Чӑваш халӑхӗн паллӑ ӳнерҫин Моисей Спиридоновӑн кӗҫӗн ывӑлӗ Виктор та питӗ ӑста ӳнерҫӗ пулма пултарнӑ иккен. Шел те шӑпи урӑхларах пулса тухнӑ. Ленинградри Ӳнер академине пӗтернӗ хыҫҫӑн ҫамрак вӑрҫӑ хирне тухса кайнӑ. Унтан вара таврӑнайман — Смоленск патӗнчи ҫапӑҫура паттӑррӑн ҫапаҫса пуҫне хунӑ.
Виктор ача чухнех ӳкерме юратнӑ имӗш. 1930 ҫулта, шкулта вӗреннӗ вӑхӑтра, ҫак ача Василий Чапаева хут ҫине ӳкернӗ пулнӑ. Хальхи Шупашкарта ларакан паттӑр палӑкӗ, тӗлӗнмелле те, ҫак ачан ӳкерчӗкӗ евӗрлех туйӑнать вара. «Чапаев ут ҫинче» ятлӑ вӑл, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн архивӗнче упранать.
Эпир тин кӑна пуҫарнӑ «Ҫӑлтар ҫути» комикссен ӑмӑртӑвне пӗрремӗш комикс килсе ҫитрӗ. Унӑн авторӗсем — Хохлов Евгенийпе (3 кл.) Вазин Сергей (1 кл.). Вӗсем Хӗрлӗ Чутай районне кӗрекен Питӗркассинчи вӑтам шкулта вӗренеҫҫӗ. Ертӳҫи — пуҫламӑш класри ачасене вӗрентекен Хохлова Татьяна Яковлевна.
Ҫамрӑк ӳнерҫӗсен ӗҫӗнче чӗрӗпсен сӑнарӗсем калӑпланнӑ. Комикс пысӑках мар пулин те пуҫламӑш классенче пӗлӳ пухакансемшӗн вӑл кӑсӑклӑ та интереслӗ пулмалла. Женӑпа Сергей пуҫарӑвӗ ыттисене те хавхалантарасса шанатпӑр.
«Ҫӑлтар ҫути» ӑмӑртӑва пуҫарса эпир ачасемпе ҫамрӑксен ӳнер пултарулӑхне аталантарас, ушкӑнпа ӗҫлеме хӑнӑхтарас тата ҫутҫанталӑкпа тӑван тавралӑх пулӑмӗсене ӳкерчӗк мелӗпе уҫса пама вӗрентес тӗллев латрасшӑн. Конкурса 18 ҫула ҫитмен ҫамрӑксемпе ачасем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Пӗр ӗҫе темиҫен пӗрлешӗнсе тума та юрать: пӗри, сӑмахран, сюжет хатӗрлет, тепри — хитре ӳкерет, виҫҫӗмӗшӗ калаҫу сӑмахӗсене йӗркелет.
Чӑваш халӑх сайчӗпе Чӑваш чӗлхин инҫет вӗрентӳ центрӗ шкул ачисене тепӗр ӑмартӑва хутшӑнма йыхравлать. Хальхинче эпир комикссен конкурсне йӗркелес терӗмӗр, ӑна «Ҫӑлтӑр ҫути» ят патӑмар.
Ҫак ӑмӑртӑва пуҫарса эпир ачасемпе ҫамрӑксен ӳнер пултарулӑхне аталантарас, ушкӑнпа ӗҫлеме хӑнӑхтарас тата ҫутҫанталӑкпа тӑван тавралӑх пулӑмӗсене ӳкерчӗк мелӗпе уҫса пама вӗрентес тӗллев латрасшӑн.
Конкурса 18 ҫула ҫитмен ҫамрӑксемпе ачасем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Пӗр ӗҫе темиҫен пӗрлешӗнсе тума та юрать: пӗри, сӑмахран, сюжет хатӗрлет, тепри — хитре ӳкерет, виҫҫӗмӗшӗ калаҫу сӑмахӗсене йӗркелет.
Сюжет ҫӑлтӑрпа ҫыхӑнмалла. Комикс сюжетне уҫса пама 2 листаран (кашни А4 пысӑкӑш) кая мар усӑ курмалла. Хут листин пӗр енӗ таса юлмалла. Ӗҫе хатӗрленӗ май хуть те мӗнле техникӑпа усӑ курма юрать —кӑранташ, калем, фломастер, гуашь, пастель, кӑмрӑк кӑранташӗ т. ыт.
Ӗҫсене 2012 ҫулхи нарӑсӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен йышӑнатпӑр. Ҫӗнтерӳҫӗсене 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗ тӗлне палӑртӑпӑр. Ӑмӑртун тулли положенийӗпе кунта паллашма май пур.
Ҫӗмӗрлери ҫамрӑксен суйлав комиссийӗ «Эпӗ суйлава ӳкеретӗп» конкурса пӗтӗмлетрӗ.
