Ку курав Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче уҫӑлнӑ, ӑна Константин Иванов ҫулталӑкне халалланӑ. Мероприятие уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ Тимӗр Акташ пӗлтернӗ тӑрӑх унта Чӑваш художникӗсен пӗрлӗхӗн ӗҫӗсене тӑратнӑ — живопиҫ пур, графика.
Вернисажа ЧПГӐИ ӗҫтешӗсем хутшӑннӑ. Кӳртӗм сӑмахпа ӳнер тӗпчевҫи Юрий Викторов тухса калаҫнӑ. Хӑйсен шухӑшӗпе ҫавӑн пекех ӳнерҫӗсен пӗрлӗхӗн председателӗ Валентин Фёдоров, экс-председателӗ Василий Кузьмин тата ыттисем паллаштарнӑ. Виталий Яковлев сӑрӑ ӑсти вара Константин Ивановӑн ҫуралнӑ ялӗ — Пелепей районӗнчи Сӑлакпуҫ — ӑна епле кӗтсе илни пирки каласа кӑтартнӑ.
Аса илтеретпӗр, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнчи Константин Иванов ҫу3лталӑкне халалланӑ мероприятисем тата та пулмалла. Тӗслӗхрен, ҫӑвӑн 27-мӗшӗнче «Константин Иванов тата чӑваш тӗнчи» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ уҫӑлмалла.
Сӑнсем (7, Тимӗр Акташ)
Чӑваш ӳнер музейӗнче кӑҫалхи ҫу уйӑхӗччен РФ тава тивӗҫлӗ ӳнерҫин Анатолий Рыбкинӑн «Манӑн ырӑ кивӗ кил» курав ӗҫлӗ.
Анатолий Рыбкин Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Ваҫликасси ялӗнче 1949 ҫулта ҫуралнӑ. Вӑл Шупашкарти ӳнер училищине, Ленинградри И.Е.Репин ячӗллӗ живопиҫ, кӳлепе тата архитектура институтне пӗтернӗ. Анатолий Рыбкин тӗнче нумай курса ҫӳренӗ, анчах кирек ӑҫта ҫитсен хӑйӗн тӑван кӗтесне манман. Вӑл чылай картинӑна тӑван тӑрӑхне халалланӑ. Ашшӗн килне, тӑван ялне, йывӑҫ хапхана, хресчен кил-ҫуртне юратса ӳкернӗ вӑл. Панулми, курӑк, чечек, тӑванӗсемпе юлташӗсем картинӑна куҫнӑ. Автор ӳкерчӗкӗнче тӑван тӑрӑхри юр та ҫемҫерех пек курӑнать.
Музея ӳнерҫӗн ӗҫтешӗсем, пултарулӑх интеллигенцийӗ, студентсем, журналистсем, ентешӗсем, тӑванӗсемпе юлташӗсем пухӑннӑ. Унта Анатолий Рыбкинӑн тӑван тӑрӑхӗнчи фольклор ансамблӗ те ҫитнӗ. Наци тумне тӑхӑннӑскерсем курава илемлетнӗ.
Сӑнсем (7)
Ӗнер, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче музейпа курав центрӗн йӑла-йӗрке залӗнче «Силпи ялӗнчи чиперуксем» ятлӑ курав уҫӑлнӑ. Ӑна, паллах, Чӑваш Енри Литература ҫулталӑкне халалланӑ. Куравра мӗнлӗ пикен ӳкерчӗкӗсем пулнине те чухлама йывӑр мар.
Куравра Нарспи сӑнарне тӗрлӗ вариаципе кӑтартнӑ. Ӗҫсене тӗрлӗ материалтан хатӗрленӗ: йывӑҫ, тӑм, береста тата ытти те.
Ӗҫсен авторӗсен ячӗсем Чӑваш Енре анлӑ сарӑлнӑ. Вӗсем — Н.И.Степанова, Т.В.Шаркова, А.А.Васильева, З.И.Воронова тата ыттисем. Ҫавӑн пекех ытти хулари ӑстасен ӗҫӗсем те пур. Унччен вӗсем «Руҫ ӑстисем» пӗтӗм тӗнчери куравра та пулнӑ-мӗн.
Ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти таврапӗлӳ музейӗнче Леонтий Усовӑн йывӑҫ кӳлеписен куравӗ уҫӑлнӑ. РФ тава тивӗҫлӗ ӳнерҫи «Ҫын — тӗнче тыткӑчи» проект кӑтартать. Ӑна вӑл Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне халалланӑ.
Экспозицире — ӑста тӗрлӗ ҫулсенче хатӗрленӗ 33 ӗҫ. Леонтий Усов Архангельск облаҫӗнче ҫуралнӑ. Халӗ Томск хулинче пурӑнать. Вӑл йывӑҫ кӳлеписемпе тӗнчипех палӑрнӑ. Леонтий Усов — паллӑ портретист, Ҫамрӑксен театрӗн актерӗ. Унӑн 700 ытла ӗҫ. Чылайӑшӗ тӗнчери паллӑ музейсенче вырӑн тупнӑ.
