Авӑн уйӑхӗ ҫывхарать. Урамра хальлӗхе лайӑх ҫанталӑк хуҫаланать. Авӑн уйӑхӗ мӗнлерех пулӗ-ши?
Ҫитес уйӑх пуҫламӑшӗнче термометр 25-30 градус ӑшӑ кӑтартӗ. Синоптиксем малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, чи шӑрӑх кунсем авӑн уйӑхӗн 5-6-мӗшӗсенче пулӗҫ. Лайӑххи кунпа кӑна вӗҫленмӗ-ха. Иккӗмӗш декадӑра та пире «карчӑк ӑшши» кӗтет.
А вӑнӑн 19-мӗшӗнче самаях сивӗтме пултарӗ. Тен, юр та ӳккелӗ. Виҫҫӗмӗш декада сивӗ те ҫумӑрлӑ пуласса пӗлтереҫҫӗ. Пӗтӗмӗшле илсен, авӑн уйӑхӗн нормӑран ӑшӑрах пулмалла.
Юлашки кунсенче ҫынсем куртка тӑхӑнса ҫӳреме пуҫларӗҫ. Нивушлӗ кӗркуннехи ҫанталӑк пуҫланчӗ? Ҫулла тек килмӗ-и?
Синоптиксем савӑнтараҫҫӗ – ҫуллахи ҫанталӑк тата пулӗ-ха. Юлашки 10 кун нормӑран 2-7 градус сивӗрех тачӗ. Кун пекки 23 ҫул пулман.
Ҫурла уйӑхӗн вӗҫӗ ӑшӑ пулӗ. Вӑтамран 17-18 градус тӑрӗ, ку нумай ҫулхи кӑтартусенчен 3 градус ӑшӑрах. Ҫумӑр ҫумӗ. Ҫапах ҫитес шӑматкун ҫумӑр ӳкес хӑрушлӑх пур. Вырсарникун вара Чӑваш Енре 19-24 градус ӑшӑ тӑрӗ. Ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче тата ӑшӑтӗ – термометр 25-27 градус кӑтартӗ. Юнкун ҫумӑр ҫӑвас, аслати авӑтас хӑрушлӑх пур. Малалла татах шӑрах кунсем тӑрӗҫ, сывлӑш температури 28 градуса та ҫитӗ.
Нивушлӗ ҫуллахи тумтире тепӗр ҫулччен шкапа пуҫтарса хумалла? Чӳречерен пӑхсан кун пек шухӑшлама та пулать. Ӗнер-паян республикӑра ҫумӑр ҫӑвать, ӗнер Шупашкарта 1 тӑваткал метр ҫине 46 литр шыв ӳкнӗ. Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, кун пекки 5 ҫул каялла утӑ уйӑхӗнче пулнӑ.
Ыран та ҫанталӑк ӑмӑр пулӗ, ҫумӑр ӳкӗ. Ҫанталӑк сивӗ те ҫиллӗ тӑрӗ, 4-9 градус пек ҫеҫ ӑшӑ туйӑнӗ. Вырсарникун тинех уяртӗ, 20 градус тарана ӑшӑ пулӗ. Тунтикун каллех ҫумӑрлӑ ҫанталӑк тӑрӗ. Эрне варринче антициклон килӗ, уяртӗ. Ытларикун сывлӑш температури вырӑнӑн-вырӑнӑн 5 градуса ҫитӗ. Унтан температура майӗпен пысӑкланма тытӑнӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес эрне вӗҫӗнче ҫиллӗ ҫанталӑк тӑрӗ, аслати авӑтма пултарӗ. Сывлӑш температури 28 градус таран ӑшӑнӗ. Эппин, ҫуллахи тума пуҫтарса хума ан васкӑр.
Патӑрьел урамӗ тӑрӑх таса мар шыв юхать, ачасене урама кӑларма май ҫук тесе ҫырнӑччӗ тӗнче теиелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев патне. Республика ертӳҫи яваплисем лару-тӑру йӗркеллех тесе хӑйне хуравланине пӗлтернӗччӗ.