Ку ӗҫ чӳк уйӑхӗ тӑршшипех тӑсӑлчӗ. Пӗтӗмпе 42 ача ӗҫне хак пама тивнӗ. Вӗсен хушшинче чи йышлӑ ӗҫсем 3-мӗш тата 8-мӗш шкулсенчен пулни палӑрчӗ. Ҫамрӑк ӳнерҫӗсем хушшинче 1-мӗш вырӑна Андреева Юлия ӗҫӗ тухнӑ. Иккӗмӗш вырӑна Таратина Тамара тата Филлипова Ирина тапӑҫса илнӗ. Виҫҫӗмӗшне вара Моисеева Юлия ҫирӗп вырнаҫса ларнӑ. Пур ҫӗнтерӳҫи те хулари 8-мӗш гимназинче вӗренеҫҫӗ. Пӗри вара, Таратина Тамара, 3-мӗш шкула ҫӳрет. Комиссии пайташӗсем 3-мӗш шкулта вӗренекен Селянкина Анастасияна та пысак хак пачӗҫ.
«Колхоз пасарӗ» тупӑнни пирки «Хыпар» хаҫат пӗлтерет.
Чӑваш профессионал ӳнер искусствин никӗслевҫин тата Украинӑн ӳнер енӗпе аслӑ пӗлӳ паракан шкулӗн (кӑҫал шӑпах 90 ҫул пулать) йӗркелӳҫин А.А. Кокелӗн пуян еткерӗ, шел те, туллин упранса юлайман. Унӑн паллӑ ӗҫӗсенчен ҫаксем ҫухалнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ: «Итальянсем» (1913), «Ҫемье портречӗ» (1913), «Постра» (1927), «К.Е. Ворошилов танкистсем патӗнче» (1937), «Ударницӑна чыслани» (1931), «Тӑвар кӑларни» (1936), «Ватӑ рабочи», «Хресчен».
2007 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнче Кокелӗн Чӑваш Енри тӗпчевҫисем, ҫав шутра В.А.Васильев профессор, Кейӳри тата Харьковри ӳнер музейӗсене ятарласа кайса килнӗ, ҫухалнӑ ӗҫсен шӑпипе кӑсӑкланнӑ.
1934 ҫулта А.А.Кокель пленэрта «Колхоз пасарӗ» картина ӳкерет. Харьковри Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗсенче унӑн икӗ эскизӗ упранса юлнӑ. Анчах картина
хӑй ӑҫта пулни пирки ку таранччен те пӗлмен. Ӳнерҫӗ вилнӗ хыҫҫӑн йӗркеленӗ курав (1960 ҫул) каталогӗ тӑрӑх — вӑл Лебедин хулинчи музейре упранмалла пек. Ҫапах та 2007 ҫулта унта ыйтса янӑ хыҫҫӑн ҫакӑн пек хурав пулнӑ: картинӑна урӑх музее куҫарса кайнӑ.
Нарӑсан 22-мӗшӗнче (пуҫламӑшӗ 10 сехетре) Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче республика шайӗнчи «Ӳнер йӑли тата музей» ятлӑ ӑслӑлӑхпа практика конференцине ирттереҫҫӗ. Ӑна Никита Кульмич Сверчков (1891-1985) ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине халалласа хатӗрленӗ. Ун умӗн, нарӑсӑн 11-мӗшӗнче музейра ӳнерҫӗн пысӑк куравне уҫӗҫ.
Конференцире ҫак темӑсене сӳтсе явӗҫ:
◊ Чӑваш Ен сӑрӑ ӳнерӗн йӑли тата аталанӑвӗн ҫивӗч ыйтӑвӗсем.
◊ Н.К. Сверчковӑн хальхи чӑваш культуринчи пултарулӑхпа педагогика пӗлтерӗшӗ.
◊ Художник пултарулӑхӗнчи наци культури.
◊ ЧПӲМ тата республикӑри ытти музейсенчи Н.К. Сверчковӑн ӗҫӗсем.
◊ ЧПӲМ пуххинчи Н.К. Сверчковӑн иконографийӗ.
Конференцие хутшӑнма музей тата архив ӗҫченӗсене, ӳнер тӗпчевҫисене, ӳнерҫӗсене, литературӑпа кӑсӑкланакансене, студенсене, вӗрентевҫӗсене тата ӳнере кӑмӑллакансене пурне те йыхравлаҫҫӗ.
Конференци хыҫҫӑн музей статьясен пуххине кӑларма шутлать.
Ыйтса пӗлмелли инҫесас номерӗсем: 63-63-04 (директор приемнӑйӗ), 62-42-75 (Татьяна Владиславовна Краснова, диреторӑн аталану енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ)
Сверчков Никита Кузьмич — чӑваш ӳнерне никӗслекенсенчен пӗри шутланать, унӑн вӗрентекенӗсем шутӗнче Н.
Кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Владислав Немцевӑн ятарлӑ куравӗ ӗҫлеме пуҫланӑ.
Юбиляра ӳнер анинче тӑрӑшса ӗҫленӗшӗн Чӑваш Республикин Президенчӗ Михаил Игнатьев хӑйӗн Хушӑвӗпе пултаруллӑ ӳнерҫе «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнерҫи» ята панӑ ятпа саламларӗҫ.
