Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 -8.7 °C
Ҫӳрен каска якалнӑ, выртакан каска мӑкланнӑ.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Аçтахар Плотников: Патша, хан тата элтапӑр

Аçтахар Плотников07.10.2015 09:034418 хут пӑхнӑ

Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).

 

Ҫак виҫӗ сӑмахӑн пӗлтерӗшӗ пӗрех, вӗсем ҫӗршыва, патшалӑха е эле тытса тӑракан ҫын тенине пӗлтереҫҫӗ. Анчах та вӗсенчен хӑш сӑмахӗ чӑвашсене уйрӑмах ҫывӑх пулнӑ-ши? Пирӗн шутпа, саманана кура, виҫӗ сӑмахӗ те пулнӑ пек туйӑнать. Анчах та «патша» сӑмах пуринчен те аслӑ пуль. Мӗншӗн тесен, хӗвелтухӑҫӗнче пурӑнакан тӳрк йӑхӗсен пирӗн эрӑчченех ҫак сӑмах пурри паллӑ. Акӑ, Г. П. Снесарев тӗпчевҫӗ хӑйӗн «Реликты домусульманских верований... кӗнекинче те патша (падшах) сӑмах пуррине ҫырать. Ҫак сӑмаха эпир Ю. А. Рапопортӑн «Из истории религии Древнего Хорезма» кӗнекинче те вулама пултаратпӑр. «Укажем еще, что записанный в Хорезме рассказ относительно существовавшегося здесь когда-то обычая оставлять стариков в пустынных местностях, дополняет любопытная подробность: «падшах» повелел собирать и захоронить кости».

1439–1498 ҫулсенче пурӑннӑ тӗпчевҫӗ Мирхонд VIII ӗмӗрти Хасарстанри ӗҫсем ҫинчен ҫырнӑ чухне паллӑ ҫар-пуҫне Парспике патша тесе чыслать. М. И. Артамонов «Хасарсен историйӗ» кӗнекинче ҫак ят турккӑсен «паша» сӑмахӗнчен пулман тесе ӑнлантарать.

Эппин, VIII ӗмӗрти хасарсен чӗлхинче патша та, хан (кахан) та пулнӑ. Хасарсемпе пӗр чӗлхеллӗ сӑварсем вара хӑйсен патшине элтапӑр тенӗ. Хӑшпӗр тӗпчевҫӗсем ӑна элтепер тесе калаҫҫӗ. Пирӗн шутпа вара элтепер мар, элтӑпӑр е альтапар темелле, ку вӑл эльре, патшалӑхра тапӑр тытса тӑракан тенине пӗлтернӗ.

 
Редакцирен: Статьяна вырнаҫтарни редакци автор шухӑшӗпе килӗшнине пӗлтермест.

Комментариле

Сирӗн ятӑp:
Анлӑлатса ҫырни:
B T U T Ячӗ1 Ячӗ2 Ячӗ3 # X2 X2 Ӳкерчӗк http://
WWW:
ӐӑӖӗҪҫӲӳ
Пурӗ кӗртнӗ: 0 симв. Чи пысӑк виҫе: 1200 симв.
Сирӗн чӑвашла ҫырма май паракан сарӑм (раскладка) ҫук пулсан ӑна КУНТАН илме пултаратӑр.
 

Эсир усӑ курма пултаракан Wiki тэгсем:

__...__ - сӑмаха каҫӑ евӗр тӑвасси.

__aaa|...__ - сӑмахӑн каҫине тепӗр сӑмахпа хатӗрлесси («...» вырӑнне «ааа» пулӗ).

__https://chuvash.org|...__ - сӑмах ҫине тулаш каҫӑ лартасси.

**...** - хулӑм шрифтпа палӑртасси.

~~...~~ - тайлӑк шрифтпа палӑртасси.

___...___ - аялтан чӗрнӗ йӗрпе палӑртасси.

Orphus

Ытти чӗлхесем

Баннерсем

Шутлавҫӑсем