24 сентября 2015 года в Чебоксарах, в Национальной библиотеке ЧР состоялось очередное заседание Центрального совета чувашских старейшин (ЦСЧС). Его провёл председатель общественного объединения учёный-филолог и общественный деятель Виталий Станьял.
По плану заседаний ЦСЧС, принятому в начале года, предварительная тема собрания значилась так: «О национальном движении в Чувашии и проблемах дальнейшей судьбы чувашского этноса». В розданной руководителем Повестке дня было записано:
1.
Малалла...
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Кашни халӑх чӗлхинчех пурнӑҫра пулакан кирек мӗнле пулӑма та ӑнлантаракан, ҫӗрте те шывра ӳсекен йывӑҫ-курӑка та палӑртакан сӑмах пулмаллах. Хӑшпӗр чухне вара ҫаран-улӑха тухатӑн та унти курӑксем ҫине пӑхса, вӗсен ячӗсене аса илме тӑрӑшатӑн. Ҫӗр те пӗр тӗрлӗ курӑк ӳсет ҫаран-улӑхра: ачӑлташпа мӑчӑлташ, улӑхуки, улмалути пӗлеттӗм.
«Кӑнтӑр ҫитрӗ», — тетпӗр эпир хӗвел тӳпе маччине хӑпарса ҫитнине курса. Мӗне пӗлтерет-ха ҫав «кӑнтӑр» тени?.. Лайӑхрах шухӑшласа пӑхатӑн та ку сӑмах икӗ пайран иккенне куратӑн: кӑн тата тӑр (тӑрать), кӑн тӑрать. Кӑн (кун) ӗлӗк-авал хӗвеле пӗлтернӗ.
Акӑлчан чӗлхинче орфографие "спеллинг" теҫҫӗ. Сисетӗр пуль, мӗн тери тарӑн пӗлтерӗшлӗ сӑмах! Ӑнлавӑн чӑн-чӑн тӗшши тӳрех куҫ умне сиксе тухать. Атту эпир вӗреннӗ чӑн-чӑн орфографие грамматика нормисемпе, лесикологипе лексикографи ыйтӑвӗсемпе тата ытти япаласемпе пӑтраштарма! Кунта вара еплерех яр уҫӑ: СПЕЛЛИНГ!
Чӑваш Ҫырулӑхӗн халь вӑйра тӑракан йӗркевӗсен орфографи пайӗнче хайхи "спеллингпа" ҫыхӑнман япаласем пайтах.
Вӗрентӳ ӗҫӗнче "орфографи задачисем" ӑнлав чӑнах та пур. http://prezentacii.com/po_russkomu_ ... icheskih-zadach.html
Математикӑра, физикӑра ҫеҫ мар иккен...
Задача 1 Чӑваш чӗлхинче тӑк/тӗк татӑк пур. Мӗнле ҫырмалла-ши ӑна: пӗрле, уйрӑм е дефиспа?
Шутласа кӑтартни Чӑн малтанах кунта "татӑк" тенине палӑртар. Татӑк, эппин сӑмах. Пайӑр (уйрӑм) Сӑмаха пӗрле е дефиспа ҫырни тӗлӗнмелле пек. Ҫапах та ку тӗлӗшпе йӗркевсенче нимӗн те каламан та, кунашкал шухӑшларӑш тупсӑма тупма пулӑшаймасть.
Ку суйлав чӑн та влаҫ органӗсем чӑваш чӗлхи вырӑнне ӑҫта курнине питӗ лайӑх палӑртать. Япӑх енчен, паллах. Пӗр чӑвашла баннер та ҫук (курман эп), пӗр чӑвашла листочка-агитаци хучӗ те! Иртнӗ ҫулсенче суйлава чӗнекен хута яланах вырӑсла тата чӑвашла валеҫетчӗҫ пулсан. Кӑҫал вара — ВЫРӐСЛА КӐНА! Кунта хучӗн пичӗ. Хыҫал енӗ пуш-пушах (малтан хыҫал енче вырнаҫтаратчӗҫ, ҫырса тултармастчӗҫ пулин те).
