Чӑваш Республикин суккӑрсен вулавӑшӗ хӑйӗн пулӑшӑвне районсенче те сарма тӑрӑшать. Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче вӑл сусӑрсене пулӑшмалли йӗркене ахаль вулавӑшсенче сарас тӗллевпе йӗркеленӗ тифлотура тухнӑ май Вӑрмар районӗнче пулнӑ.
Республикӑри Лев Толстой ячӗллӗ ятарлӑ вулавӑшра стационар тулашӗнче пулӑшу кӳрекен библиотекарӗсем Вӑрмар районӗнчи тӗп вулавӑшра тӑрӑшакансене суккӑрсене кӗнеке вулама хӑнӑхтармаллине ӑнлантарнӑ.
Вӑрмарти район вулавӑшӗнче куҫ япӑх куракансем валли вулавӑш пункчӗ йӗркеленӗ. CD-диск, магнитлӑ кассета тата флэш-карта ҫине ҫырнӑ кӗнекене итлеме пулать. Рельефпа пӑнчӑ меслечӗпе тата шултра шрифтпа кӑларнӑ кӗнекесем пур вулавӑшра. Фондра пӗтӗмпе 236 кӑларӑм тесе пӗлтереҫҫӗ.
Муркаш районӗнчи Орининти культура ҫуртӗнче вырӑнти халӑх театрӗн курав-конкурс иртнӗ. Драма коллективӗн артисчӗсем ку хутӗнче А. Ларченков драматург ҫырнӑ «Ҫӗмӗрт каллех ҫеҫкере» ятлӑ икӗ пайлӑ лирикӑллӑ драмӑпа паллаштарнӑ.
«Халӑх» ятне тепӗр хут ҫирӗплетсе парас тесе вырӑнти халӑх театрӗн артисчӗсем ҫак саманта тахҫантанпах кӗтсе хатӗрленнӗ ӗнтӗ, ҫапах та хӑйсенче хумханни палӑрать», — тесе хыпарланӑ кун пирки Муркаш район администрацийӗн сайтӗнче. Тӳрех пӗлтерер: халӑх ятне вӗсем хӳтӗлеме пултарнӑ.
Артистсем пултарнӑ таран лайӑхрах выляма, хӑйсене шанса панӑ сӑнарсене ӗненмелле уҫса пама тӑрӑшнӑ.
Премьерӑра ҫак ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем, тӗрлӗ ҫӗрте вӑй хуракансем: ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗсем Вячеслав Васильев тата Венера Васильева, Галина Иванова, Вадим Васильев, Аркадий Андреев,Алина Королькова, Дина Димитриева, Людмила Родионова, — вылянӑ.
Театр тӗнчинче пӗрремӗш утӑмсем тӑвакан Николай Корольковпа Анастасия Блинова та хӑйсен пултарулӑхне кӑтартма тӑрӑшнӑ.
Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗнче арҫынсене тӳлевсӗр кӗртессине пӗлтернине эпир те хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, ӳнерӗн ҫак пултарулӑхӗпе паллашма акци кунӗнче ачисемпе е мӑнукӗсемпе пынӑ арҫынсене билетшӑн тӳлеттермерӗҫ.
Йӑлана кӗнӗ акцине Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунне халалласа та йӗркелӗҫ. Пуш уйӑхӗн 8-мӗшӗнче театр Владислав Николаевӑн «Ванюшкины каникулы» (чӑв. Ванюш каникулӗ) юмахӗ тӑрӑх Иосиф Трер лартнӑ спектакле кӑтартӗ.
Спектакльте сӑнарсем вырӑсла та, чӑвашла та калаҫнине пула ҫӗнӗ сӑмахсене астуса юлайӑн. Бабушка тени кукамая, хлеб — ҫӑкӑра, молоко — сӗте, картофель — ҫӗрулмине пӗлтернине асра хӑвараҫҫех пулӗ шӑпӑрлансем. Спектакле куракансене те хутшӑнтарӗҫ. Ванюша вӗсем утӑ ҫулма, ӗне сума, ҫӑкӑр пӗҫерме хӑнӑхтарӗҫ.
Трак енре Нестер Янкас ячӗллӗ Преми парас тӗлӗшпе ӗҫлекен комисси ларӑвӗ пулнӑ (председателӗ — В.М.Михайлов таврапӗлӳҫӗ). Чӑваш литературипе ӳнерне тата культурине аталантарас енӗпе уйрӑмах палӑрнӑшӑн, 2015 ҫулхи пултарулӑх ӗҫӗнче ҫитӗнỹсем тунӑшӑн районти Н. Янкас ячӗллӗ Преми лауреачӗн хисеплӗ ятне тата лауреатӑн чыслав паллине (медальне) ҫак коллективсемпе уйрӑм ҫынсене пама йышӑннӑ:
• Районти культура ҫурчӗ ҫумӗнчи халӑх театрне (ертӳҫи — К. И. Васильева);
• Кӗҫӗн Шетмӗ кану центрне (менеджерӗ — В. И. Петрова);
• Николай Семенович Семенов (Ҫемен Эреш) сӑвӑҫа;
• Геннадий Гурьевич Гурьев алӑстине;
• Роза Трофимовна Деменцовӑна, «Чӑваш Ен» наци телередиокомпанийӗн радиовещани аслӑ редакторне.
