Чечек
Вăл юлĕ-ши? Чĕре çунать».
«Мĕн пулнă, — тет барон, — мĕн пулнă?»
Пăхать вăл тимлĕн, тĕлĕнсе:
Куççульпеле ун куçĕ тулнă,
Сăпачĕ кайнă кĕлленсе.
«Леш, Тойтирек... Çук, хăтăлаймĕ —
Никам та çук, пĕччен кăна.
Сатур пулсан та çăлăнаймĕ —
Кавруç кĕç лекрĕ тыткăна».
Баронăн чĕринче пăлхавăр;
Пуçне çурать, касать ыйту:
«Мĕнле çăлас, ытла та йывăр?»
Чĕри хушать: май туп, май туп!
Кавруçăн ячĕ ас илтерчĕ:
«Вăл манăн чунăм çĕнелни...»
Тивĕçлĕхне туйни, пĕлни
Ăна хăй умĕнче ӳстерчĕ.
«Тăхта! Май тупăнчĕ сасартăк —
Чăнах та ĕçĕ тĕветкел,
Анчах пуçтах чуна масар та
Нихçан хăратмĕ ::ĕрескел:чрезмерно; внезапно::».
Пăшăрханать Ваçлей: «Мĕн тăвăн,
Каяймăн хăвăнтан иртсе».
Барон хăюллăн хушрĕ: «Хывăн,
Самантлăх пулăн офицер».
Хăй тумтирне вăл тăхăнтарчĕ,
Хырать Ваçлейĕн сухалне.
Пулас ĕçе пит ăнлантарчĕ,
Хыт тĕрĕслерĕ ун халне.
«Пулас пулать сан чăрсăр, харсăр:
Ан хăйччăр, — йăрă пул, — ыйтма.
Тойтиреке ним шарламасăр
Илсе тух. Пĕл хăвна тытма.
Çула тухсассăн хăвăрт утăр,
Кăштах кайсассăн, хăвала.
Сылтăмалла ялан çул тытăр,
Вара кĕç тухăр Атăла.
Эс ан хăвар ĕçне тумасăр,
Вăл ĕмĕр асăнĕ сана.
Сухалсăр ан кил. Таврăнмасăр,
Кай, — ан шиклен эс, — Хусана...»
Денщик мĕн пуррине йăлт пухрĕ,
Сăх сăхрĕ вăл — пуçтарчĕ вăй.
«Хăрушă-çке». Анчах ĕç тухрĕ —
Çул тытрĕ вăрмана конвой...
XXX
Çĕрле. Тӳлек. Ĕшеннĕ Атăл
Канма выртман-мĕн — çывăрмасть,
Пĕр шавсăр, канăçлă выртмасть.
Хумсем пĕр çилсĕр: шăпăл-шапăл —
Сăмах ваклаç пек тем çинчен.
Тӳлек... Ним те шиклентермест пек,
Нимле усал çӳçентермест пек...
Чим! Йăлăм айлăмĕ енчен
Аран-аран сас илтĕнет:
«Васка, васка, шыврах ан çывăр!»
Çынсем, утсем сывлаççĕ йывăр,
Ват Атăл вăрттăн чӳхенет.
Нерядово пач çывăрмарĕ —
Ял-йыш лăп вырăн тупаймарĕ,
Пăшăрханать, ыйтать: «Мĕн пулĕ?
Тен, савăнса хĕвел йăл кулĕ,
Çитсе, тен, çапĕ аслати.
Çăлсам пире эс, васпати».
Çурма çĕрте шыв урлă каçрĕ
Хăй çарĕ хыççăн Пугачев.
Ĕшеннĕ çар канма вырнаçрĕ
Çак вырăс ялĕ çумĕнче.
«Ах, иртрĕ-мĕн хăрушă каç» —
Çынсем хавассăн сăх сăхаç.
Ытла та вăйсăрланнă çар:
Хусан панче телей пулмарĕ.
Халь Пугачевăн ĕç начар.
Вăл малалла кайма шутларĕ.
Çар ыйăхра. Ак тăтăшах
Выртать çерем çинче пĕр ушкăн:
Ав ыталанă чăваша
Ват çармăспа пĕр çамрăк пушкăрт.
Кунта, кур, вырăс çумĕнче
Тутар кукленнĕ, çывăрать...
Те ӳхĕ, те?.. Сасси инçе —
Те мăшкăллать, те йыхăрать.
Ăçти çынсем, ăçта çӳренĕ,
Ăçтан-ши, хăш енчен илмен?
Кам кутăнланĕ, кам кӳренĕ —
Пĕрне те ирĕксĕр илмен.
Пĕрне улпучĕ пусмăрланă,
Кăна-мĕн сутнă салтака
Е хĕр чысне куштан вăрланă,
Чинри тĕп тунă алмака.
Ах, ирĕклĕх! Вăл чăн та Турă,
Уншăн вăрçа тухни — телей
Ниме те пуç çапмаççĕ урăх,
Ниме лартмаççĕ тĕпеле.
Çук, çывăрмарĕ Пугачев;
Пуçра çĕр шухăш сапаланчăк.
Тен, тĕксĕмленчĕ янкăр шанчăк
Ун Атăл урлă каçнă чух,
Шиклентерет, тен, паттăр çарăн
Малашĕ, уçăмсăр шăпи?
Шутлать: «Çиле калаймăн, чарăн!
Е тăвăла эп хушăп-и
Хĕвел тухсассăн лăпланма?
Çук, çук, Раççей мана ăнланĕ,
Пулас кунсем те аванланĕç,
Халь йӳтĕм çук ман авăнма».
Кавруç ирех çитме васкать, —
Хăй ушкăнне канма памарĕ, —
Утне васкатрĕ, хаваларĕ —
Чарусăр çилхине ласкать.
Хĕвел хăпариччен вăл çитрĕ,
Ак, пуринчен те иртерех.
«Кам?» — Пугачев хавассăн ыйтрĕ.
Хурал пĕлтерчĕ: Тойтирек.
Кунтах Негей, Саркуш, Якур.
Пурте Пугачева курасшăн,
Хăйсен вăйне-мĕн кăтартасшăн:
«Ак, пирĕн паттăрсене кур».
Хутшăннисем «патшашăн» ĕнчĕ —
Паллашрĕ ал пара-пара.
Хăнисене кĕмешкĕн сĕнчĕ
Самантлăх карнă чатăра.
Патша... Çак таранччен вĕсемшĕн
Вăл ларнă Турă çумĕнче.
Халь юнашар тăрать; этемшĕн
Асап курать çак çĕр çинче.
Виçшер курка сăра ĕçсессĕн,
Çемçелчĕ кăмăл: пыл та çу.
Килнисене пĕлсе çитсессĕн
Патша пуçларĕ калаçу:
«Пупсем ялан, хурах вăл теççĕ,
Путлантăр теççĕ, Турă пар.
Эп хушнипе çĕр валеçеççĕ,
Парап пĕр пуссăрах тăвар.
Мана пăхăнакан çынсем,
Сире калатăп пытармасăр:
Манран пĕр çухрăм та хăпмасăр
Мана йĕрлеççĕ çăхансем.
Пĕлетĕр ĕнтĕ: илеймерĕм
Тӳре-шараллă Хусана.
Çĕнме вăй-халăм çитеймерĕ —
Çук, парăнмарĕ вăл мана.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp