Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ӳкĕтлесе ăрăслама та,

Пуçа пĕксе тархаслама та

Çитмест ни ăсăм, ни пĕлӳ.

Читлĕх чĕппи пекех туятăп.

Ăш пиçнĕ кайăкла куматăп.

Пуçăм тулли — пин тĕмсĕлӳ!

Темскер çитменĕ, тем асапĕ,

Çул тĕлсĕрри, чун хĕсĕрри,

Аваллăх ăрăмĕ — тĕрри...

Ăрăсласа ӳкĕтлеме те,

Пуçа усма та эп пĕлместĕп —

Айван-çке пуçăм мĕн тери!

1963, 9, юпа.

Пăчăрлă Пашьел.

Халь мĕн калам сана, айван тăванăм,

Халь сĕн сунам сана, ыр çын, пичче?

Санпа эп ай мĕн чухлĕ муталаннă

Çак вăрăм пурнăç урлăш-тăршшĕнче!

Вĕл-вĕл вĕçет те сарă-хăмăр çулçă

Çавăрăнса ӳкет хура çĕре.

Çапла-çке улшăнуллă тĕнчере:

«Чăнах та ĕмĕт çитрĕ, ĕмĕт тулчĕ,

Мĕскер шутланă — пурте-пурте пулчĕ»

Теекенсем сайра-хутра пĕрре.

Шуса килсессĕн анăçран сар пĕлĕт,

Сив пăр та, ăшă çумăр та сапать...

Мĕскер ăрăмлама-ши ĕнтĕ пĕлĕп —

Ăш-чик вăркать-çке, вут ăша хыпать,

Чĕрем те, атнă ут, ылмаш тапать.

Халь тем калас ĕнтĕ сана, тăванăм,

Халь тем тесе вăрçас сана, пиччем.

Тем тĕрлĕ путсĕр-нĕрсĕр хушшинче

Мĕне кура санпа эп муталаннă —

Çĕмрен пек харсăр ĕмĕт вĕçевне,

Мана турăсемех пилленине,

Мĕн-ма час-час эп суккăррăн тăлланă?

Эп хирĕç тăнă вăрă-хурахпа,

Эп татăк çăкăр панă кĕлмĕçе те.

Ларса калаçнă тăп-тăр ухмахпа,

Ак халь ăсчахсемпе сим-пыл ĕçетĕп.

Таса пирĕштисем пек пикесем те

Малалла

Шăп. Нимĕн те чĕнмест киленĕçлĕ тĕнче:

Сенкер те ылтăн çил вăркăштарать тавралăх.

Кăтра пуçне тайса тем шухăшлать туйралăх.

Юхмасть пекех Çавал хăвалăх хӳттинче.

Ытарлă тăплăхра, ăс-хавалне пытарнăн,

Ĕшеннĕ Улăпла сăртсем канмашкăн ларнă.

Вуншар çиппе тĕртсе тĕрленĕ пек ката:

Сарри те симĕсси, шур кĕмĕл, йĕс те пăхăр,

Ахахĕ те ĕнчи... Туссем, курсамăр, пăхăр —

Мĕн пурĕ ылмашса, çиçсе тăрать кунта!

Асамлă сăрăсем, тĕлĕнмелле ӳкерчĕк —

Çак мар-и çут тĕнчен чи сулăмлă кĕтречĕ!

Шур пĕлĕт ластăкки — мăнаçлă тӳпере.

Пĕчченçĕ çул çӳрен... ăçта выртать ун çулĕ?

Тен, тĕрĕслĕх çĕрне çитме вăл тухнă пулĕ.

Ку ĕнтĕ — ĕмĕрхи. Çав астарать пире.

Çын ăсĕпе чунне çавах-çке кунĕн-çĕрĕн

Тек малалла туртать, чĕнет хистевлĕн, чĕррĕн.

Пуçламăшĕ таçта. Вĕçне те пĕлме çук.

Вĕçет пек тем пĕрмай, анчах та çук вĕçни те.

Йăл çутă сăрхăнать черчен сенкерлĕх витĕр,

Ни кулă янрамасть, ни пăшăл калаçу...

