Учительсен кунӗ — паллӑ та чаплӑ уяв. Кашни вӗренекен, кашни вӗрентекен ҫак уява ӑшри ҫепӗҫ те асамлӑ туйӑмсемпе кӗтсе илет.
Шупашкарти 37-мӗш шкулти учительсем уявсене ытти коллективсем пек сӗтел хушшинче хӑналанса ларса ирттернипе ҫырлахмаҫҫӗ, ҫутҫанталӑкпа киленес, сывлӑха ҫирӗплетес тесе вӗсем тӗрлӗ вырӑна ҫитсе курма тӑрӑшаҫҫӗ. Лапсарти йӗлтӗр базинче Пӗтӗм тӗнчери Хӗрарӑмсен кунне уявлани, вӗренӳ ҫулӗ пуҫланнине халалласа «Березка» кану лагерӗнче канни халӗ те асра.
Ак, ҫак паянхи пӗтӗм тӗнче уявлакан Учительсен кунӗ уява та вӗсем Атӑлӑн йӑлӑм енче вырнаҫнӑ «Росинка» спортпа сывлӑх центрне ҫитсе килме шут тытрӗҫ.
Уҫӑ сывлӑшра вӗрентекенсем хыр вӑрманӗнче уҫӑлса ҫӳрерӗҫ, гольф вӑййа выляма вӗренчӗҫ, гитарӑпа тӗрлӗ юрӑсем шӑрантарчӗҫ. Юлашкинчен вара мунча кӗрсе, бассейнра ишсе сывлӑхӗсене ҫирӗплетрӗҫ. Пӗтӗм вӗренӳ ҫулӗ тӑршшӗпе тухӑҫлӑ та интереслӗ ӗҫлемеллӗх асамлӑ вӑй хушрӗҫ.
Ӗнер Ҫатра-Лапсар шкулӗ 100 ҫул тултарнине хаваслӑн уявларӗҫ. Тӑван шкула ҫак ҫурхи кун вӗренсе тухнисем, вӗсене пӗлӳ панӑ учительсем тата ытти хӑнасем пухӑнчӗҫ. Ҫатра-Лапсар шкулӗнче пӗлӳ пухса чапа тухнисем те сахал мар пулчӗҫ: Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Фёдорова Любовь Владимировна, темиҫе кӗнеке авторӗ, ӳнер музейӗнче вӑй хуракан Иванов-Орков Геннадий Николаевич, режиссёр, чӑвашсен пӗрремӗш нумай ярӑмлӑ «Кӗпер» фильмне лартакан Трифонов Леонид Павлович, тӗнче шайӗнчи спорт мастерӗ Иванова Марина Владимировна тата ыттисем. Чыслав пайне ирттернӗ спорт пӳлӗмӗ, пӗчӗкех мар пулин те, пурне те вырнаҫтараймарӗ те — ларма-тӑма вырӑн ҫукччӗ.
Уяв чаплӑ иртрӗ — шкул ачисем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ, ятарласа килнӗ ушкӑнсем юрри-ташшисемпе савӑнтарчӗҫ. Нумай-нумай ҫынна хисеп хучӗпе, тав хучӗпе чысларӗҫ. Паллах, шкул кун-ҫулӗ ҫинчен каласа пама та манмарӗҫ — ӗлӗкхи пирки те, паянхи пирки те.
Уява килнисем час саланмарӗҫ — концертпа чыслав пайӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн пӗрле вӗреннисем пӗр-пӗринпе пуҫтарӑннишӗн савӑнчӗҫ, хӑйсем пирки каласа пачӗҫ.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсенче шыва кӗме кӑмӑллӑ. Лапсарсен ку енӗпе хальччен йывӑртарахччӗ: юнашар ниепле те кӳлӗ ҫук, чи ҫывӑх пӗве те — Ассакассинче. Кӑҫал пӗлтӗрхи пек типӗ ҫанталӑк тӑмасть пулин те — кӑнтарлахи температура пӗчӗк мар — 20 ытла.
Ҫакна асра тытса ӗнтӗ вырӑнти пуҫлӑхсем ялта пӗвесем тума шут тытнӑ та ӗнтӗ — пӗрре мар, иккӗ таранах. Нумай пулмасть Шоссепе Шупашкар урамӗсем хушшинче вырнаҫнӑ Киремет ҫырминче пӗрремӗшне пӗвеленӗ. Ҫапла май ялти ача-пӑчан, халӑхӑн халь Асса пӗвине (Ассакасси ялӗпе ҫуммӑн вырнаҫнӑскерне) каяс сӑлтавсем сахаланнӑ. Тепри унран кӑшт анатаран пулӗ.