Ҫапах та Патӑрьелте тӗрӗслев ирттернех. Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерствин специалисчӗсем вырӑна ҫитсе пӑхнӑ.
Яковлев урамӗнче вырнаҫнӑ канализаци ҫӑлкуҫӗнчен таса мар шыв, чӑн та, юхса тӑрать иккен. Унта малтанхи кун насус шӑтса кайнӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗн иккӗмӗш ҫурринче насуса ылмаштарнӑ, канализаци тытӑмне йӗркеллӗ ӗҫлеттерсе янӑ. Канализаци йӗркеллӗ ӗҫлемен тӗслӗхсем унччен те пулкаланине шута илсе вырӑнтисене хушма мерӑсем йышӑнма каланӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Атӑл ҫыранне тасатмалли пӗрлехи кун пулӗ. Акцие йӗркелекенсем аслӑ юханшывӑн тӑрӑмӗ пирки шухӑшламалли пирки аса илтересшӗн. Вӑл — ҫӗршывӑн мӑнаҫлӑхӗ ҫеҫ мар, стратегилле хаклӑ ҫут ҫанталӑк пуянлӑхӗ те.
Акцие йӗркелекенни — экохастарсен «Чистая среда» (чӑв. Таса тавралӑх) юхӑмӗ.
Атӑл ҫыранне тасатма кирек кам та хутшӑнма пултарать. 5-7 ҫынран тӑракан ушкӑнпа калаҫа татӑлса тухма сӗнеҫҫӗ. Ушкӑнӑн кураторӗ е кординаторӗн экохастарсен «Контактра» тата «Инстаграм» халӑх ушкӑнӗсенчи официаллӑ аккаунтсенче хӑйӗн йышӗпе паллаштармалла.
Паянхи куна виҫӗ ушкӑн пухӑннӑ. Акцие хутшӑнакансене пӗрлехи чата пухӗҫ, тирпейленӗ вӑхӑтра унта тӗрлӗ ӗҫ хушса ҫырӗҫ.
Синоптиксем республикӑна кӗрхи ҫанталӑк ҫывхарнине пӗлтереҫҫӗ. Ыран ҫеҫ ашӑ пулӗ, термометр 19-24 градус кӑтартӗ.
Юнкун вара чӑн-чӑн кӗркунне пек пулӗ, ҫумӑр ҫӑвӗ, ҫил вӑйланӗ. Гидрометцентр пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес вӑхӑтра республикӑра 14 градус ҫеҫ ашӑ тӑрӗ. Юнкунпа кӗҫнерникун ҫумӑр ҫукалӗ, эрнекун вара Шупашкарта пӗр тӑваткал метр ҫине 25 литр таран шыв ӳкме пултарӗ.
Эрнекун те ҫумӑр ӳкме чарӑнмӗ, 10-15 градус ӑшӑ пулӗ. Канмалли кунсенче те ҫакнашкал ҫанталӑк пулас хӑрушлӑх пур. Ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче ҫеҫ ҫанталӑк лайӑхланма тытӑнӗ.
Раҫҫейӗн Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерствинче ача-пӑча ӳкерчӗкӗсен «Разноцветные капли – 2020» (чӑв. Тӗрлӗ тӗслӗ тумламсем — 2020) пӗтӗм Раҫҫейри конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ. «Памятные места» (чӑв. Паллӑ вырӑнсем) номинацие Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫитнине халалланӑ. Унта пирӗн тӑрӑхри Арина Рузвина мала тухнӑ.
Конкурса Раҫҫейӗн 66 регионӗнчен 8 пин ытла ӗҫ тӑратнӑ. Унсӑр пуҫне Казахстанри, Беларуҫри, Украинӑри, Турцинчи, Китайри тата Италири ачасем хутшӑннӑ. 22 номинацире 66 ҫӗнтерӳҫӗне палӑртнӑ. Вӗсене дипломсемпе, асӑнмалӑх статуэткӑсемпе, парнелӗх сертификатсемпе тата эковолонтер пуххипе хавхалантарнӑ.