Курава килнӗ ҫынсене ун ӗҫӗсем кӑмӑла кайрӗҫ. «Тавралӑхра чаплӑран та чаплӑ тавралӑх», — тесе хакларӗҫ ун ӗҫӗсене хӑш-пӗр куракан.
Шупашкарти Калинин урамӗн 80 ҫуртӗнче вырнаҫнӑ «Гараж» мастерской ачасем валли ятарлӑ уроксем уҫнӑ — «Бум!» клуб йӗркеленӗ. Унта 4,5-7 ҫулхи ачасем пыма пултараҫҫӗ. Укҫалла, пӗрремӗш урокӗ — тӳлевсӗр (малтан ҫырӑнмалла). Уроксем кашни вырсарникун, эрнере пӗр хут иртеҫҫӗ.
Енчен те эсир хӑвар ачӑрӑн пултарулӑхне аталантарас килет пулсан — ҫак клуба ҫырӑнтарма пултаратӑр. Ачасем унта ӳкерӗҫ, апликацисем тӑвӗҫ, мӗн те пулин ӑсталӗҫ.
Ҫырӑнмалли телефонсем: 8-927-996-06-70 (Катя), 8-927-386-51-87 (Надя). Контактри ушкӑн — Club21839397.
ХК: Парнесем валли «Гараж» мастерскойӗ картин рамисене хӑвӑрт тата вӑхӑтра туса панӑшӑн чун-чӗререн тав тӑватпӑр.
Трак енти музыка обществи халь хӑй тӗллӗн вӗреннӗ 18 кӗвӗҫе пӗрлештерет, вӗсем пурте пултарулӑх лаҫҫинче тӳпе хываҫҫӗ, ҫӗнӗ юрӑсем ҫыраҫҫӗ.
Красноармейски районӗн музыка обществин правленийӗн председателӗнче районти ачасемпе ҫамрӑксен ӳнер шкулӗн директорӗ Николай Никоноров ӗҫлет.
Юпан 12-мӗшӗнче, ытларикун, малтан палӑртнӑ пекех районти халӑх пултарулӑх ҫуртӗнче музыка обществин ларӑвӗ иртнӗ. Унта виҫӗ ыйту пӑхса тухнӑ.
Композиторсем умӗнче малтанах правлени председателӗ Н.Никоноров тухса калаҫнӑ, кӑҫал чӳк, раштав уйӑхӗсенче пурнӑҫламалли ӗҫ-хӗлпе паллаштарнӑ. Акӑ чӳк уйӑхӗнче районти ачасемпе ҫамрӑксен ӳнер шкулӗнче юрӑ-кӗвӗ ҫыракансене нотӑсене компьютерпа ҫырма хӑнӑхтармалли занятисене йӗркелеҫҫӗ. Раштав уйӑхӗнче вара Алманчри вӑтам шкулта ҫамрӑк юрӑҫсен фестивалӗ пулать. Ку тӑрӑхра хӑй тӗллӗн вӗреннӗ Олег Димитриев композитор ҫуралса ӳснӗ.
Ларура Кӑлавара ҫуралнӑ, Красноармейскинче пурӑннӑ хӑй тӗллӗн вӗреннӗ композитор Наум Григорьев ҫуралнӑранпа 85 ҫул тултарнӑ май, унӑн пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен районти Н.
Тин кӑнаҫ лавккасене Ева Лисинӑн «Рия» новелли тӑрӑх ӳкернӗ илемлӗ фильм сутлӑха ҫитрӗ. Вӑрӑмӑшӗ — 90 минут.
«Ку истори кирек кампа та, кирек ӑҫта та пулса иртме пултарнӑ, пултарать те... Пурнӑҫра ытти яланах ҫӗнтерет. Анчах та чӑн туйӑм хуҫалансан, ӗмерсем хушши пӗр-пӗрин патнелле туртӑннӑ чунсем пӗрле пулма Турӑ кӗнекинче ҫырнӑ пулсан, — вӗсем пӗрле пулаҫҫех. Арҫенпе Рия юратӑвӗ те шӑпах ҫавӑн пекки...» — пӗлтерет DVD хуплашки.
Тӗп роле Наталья Шамбулина вылять. Ҫавӑн пекех илемлӗ фильмра Типшӗм Сашук, Ион Шеремет, Светлана Васильева, Ирина Архипова, Васильий Павлов, Ольга Ухтерикова, Петр Ермолаев, Лидия Красова, Александр Степанов ӳкерӗннӗ. Режиссерӗ тата сценари ҫыраканӗ — Вячеслав Оринов.
«Фильм тӗпрен илсен лайӑх пулса тухнӑ. Типшӗм Сашук юррисем самай пуянлатаҫҫӗ, пӑхса ларма кӑмӑллӑ. Паллах оператор ӗҫӗ тата монтаж аванрах пулмалла. Тата сасӑ яланхи пекех вылять. Пирӗн куракан ҫак ҫитменлӗхсене каҫарать, паллах...
...Мана ку фильм пурпӗрех савӑнтарчӗ.
-0.7 °C