Тăрна картийĕ пек, çунатлă та салху кăшт,

Малалла

1

Юра çиекен çурхи çил хĕвел ансанах хускалчĕ те пĕр самант та лăплана пĕлмерĕ, нарăс уйăх хыççăн та чаксах кайман сивĕ хĕл тĕнчине çиленнĕ пек хирсенче тулашса çӳрерĕ, ялти йывăç тăррисене силлерĕ, вĕсен кĕленчерен тунă пек янраса тăракан турачĕсене чăнкăртаттарса тăчĕ. Çĕрле хура пĕлĕтсем тулса çитмен уйăха хуплаççĕ, уйăхĕ хăрах мăйракипе те пулин хура пĕлĕте шăтарса çĕре çутатма ирĕке тухать — хура пĕлĕтсем явăнса иртсе каяççĕ, вĕсен вырăнне урăх пĕлĕтсем пырса çитеççĕ, каллех уйăхпа выляма тытăнаççĕ.

Йĕлмекасси тахçанах ыйха кайнă. Ял варринчи хурал пӳрчĕн тăваткал кантăкĕнче анчах çутă пур. Вулăсра шавлă съезд пулса иртнĕ хыççăн ял Совечĕ суйланă, председателе Хĕр-Ваçкана лартнă, çыру ĕçне илсе пыма Уçкана уйăрнă, вак-тĕвек суту тăвать пулин те, Совет членне Антун кĕрсе кайнă. Вĕсем виççĕшĕ, халăх саланса кайсан, табак туртса тултарнă, йӳçĕ тĕтĕм шăрши сĕвĕрĕлсе пĕтмен, пушанса юлнă хурал пӳртĕнче заседани ирттерме юлнă. Пĕрремĕш заседани! Хĕр-Ваçка ялта кунĕпе чупса та, кунта ларса та ывăннă, урай хăмисене йывăç урипе таккаса çӳрет, сĕтел хушшинче ларакан Уçка умне пыра-пыра тăрать. Антун сак çине тăсăлса выртнă, пĕр аллине пуç айне хунă.

Малалла

Темĕн чухлĕ юрламан ман юрă

Чĕрере, савни пек, пурăнать.

Хăшĕ вĕсенчен çут тĕнче курĕ,

Хăшĕ юрланмасăр пытанать.

Вĕсенчен чылайăшĕ хаваслă,

Тунсăхли те, тусăм, сахал мар.

Хурлăхлă юрри калать: «Эп — аслă!

Чи малтан мана, тет, асăнар!»

Мĕншĕн-ха çапла хаваслă юрă

Пытанать, ав, ыттисем хыçне.

Çумăр евĕр тунсăх юрри çурĕ

Тасатас тесе çын хуйхине.

Хурлăхли вара, чăнах та, аслă,

Итлемест нихçан та никама,

Чĕререн тухать тарса каяслăн,

Тăвăл кăларса хуçаланать.

Хурлă юрă мĕншĕн-ха юрлатпăр,

Мĕншĕн макăртатпăр тăвана?

Чăннине паян эпир калатпăр:

Ку юрра юрлать çак самана.

23.03.2007.

Пасна çинче тĕтреллĕ хум тăрать,

Хырсем çине хĕлхем ӳкет вут айĕн.

Чĕрем шайхуллă, шухăшăм кăра,

Тухса пыратăп, кам мана чарайĕ?

Савни те çук, саваканни те çук,

Çак вăрманта чĕре сури тупаймăн!

Асап вĕçне çурса тăкам ку чух,

Тухса пыратăп, эс мана чараймăн!

1963, 6, юпа.

Асанкасси кăпере.

Мĕн тери аван çанталăк,

Шет хитре!

Мăн каска, карта та алăк,

Ик витре.

Пĕрене çинче мăнаçлă

Качака,

Мăйраки манирсĕр каçăр,

Çаврака.

Çӳллĕ мар пек хыçри алăк

Кĕперри.

Унта пур-ши темле касмăк

Чĕмери?

Пурте лайăх, пурте ырă,

Тупата!

Эс кĕтсессĕн эпĕ пырăп

Самантах!

1963, ака, 19.

Пăчăрлă Пашьел

Пултăм çăлтăр тĕнчинче,

Кунтан питĕ вăл инçе...