Леонтий Андреевич темӑсем суйламасть. Вӗсем хӑйсемех ҫуралаҫҫӗ-мӗн. Вӑл пултаруллӑ паллӑ ҫынсен, ҫыравҫӑсен, литература сӑнарӗсен портерчӗсене касса кӑларма кӑмӑллать.
2011 ҫулта ӑна РФ тава тивӗҫлӗ ӳнерҫин ятне панӑ. 2013 ҫулта ӑна Прагӑра Франц Кафка ячӗллӗ ылтӑн медальпе чысланӑ.
Пушӑн 27-мӗшӗнче, иртнӗ эрнекун, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн Хальхи ӳнер центрӗнче Николай Садюковӑн персоналлӑ куравӗ уҫӑлнӑ. Кун пирки пире Тимӗр Акташ журналист пӗлтерет. Курава ӳнерҫӗ 75 ҫул тултарнӑ ятпа йӗркеленӗ.
Ӳнерҫе саламлама чылай ҫын пухӑннӑ — ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем, художниксем, журналистсем, ӳнер тӗпчевҫисем. Вӗсем хушшинче культура министрӗ Вадим Ефимов, Чӑваш Ен ӳкерӳҫисен пӗрлӗхӗн председателӗ Равель Фёдоров, ӳнер тӗпчевҫисем Алексей Трофимов, Михаил Кондратьев, Юрий Викторов, Антонина Мордвинова тата ыттисем пулчӗҫ. Министр вырӑнӗнче малтан вӑй хунӑ Герольд Алексеев юбилярпа пӗрле Мускавра антикварлӑ ӳкерчӗксене епле туянни пирки аса илнӗ. Юрий Броницын сӑвӑҫ вара пуш алӑпа килмен — вӑл Николай Садюкова халалланӑ сӑвва вуласа панӑ.
Кураври ӗҫсене илес пулсан — вӗсем тӗрлӗ енлӗ. Кунтах социаллӑ пурнӑҫӑн сӑнӗсем, кунтах — халӑхӑн йӑлисене кӑтартаканнисем. Ҫавӑн пекех Николай Иванович ӳкерчӗкӗсем хушшинче Шупашкар, Кавал тата инҫетри Слакпуҫ сӑнӗсене курма пулать. Куравра Крымри Гурзуф сӑнӗсемпе те паллашма май пур — унта ӳнерҫӗ 1986 ҫулхи ҫулла ӗҫленӗ пулать.
Паллӑ чӑваш литераторӗ Виталий Родионов профессор «Хыпар» хаҫат редакторне, Валерий Туркай поэта хирӗҫлесе каланӑ тесе пӗлтерет «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат. Валерий Туркай «Хыпарта» 1990 ҫулсенчи наци юхӑмӗн ертӳҫи пулнӑ Атнер Хусанкай пирки памфлет пичетленӗ-мӗн. Унччен маларах, иртнӗ ҫулхи раштавра, Атнер Хусанкай «Время Чувашии» онлайн-кӑларӑма интервью панӑ. Унта Атнер Петрович Раҫҫейри политика тытӑмӗ хӑйне кӑмӑла кайманнине палӑртнӑ май «ирӗксӗрлӗх лару-тӑрӑвӗ тивӗҫтермест» тесе каланӑ-мӗн. Ҫавӑн пекех Атнер Хусанкай чӑваш литературипе ӳнерӗн хальхи вӑхӑтри тӑрӑмне ырласа калаҫман. Ун шучӗпе ҫавсем иккӗмӗш вырӑна тӑрса юлнӑн хӑш чух туйӑнаҫҫӗ иккен.
Валерий Туркай редактор тата поэт Хусанкай шухӑшлавӗпе килӗшменнине палӑртса унтан тӑрӑхласа статья кӑларнӑ пулать. А. Хусанкай «паян суйлав ҫук» тени Туркая уйрӑмах килӗшмен имӗш.
Унчченхи президент суйлавӗнче Туркай Путинӑн шаннӑ ҫынни пулнине те аса илнӗ «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат. Туркай шучӗпе чӑваш нацийӗ те, чӑваш культури те хальхи Раҫҫейре лайӑх туяҫҫӗ.
Родионов профессор Туркай статйине хуравланине «Ирӗклӗ сӑмах» чӑвашла пичетленӗ.
Графика, живопиҫ, скульптура. Чӑваш Патриархӗн паллӑ портречӗсене халӗ йӑлтах пӗр кӑларӑмра тупма пулать. Нумаях пулмасть Шупашкарта «Иван Яковлев — ӳнерте» кӗнеке-альбома хӑтланӑ.
Кӗнеке авторӗ — Юрий Викторов искусствовед. Вӑл кӗнекепе пилӗк ҫул ӗҫленӗ: музейсенче, архивсенче материалсем пухнӑ. Ҫапла вӑл 100 ытла ӗҫ тупма пултарнӑ.