Сӑмах май, Нестер Янкас ячӗллӗ Преми лауреачӗн хисеплӗ ятне 1990 ҫултанпа 62 уйрӑм ҫынпа 18 коллектив илме тивӗҫлӗ пулнӑ. Вӗсен шутӗнче Юрий Сементерпе Николай Карай сӑвӑҫсем, Юхма Мишши ҫыравҫӑ, Эдисон Патмар фольклорҫӑ, Клементий Владимировпа Станислав Юхтар художниксем, Геннадий Юмарт тӗпчевҫӗ, Измаил Исемпек журналист, Зоя Нестерова ҫыравҫӑ, Юрий Листопад журналист, Роза Деменцова телерадиожурналист тата ытти те.
Пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнчен пуҫласа пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗсенче Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче Чӑваш музыкин кунӗсем иртмелле.
Пӗрремӗш кунӗнче театр куракана Г. Хирпӳн «Нарспи» поэмипе савӑнтарӗ. 2015 ҫулта иртнӗ «Чӗнтӗрлӗ чаршав» театр ӳнерӗн конкурсӗнче опера харӑсах темиҫе наградӑна тивӗҫнӗччӗ. Сетнер сӑнарне калӑплакан Пӗтӗм тӗнчери конкурссен лауреачӗ Сергей Кузнецов, акӑ, «Чи лайӑх арҫын ролӗ» ята илнӗччӗ, Нарспие вылякан Надежда Степанована чи лайӑх дебютшӑн хавхалантарнӑччӗ.
Ф. Васильевӑн «Сарпике» балетне курма пушӑн 13-мӗшӗнче йыхравлаҫҫӗ. Ку спектакле, театрта ӗҫлекен Мария Митина ӗнентернӗ тӑрӑх, Чулхула облаҫӗнче иртнӗ «Болдинская осень-2014» (чӑв. Болдинӑри кӗр) фестивальте, 2012 ҫулта Ӗпхӳри Чӑваш Енӗн кульутра кунӗсем иртнӗ чух куракансене тыткӑнланӑ. Ф. Васильевӑн тепӗр ӗҫне, «Шывармань» оперӑна пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче лартӗҫ.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх кашни ҫулах Елчӗк районӗнче «Хавхалану ҫӑлкуҫӗсем» фестиваль-конкурс иртет. Хальхинче ӑна Яманчурелӗнчи культура ҫуртӗнче йӗркеленӗ. Лаш Таяпа ял тӑрӑхӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, концерта Лаш Таяпа ял тӑрӑхӗнчи кашни ялтан пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑннӑ. Концерта Лаш Таяпа ял тӑрӑхӗнчи культура работникӗсем тата пултарулӑх коллективӗсен пӗрлештернӗ хорӗ пуҫланӑ. Ун хыҫҫӑн сцена ҫине Яманчурелӗнчи «Эткер» фольклор ушкӑнӗ тухнӑ. Лаш Таяпари «Тайпи» фольклор ушкӑнне, Шӑмалакри «Туслӑх» хӗрсен ушкӑнне тата Яманчурелти «Шурчул» ансамбльне те куракансем тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илнӗ. Концерт программи тӗрлӗ жанрпа пуян пулнӑ. Шӑмалакри Зоя Кулакова хӑй ҫырнӑ сӑввисене вуланӑ, Валентина Сидоровапа Александр Чернов «Ҫӗр виҫевҫин юрри» юррине юрланӑ. Лариса Казначеева шӳчӗсем те концерта хӑйне евӗрлӗ илем кӳнӗ.
Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Элӗк районӗнче юрласа та ташласа, хаваслӑ ытти мероприяти йӗркелесе хӗл ӑсатӗҫ. Сӑмаварти чей те пулӗ, тутлӑ ӗҫме-ҫиме те.
Хӗл ӑсатӑвне курма район центрӗнчи Культура ҫурчӗ умӗнчи лапама 11 сехете пуҫтарӑнмалла.
Мероприяти вӑхатӗнче театрализациленӗ самантсем те пулӗҫ. Ял тӑрӑхӗсене те хастар хутшӑнтиарасшӑн: вӗсен хушма хуҫалӑха кӑтартса паракан лапамсем йӗркелемелле.