Унта ушкăн вăй вылять:

Куç хупать е куç пăвать.

Ман çăлтăр та унта пур,

Ĕненместĕн, акă, кур:

Вăл мана кăна савать,

Хĕвел пек пулса çунать.

Çăлтăрăн ман ят та пур,

Маншăн халь вăл Çутартур.

Йăлтăр-йăлтăр çутатать,

Мăчлатать те çухалать.

Ак каллех вăл çитрĕ те,

Хăйĕн çине лартрĕ те

Илсе кайрĕ çӳлелле,

Кĕртсе лартрĕ тĕпеле.

«Ку тĕнче ак çутăрах,

Лăпкăрах та ăш ăрах», —

Çăлтăрăм мана калать,

Хăй патне юлма хушать.

«Юлаймастăп эп кунта,

Килех кайăп çĕр хута», —

Терĕм те Çутартура

Тухрăм ансăр пăлтăра.

Вăл текех хирĕçлемерĕ.

— Ĕмĕтӳ сан çиттĕр, — терĕ.

Чĕрене хыптарчĕ вут,

Пехиллерĕ виçĕ хут.

Анса çитрĕм те çĕре,

Тин лăпланчĕ ман чĕре.

Пурăнма кунта та лайăх

Санпала пĕрле чух халăх…

Çăлтăр çунă тӳпере

Пулса куртăм тĕлĕкре.

Ку ман çăлтăр, лешĕ-сан

Вĕсем пурте пĕртăван.

Пĕчĕк Анюкăн пĕчĕк ĕмĕчĕ пулнă тет. Вăл хăй пĕчĕккишĕн питĕ куляннă, унăн часрах çитĕнес килнĕ, кунсăр пуçне вăл çăлтăрсене алăпа тытса курасшăн пулнă. Кашни каç çăлтăрсем пĕлĕт çине уçăлма тухсан пĕчĕк Анюк та урама тухнă, вĕсем вылянине тĕлĕнсе сăнанă. Лешсем тата Анюк хăйсене пăхса тăнине курсан унран кулнă евĕр пĕчĕк хĕрача умĕпе сиккелесе иртнĕ, пĕри пуçран çапса иртсе каять, тепри çӳçрен туртса илет, виççĕмĕшĕ питрен чуп туса илет. Анюк вăтанса килне чупса кĕрет. Анюкăн вĕсене çав тери тытасси килет, ниепле те тытаймасть. «Çăлтăра алăпа тытса курсанах эпĕ те çитĕнĕттĕм», — тесе кулянать тет пĕчĕк хĕрача. Анюк хăйĕн ĕмĕчĕ пурнăçланасса çав тери кĕтет.

Пĕррехинче каçхине, çывăрас умĕн, Анюк амăшне:

— Анне! — тесе хаваслăн чĕнет.

— Мĕн, пĕчĕк хĕрĕм? — тет амăшĕ.

— Эс çăлтăрсене тытса курнă-и?

— Çук , вĕсене тытаймастăн, — тĕлĕнсе те кулса каларĕ амăшĕ.

— Мĕншĕн?

— Вĕсем питĕ çӳлте, — пĕлĕтри çăлтăрсем çине пăхса ассăн сывларĕ амăшĕ.

— Манпа выляма кашни каçах килеççĕ-çке вĕсем, çав тери çӳлте пулсан мĕнле пирĕн пата килме пултараççĕ çăлтăрсем? Эп вĕсене тытасшăн, вĕсем тыттармаççĕ. Манăн пĕр çăлтăрне те пулин тытса пăхас килет, вĕсенчен пĕри те каçпа çĕр çине çĕр каçма юлмасть-ши?

Малалла

Çут хĕвел мана чуптурĕ,

Пачĕ хăйĕн сиплĕхне.

«Кам мана савать — сип курĕ», —

Терĕ хăйĕн пехилне.

Çут хĕвел, сана саватăп,

Эс пур чух тĕнче хитре.

Юрă сан çинчен юрлатăп,

Пурăнан эс чĕрере.

Чĕрере хĕвел упратăп,

Сивĕре вăл ăшăтать.

Телее ĕçре куратăп,

Ĕмĕтсем ман — тӳпере.