Автор Иван Яковлев пурӑннӑ чухне тунӑ портрета та тупнӑ. Тӗслӗхрен, Иван Яковлевича виличчен икӗ ҫул маларах Мускавра Чӑвашран тухнӑ ӳнерҫӗ Иван Дмитриев ӳкернӗ.
Кӗнекене хальхи ӳнерҫӗсен ӗҫӗсене те кӗртнӗ: Николай Карачарсков, Анатолий Рыбкин. Петр Пупин, Владислав Зотиков скульпторсен ӗҫӗсем те пур.
Кӗнекене тутар, эрмен ӳнерҫисем Иван Яковлева ӳкернӗ портретсене те кӗртнӗ. Ҫавӑн пекех унта Чӗмпӗр, Мускав, Санкт-Петербург ӳнерҫисен ӗҫӗсене тупма пулать. Лартман палӑксен эскизӗсем те пур.
Кӗнеке альбомра пӗтӗмпе виҫӗ пай: живопиҫ, графика, скульптура.
«Раҫҫей. Research» курав проекчӗ — ӳнерҫӗсене, сӑн ӳкерекенсене, географсене, антропологсене, архитекторсене, урбанистсене пӗрлештерекен проект. Ӑна антропологипе географи пулӑмӗсене тӗпчес тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.
«Раҫҫей. Research» проект 2013 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче пурнӑҫа кӗме пуҫланӑ. Ӑна чи малтанах Удмурт Республикине халалланӑ. 2014 ҫулта курав Карелинчи Калевала поселокне халалласа иртнӗ. Ҫав ҫулах ҫӗртме уйӑхӗнче Мускав ҫывӑхӗнчи пирки пулнӑ.
Кӑҫал нарӑсӑн 10-мӗшӗнче «Триумф» галерейӑра «Чӑваш Ен. Research» курав уҫӑлать. Ӑна Чӑваш Республикине халаллӗҫ. Унта Чӑваш Ене 4 ҫул тӗпченӗ ӳнерҫӗсен ӗҫӗсем кӗрӗҫ.
Курава халӑхӑн килте усӑ курмалли хатӗр-хӗтӗр, коллекцисем, хальхи хула культурин артефакчӗсем, ҫемье архивӗнчи сӑнӳкерчӗксем тата ыттисем пуянлатӗҫ.
Правительство ҫуртӗнче куҫ курман ҫынсем валли «Сергий Радонежский — сӳнмен ҫутӑ» курав уҫӑлнӑ. Картинӑсем вырӑс ҫветтуйӗн пурнӑҫӗ пирки каласа кӑтартаҫҫӗ.
Курава Варнава митрополит пулӑшнипе хатӗрленӗ. ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ӳкерчӗксене Чиркӳ музейӗн ӳнерҫӗ волонтерсем хатӗрленӗ. Картинӑсене кантӑк ҫине ӳкернӗ, ҫапла майпа вӗсене алӑпа хыпашласа ӑнланма пулать. Унччен кун пек мелпе усӑ курман.
Проекта пурнӑҫа кӗртмешкӗн ӳнерҫӗсем малтан куҫ курманнисем ӳнере алӑпа епле туйнипе паллашнӑ. Унтан тифлопедагогсемпе, куҫ япӑх курман е пачах курман ҫынсен вулавӑшӗн ӗҫченӗсем пулшнипе картинӑсем хатӗрленӗ.
Ведомство кунашкал картинӑсем куҫ курманнисен тавракурӑмне анлӑлатма пулӑшнине палӑртать.
Кӑҫал Литература ҫулталӑкӗ пулнӑ май «Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнче проектсем старт илнӗ. Кунта «Вырӑс пейзажӗн поэзийӗ» экспозици уҫӑлнӑ.
Куравра паллӑ поэтсен сӑввисем живописҫӑсен картинисемпе пӗрлешеҫҫӗ. Вӗсем — 19–20-мӗш ӗмӗрсенче ҫыравҫӑсемпе ӳнерҫӗсен.
Исаак Левитан, Иван Шишкин, Борис Кустодиев, Алексей Саврасов, Михаил Клодт… Раҫҫей паллӑ ҫынсемпе пуян.
Картинӑсем паллӑ вырӑс поэчӗсен сӑввисене уҫса параҫҫӗ: Фет: Тютчев, Некрасов, Пушкин, Есенин.
Центра кашниех Илья Остроуховӑн «Ылтӑн кӗркунне» картина пазлне пуҫтарма пултарать. Ҫавӑн пекех сӑвӑ вулакансен конкурсне йӗркелесшӗн. Унта шкул ачисемпе студентсем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Центр сайтне ҫутҫанталӑкпа ҫыхӑннӑ сӑвва вуланӑ видеоролик ярса памалла ҫеҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене парнесемпе чыслӗҫ.
+2.7 °C