Канмалли кунсенче Чӑваш Енре ҫумӑр нумай ҫурӗ. Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑна каллех шӑрӑх килет.
Ыран Шупашкарта – 21-23 градус, республикӑра 26 градус таран ӑшӗ пулӗ. Эрне варринче термометр 30 градус кӑтартӗ. Эрнекун аслатиллӗ ҫумӑр ҫӑвӗ. Канмалли кунсенче каллех кӑштах сивӗтӗ. Вырсарникун ҫумӑр ҫума пултарӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче каллех ҫумӑр килӗ, 15-20 градус ҫеҫ ӑшӑ пулӗ. Кун хыҫҫӑн ҫанталӑк нумайлӑха мар ӑшӑтӗ.
Чӑваш Ен илемлӗ вырӑнсемпе пуян. Вӗсем хушшинче ятарласа хӳтӗлемелли ҫутҫанталӑк вырӑнӗсем те пур. Вӗсенчен пӗринче, «Присурский» заповедникра, хур-кӑвакал йышне шутланӑ.
Шывра ишекен кайӑк йышне заповедникра ҫулсерен палӑртаҫҫӗ. Ҫав ӗҫе кайӑксем йӑвана ларса чӗпӗ епле кӑларнине пӗлес тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Чи малтанах кайӑк кӑвакал чӗпписене шута илеҫҫӗ.
Заповедникӑн Улатӑрти вӑрманӗсенче кӑвакал чӗпӗ кӑлармалли вырӑн йышлах мар. Ҫавна май кӑвакалсем заповедникӑн Сӑр тӑрӑхӗнчи кӳллисене кӑмӑллаҫҫӗ. Кайӑк кӑвакалӑн хӑш-пӗр ӑрачӗ пусма кашни ҫулах лармасть. Хур-кӑвакал кӑҫал чӗпӗ кӑлараслӑхӗн кӑтартӑвне «Присурский» заповедник орнитолгӗсем вӑтам тесе пӗтӗмлетнӗ.
Европӑри вӑрмансем сахалланса юлнишӗн чи малтанах этем яваплӑ. Кивӗ тӗнчере ҫын ури пырса пусман вӑрман тупма май ҫук ӗнтӗ, анчах хальхи вӑхӑтра кунта аркатаканӑн утти ҫеҫ мар.
Вӑрманти ҫутҫанталӑкӑн упранса юлнӑ лаптӑкӗсене час-часах уйрӑм майпа хӳтлӗхре усраҫҫӗ, ҫыннисем те унта ытларах ырӑ шухӑшпа килеҫҫӗ.
Хӑй тӗллӗн ӳссе ларнӑ вӑрман лаптӑкӗ Европӑра пурӗ 27 ҫеҫ шутланать, анчах та юлашки ҫулсенче ырӑ туртӑмсене те асӑрхама пулать, сӑмахран, тискер чӗрчунсем таврӑнаҫҫӗ, вӑрман лаптӑкӗсем те ӳсеҫҫӗ.
Европӑра халӗ чи пысӑк «вӑрман утравӗсем» Раҫҫейре, Финляндире, Швецире, Норвегире тата Румынире сыхланса юлнӑ.
Ормьернкампен — Норвегири чи пӗчӗк наци паркӗ, вӑл Ослоран 200 ҫухрӑм ҫурҫӗрелле Гёусдал коммунӑра, Оппланн хвӳлкӗре (Норвегири администрациллӗ пайланӑвӗн ячӗ; облаҫпе тан) вырнаҫнӑ. Парк лаптӑкне чӑрӑш вӑрмансем йышӑнаҫҫӗ, кӳлӗсемпе шурлӑхсем пур.
Кунта Норвегире урӑх ниҫта та тӗл пулман ӳсентӑрансене курма пулать, ҫакӑнпа вӑл ыттисенчен уйрӑлса тӑрать те.
Финляндишӗн вӑрмансем питӗ пӗлтерӗшлӗ шутланаҫҫӗ.
+7.3 °C