Ялта пӗве пачах та ҫук теме май ҫук ӗнтӗ — пурри пур-ха, анчах тахҫанах тунӑскер типсе ларнӑ, ҫурхи вӑхӑтра ҫеҫ шывпа тулать. Ӑпӑр-тапӑр пайтах, юшкӑнлӑ — ку вырӑнта, паллах, шыва кӗме май ҫук.
Нарӑсӑн 12-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Чӑваш Республикин халӑх артисткин, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисткин Любовь Фёдоровӑн пултарулӑх каҫӗ иртрӗ.
Пултаруллӑ артисткӑна Чӑваш Ен культура министрӗ Роза Лизакова саламларӗ — театр ӳнерне аталантарнӑшӑн тата нумай ҫул чуна парса ӗҫленӗшӗн Любовь Михайловна Чӑваш Ен президенчӗн Тав сӑмахне тивӗҫни пирки пӗлтерчӗ.
Саламлама ҫавӑн пекех артистка ҫуралса ӳснӗ Шупашкар районӗнчи ҫынсем чылайӑн пынӑччӗ. Унсӑр пуҫне пултарулӑх каҫӗнче салам сӑмахӗ калакансен шутӗнче Любовь Михайловнӑн пултарулӑхне кӑмӑллакансем, тусӗсем, юлташӗсем, тӑванӗсем пулчӗҫ.
Пултарулӑх каҫне пухӑннисем А. Цагарелин «Евчӗ», Г. Медведевӑн «Пасар патши», Г. Башкуевӑн «Ҫӗнӗ арӑм», А. Лекановӑн «Юратсан юрлас килет» спектакльсенчи сценкӑсене курма пултарчӗҫ.
Паян Лапсарта чӑваш тетелӗн хастарӗсем тӗл пулчӗҫ. Нумайӑнах пухӑнаймарӗҫ пулин те, ыйтусем сахал мар сӳтсе яврӗҫ. Пухӑва Admin (Николай Плотников), allboru (Александр Блинов), ned (Эдуард), alex-net (Алексей Михайлов), mixaj_58 (Виталий Михайлов) килчӗҫ, ыттисем тӗрлӗ сӑлтава пула килеймерӗҫ.
Чӑваш тетелне аталантармалли мелсем чылай пулчӗҫ: пӗрисем влаҫа пӑхӑнмасӑр, халӑха йӗркелесе ӗҫлеме сӗнчӗҫ (тӗслӗхрен, студентсене явӑҫтарса), теприсем вара, влаҫри ҫынсемсӗр аякка кайма ҫукки пирки пӗлтерчӗҫ — вӗсенпе тачӑрах ҫыхӑну тытма сӗнчӗҫ. Чӑваш тетелне малалла аталантармашкӑн ҫӗнӗ организаци тумалли пирки нихӑшӗ те хирӗҫлемерӗ — ку ыйтӑва Атӑл леш енче ирттерме палӑртнӑ ҫуллахи лагерьте татса пама тӗв турӗҫ.
Чӑваш халӑх сайчӗн ӗҫне тишкерчӗҫ — канашлура калаҫу сӳнме пуҫлани, ыйтусене сахалрах сӳтсе явни халӑх ывӑннинчен килет тесе палӑртрӗҫ. Сайтра хӑнасене тытса тӑмашкӑн ытларах хыпарсем пичетлеме, курмасем (видео) вырнаҫтарма сӗнчӗҫ. Хыпарсене рассылка урлӑ пӗлтерсен те япӑх пулмӗ терӗҫ.
Хыпарсене сӳтсе явассине сайтран канашлӑва куҫарма сӗнчӗҫ — ку канашлӑва та, сайта та усӑ парӗ терӗҫ.
Нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсарти пӗтӗмӗшле тӗп пӗлӳ паракан шкулта Лидия Сарине шкул ачисемпе тӗл пулчӗ. Ачасем валли ҫыракан паллӑ ҫыравҫӑна вӗренекенсем кӑмӑллӑн кӗтсе илчӗҫ — ыйтусем парса ун пурнӑҫӗпе кӑсӑкланчӗҫ, парнепе чыслама та манмарӗҫ.
Лидия Сарине тӗлпулура хӑйӗн ҫинчен каласа пачӗ, ачасене сӑвӑсемпе паллаштарчӗ.
Тӗлпулу вӗҫленнӗ хыҫҫӑн хаклӑ хӑна шкулти музейпе паллашрӗ. Экскурсие 7-мӗш класра вӗренекен Леонтьева Оксана ирттерчӗ — шкулӑн историйӗпе, унӑн чаплӑ вӗренекенӗсемпе паллаштарчӗ.
