулта» ятпа кӗнекепе ӳкерчӗксен куравне уҫнӑ. Унсӑр пуҫне вӗренекенсене электронлӑ презентацийӗпе паллаштарнӑ, ун тӑрӑх патшалӑх символӗсен историйӗпе тата Раҫҫей Федерацийӗпе Чӑваш Республикин конституцийӗсемпе ҫыхӑннӑ нумай кӑсӑклӑ фактсем пӗлнӗ.
Мероприяти вӗҫнелле хутшӑнакансем валли вулавӑш тӑрӑх экскурси ирттернӗ.
Ҫурлан 23-мӗшӗнче Чӗмпӗр хули чӑваш чӗлхипе культура кунне паллӑ тӑвать. Сӑмах май, ҫак куна паллӑ тӑвас йӑла Чӗмперте 10 ҫул хушши упранса пырать, ҫавӑнпа та кӑҫалхи чӑваш уявӗ юбилейлӑ. Ӑна «Киндяковка» культура ҫуртӗнче ирттерӗҫ, уява крсе курма тӳллевсӗр пулӗ.
Уяв хӑнисене чӑваш пики — пӗлтерхи наци пики конкурсӗн ҫӗнтерӳҫи— кӗтсе илӗ. Мероприятие вӗренекенсемпе вӗрентекенсем тата хулари ӗҫ коллективӑн элчисем хутшӑнаҫҫӗ.
Кӑҫал уява йӗркелекенсем йӑла-йӗркесем ҫине пысӑк тимлӗх тунӑ. Куракансемпе хутшӑнакансем чӑваш кӗнекисен куравӗсемпе музей экспозицийӗсемпе паллашма пултараҫҫӗ. Унсӑр пуҫне наци апат-ҫимӗҫне: тӑпӑрчӑ, чӑкӑт, ашран тунӑ кукӑль, хуплу тутанса пӑхма та май пулӗ. Культура ҫурчӗн канмалли залӗнче наци тӗррин, йывӑҫпа керамикӑран ӑсталанӑ кӳлепесен куравне уҫма планланӑ.
Мероприятие йӗркелекенсем концерт программи пуян, кӑсӑклӑ пуласса шантараҫҫӗ. Сцена ҫине чи пултаруллӑ наци ушкӑнӗсемпе Чӗмпӗрти солистсем тухӗҫ, ятарласа чӗннӗ хӑни — чӑваш вокал ансамблӗ «Азамат» пулӗ. Концерт программине вара Чӗмпӗр хулин пуҫлӑхӗ уҫӗ тесе сӑмахлаҫҫӗ.
-0.7 °C