Юрӗ, тейӗпӗр, Михаил Игнатьев, тӗлпулусенче халӑхпа чӑвашла калаҫать. Анчах та мӗншӗн чӑваш чӗлхипе агитаци материалӗ кӑларас мар?
«Чӑваш халӑх сайчӗн 10 ҫулӗ» ярӑма кӗрекен ку статья вӗҫлекенни пулмаллаччӗ, анчах та паян ҫавра сӗтел иртмеллине пула хальтерех хатӗрлес терӗм. Тен, вӑл туллиех пулмӗ, анчах тӗп шухӑшсене пӗлтересшӗн.
Хальхи вӑхӑтра порталӑн тӗп сайчӗ ытларах чӑвашла хыпарлас ӗҫпе тӑрмашать. Энциклопедиллӗ пай та, вӑхӑт ҫитменрен хутран-ситрен ҫеҫ ҫӗнӗ статьясемпе пуянланать. Хальтерехри вӑхӑтра ку ҫапла пулса пырӗ те. Кӑшт улшӑнусем кӑна кӗртме шутласа хурса.
Пӗрремӗшӗ, хыпарсен хушшине «Сумлӑ сӑмах» рубрика хушасси.
(Аллине ялав тытнă çын)
Чăваш Çырулăхĕн халь вăйра тăракан йĕркевĕсене тата йăла-йĕркине И.А.Андреев пуçарăвĕпе ăсталанă тата пурнăçа кĕртнĕ теме пулать. Ялав ун аллинче пулнă.
Тÿрех каламалла, Иван Андреевич хăй "çĕнĕ" текен правилăсене пропагандăлас тата агитацилес ĕçе тÿреммĕн питех хутшăнман. "Общественнăçпа калаçас" (Public Relation, пиар) текен ĕçсене тĕпрен илсен Ю.М.Виноградов туса пынă ун чухнех. Сăмахран, Элли Илле йышши тĕрлĕрен вĕтĕр-шакăрсем лартнă çивчĕ ыйтусем çине хуравлама хăтланкаланă.
Малтанхи статьяра Чӑваш халӑх сайчӗн пуҫламӑшӗ еплерех пулни пирки аса илнӗччӗ. Ку хутӗнче вара тӗп сайт еплерех аталанни пирки чарӑнса тӑрӑп.
Ячӗ пирки калас пулсан эпир ӑна малтанах ҫапла шутласа хурсаччӗ. «Хыпар» хаҫат Алексей Леонтьев вӑхӑтӗнче хӑйне «Чӑваш халӑх хаҫачӗ» тесе пуҫелӗкӗнче пӗлтеретчӗ пулсан, эпир вара ҫак портала чӑваш халӑхӗн 21 ӗмӗрти информаци хатӗрӗ тесе «Чӑваш халӑх сайчӗ» ят парас терӗмӗр. Вырӑсла ячӗ ҫеҫ малтанлӑха урӑхлаччӗ — «Чувашский национальный сайт».
«1-мĕш номерлĕ кандидат». Карта алăкĕсем çине çыпăçтарса тултарнă М.Игнатьев сăнĕллĕ листовкăсенче мĕне кура çапла çырнă–ши? Юлташĕсем валли ятарласа пулсан кăна. Чăваш халăхĕшĕн вăл – ют çын. Çапларах пĕтĕмлетÿ тăвас килет Игнатьевăн суйлав умĕн кăларнă агитаци материалĕсене курсан.
Игнатьев штабĕ миллионшар тенкĕ укçа тăкса хатĕрленĕ пĕтĕм макулатура паян пур çĕрте те йăваланать. Юрĕ хăй мар – фотоÿкерчĕкĕ кăна))) Макулатура пулнăран мар-ши – календарьсемпе листовкăсене йăлт вырăс чĕлхипе кăларнă.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (03.10.2025 21:00) сайра пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 765 - 767 мм, 6 - 8 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 0-2 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
Заседание совета старейшин 24.09.2015 г.
Хӗвел тӗрри
Орфографи задачисем: шутласа кăтартни (малалли)
Тутарстан Президенчĕ Игнатьева шеллемен
+6.3 °C