Шупашкар районӗнче 58 пин ҫын ытла пурӑнать. Юлашки ҫулсенче район халӑхӗн йышӗ ӳсрӗ. Ку ӳсӗм ҫуралакан ачасен хисепӗ пурнӑҫран уйрӑлакансен йышӗнчен пысӑкраххипе мар, района пурӑнма килекенсем хушӑнсах пынипе пулса пырать.
Район хуласен ҫумӗнче вырнаҫнӑран кунта чылаййӑн куҫса килеҫҫӗ. Ҫурт-йӗр хуласенчи хваттерсенче пурӑнакансем те нумай лартаҫҫӗ. Хайхи «Дом в деревне, свое молоко» лозунг хӑйӗн ӗҫнех тӑвать.
Ял халӑхӗн хисепӗ пирки ял администрацийӗсем тытнӑ экспертсем мӗнле прогноз параҫҫӗ-ха;
2007 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Апаш ял тӑрӑхӗнче 2026 ҫын пурӑннӑ. «2020 ҫул тӗлне Апаш ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансен йышӗ паянхи шайрах юлӗ е нумаях чакмӗ» тенӗ ял тӑрӑхӗн генеральнӑй планӗнче. Шемшер ял тӑрӑхӗнче 1280 ҫын пурӑннӑ. 2025 ҫул тӗлне 1269 ҫын юлма пултарать теҫҫӗ экспертсем. Атайкасси ял тӑрӑхӗнче 2787 ҫын пропискӑра тӑнӑ. Анчах пуласлӑхра кунта та йыш чакать иккен. Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче 4780 ҫын тӗпленнӗ. 2025 ҫулта кунта 40 ҫын сахалрах пурӑнма пултарать.
Ҫӗртмен 20-мӗшӗнче Лапсар ял тӑрӑхӗнче «Акатуй» иртрӗ. Ку тӑрӑха тӑхӑр ял кӗрет — Лапсар, Асакасси, Вӑрманкас, Карачура, Ойкасси, Ҫатракасси, Ҫӗньял, Хӗрлӗ Ҫыр, Чӑркаш. Ҫанталӑкӗ уҫӑрах тӑчӗ пулин те Ҫатракасси ялӗн ҫӳмӗнче вырнаҫ шкул стадионне халӑх самаях пухӑнчӗ. Тен ытларах та пухӑнӗччӗ пулӗ те — хӑш-пӗр ҫынсене ял ӗҫӗ уява ямарӗ пулас: уттине те типӗтмелле, ҫӗрулмине те купаламалла, канмалли кунра ҫурт-йӗре юсас ӗҫсене те туса пымалла.
Уява халӑх пултарулӑх ушкӑнӗсем уҫрӗҫ — Вӑрманкас клубӗнчи «Парне», тата кӑнтӑр поҫёлокӗнчи «Шевле» ушкӑнсем. «Акатуя» ертсе пыраканӗ Варманкасри фольклор ҫурчӗн ертӳҫи Маргарита Анатольевна Владимирова пулчӗ.
Уйкассинчи Ильина Нина Ефремовнӑпа Сайкова Лариса, Ҫатра-Лапсар шкулӗнче вӗренекен хӗр пӗрчисем, Ҫеньялти Фёдорова Ксения Анатольевна та хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ.
2008 ҫул пуҫламӑшӗнче Ҫӗнӗ Лапсара кӗрекен ҫул ҫинче светофор ӗҫлеме пуҫларӗ. Лапсар ҫыннисем ӑна тахҫанах кӗтетчӗҫ - вӗсем валли пысӑк парне пулса тӑчӗ. Раҫҫей экономики ӳснӗ май йывӑр тиенӗ машинсен йышӗ те ҫул ҫинче нумайланчӗ. Ҫапла вара Шупашкартан Лапсаралла е Кӳкеҫ еннелле пӑрӑнас тесен ҫав ҫул тӑваткалӗнче автобуссен, ҫӑмӑл машшинсен темиҫе минут кӗтсе тӑма тиветчӗ - тӗп М7 ҫулпа иртекен машинсен йышӗ ытла та пысӑкчӗ. Ку та кӑна мар, ҫак кӗтесре аварисем час-часах пулса иртетчӗҫ.
Светофор лартнин пӗр ҫитменлӗхӗ кӑна пур - М7 трасса тӑрӑх ҫӳрекен йывӑр машинсен ун патӗнче чарӑнма тивет. Тата светофорӗ тӑвайкинелле хӑпаракан ҫул ҫинче ларнӑ май йывӑр машинасем чарӑннӑ хыҫҫӑн аран-аран тапранса каяҫҫӗ - капла шуҫлак ҫанталӑкра ҫул пӑкӑланса ларма та пултарать.
-0.7 °C