«Ҫӑварнири чи хитре кӳлнӗ лаша» конкурс та иртӗ. Ун ҫумне кӑҫал тата тепӗр тупӑшу кӗртнӗ. «Ҫӑварнири чи хитре техника» ятлине прицеплӑ мотоблоксене йыхравлаҫҫӗ.
Пултарулӑх ушкӑнӗсем тӑпӑртаттса ташласа та, тавралӑха янратмалла юрласа та кӑтартӗҫ, такмакне те калӗҫ вӗсем, шӳт-кулӑпа та савӑк кӑмӑл кӳрӗҫ.
Вилӗмсӗр классикӑмӑр Митта Ваҫлейӗ «Мухтав та пехил ӗмӗр-ӗмӗрне тарпа тӑварланнӑ ыраш ҫӑкӑрне» тенӗ пулсан, Татьяна Ильина журналист ҫӑкӑр пӗҫерекене сума суса кӗнеке кӑларнӑ. «Служение Хлебу: две судьбы. 1934-2014 годы» (чӑв. Ҫӑкӑра сума суни: икӗ шӑпа. 1934–2014 ҫулсем) ятлӑскере вӑл ҫур ӗмӗр ытла Шупашкарти 1-мӗш ҫӑкӑр савутӗнче тӑрӑшакан, 1985 ҫултанпа савута ертсе пыракан Елена Бадаевӑна халалланӑ.
Ҫӑкӑр пӗҫерес ӗҫре ҫур ӗмӗр ытла тӑрӑшнӑ вӑхӑтра Елена Игнатьевна хисеплӗ ятсене те пайтах тивӗҫнӗ. Вӑл — Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ апат-ҫимӗс индустрийӗн ӗҫченӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ промышленность ӗҫченӗ, Раҫҫейӗн хисеплӗ пекарӗ. Темиҫе созывра та ӑна республикӑн парламентне депутата суйланӑ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче иртнӗ кӗнеке хӑтлавне кӑларӑм авторӗ тата унти тӗп герой кӑна май, республикӑн информаци политикин министрӗ Александр Иванов, ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Константин Никитин, чӑваш парламенчӗн депутачӗ Олег Князькин пуҫтарӑннӑ, кӗнекене тата Елена Бадаевана ырласа ӑшӑ сӑмах каланӑ.
Ӗнер Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗн краеведенипе наци литературин пайӗнче «Ҫыравҫӑпа ирттернӗ кун» мероприятисен ярӑмӗн ячӗпе черетлӗ тӗлпулу иртнӗ. Вулавӑша пуҫтарӑннисем хальхинче Елена Нарпин «Пӑрлӑ шыври хӗвел пайӑрки» кӗнекине сӳтсе явнӑ.
Кӗнеке пӗлтӗр Чӑваш кӗнеке издательствинче пӗр пин тиражпа кун ҫути курнӑ. Ҫамрӑксем валли тесе ҫырнӑскере «Пӑрлӑ шыври хӗвел пайӑрки» повесть тата «Турамӑш ҫуралнӑ кун» калав кӗнӗ.
Кӗнеке авторӗ Елен Нарпи терӗмӗр-ха. Унӑн чӑн хушамачӗ — Чекушкина.
Ку автора хальхи вӑхӑтра литературӑри сумлӑ ятсенчен пӗри тесе хаклаҫҫӗ. Ансат чӗлхепе ансат мар мар шӑпа пирки ҫырать теме те юрать-тӗр.
Кӗнекене автор ҫывӑх вӑхӑтра тутарла пичетлесшӗн. Мӗншӗн тесен повеҫри тӗп сӑнарсем — чӑваш хӗрӗпе тутар каччи. Вулакансем повесть тӑсӑмне кӗтнине те пӗлтернӗ автора.
Ӗнер, нарӑсӑн 28-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи халӑх ятне унччен илнӗ пур пултарулӑх ушкӑнӗ те хӑйӗн чысне хӳтӗленӗ. Ҫав шутра Москакассинчи культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Шуҫӑм» халӑх юрӑпа ташӑ ушкӑнӗ те халӑх ятне хӳтӗлеме пултарнине Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Г. Голубева пӗлтерет.
Ҫав пултарулӑх ушкӑнне Радимир Семенова ертсе пырать. Нумаях ӗҫлемест пулин те «халӑх» ятне тивӗҫлӗн тытса пыма тӑрӑшать ҫамрӑк ертӳҫӗ тесе хаклать ӑна маларах асӑннӑ культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ. Ҫавӑн пекех Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченне Надежда Кондукторова аккомпаниатора, ташӑсене лартакан Ирина Петрована тата Сергей Николаева ырӑпа палӑртать вӑл.
+7.3 °C