Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен комуналлӑ тӑкаксемшӗн — ҫурта ӑшӑтнишӗн, электричествӑшӑн, газшӑн, вӗри тата сивӗ шывшӑн — хаксем ӳстерме паллӑртнӑ. Хальхи ЖКХ тарифӗ 2012 ҫулхи раштав уйӑхӗнчи шайӗпе пурнӑҫланса пынӑ.
Чӑваш Енӗн конкурентлӑ политикӑн тата тарифсен патшалӑх службинче пӗлтернӗ тӑрӑх 2012 ҫулхи кӑтартусемпе танлаштарсан ҫӗнӗ хаксем ҫапларах ӳсӗҫ: электроэнерги — 10,1%, сивӗ шыв тата канализаци — 7,6%, ҫурта ӑшӑтасси тата вӗри шывпа тивӗҫтересси — 8,5%, ҫутҫанталӑк газӗ — 14,5%.
Унсӑр пуҫне, ведомствӑра палӑртнӑ тӑрӑх, Министерӑрсен Кабинечӗ ҫӗртмен 1-мӗшӗнче ҫурт-йӗрсен пӗтӗмешле усӑ куракан вӗрипе сивӗ шыв кӑтартӑвӗсене пӗчӗклетнӗ иккен. Ҫапла май пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗпе танлаштарсан утӑн 1-мӗшӗнче коммуналӑ тӑкаксем пурӗ те 12% ытла ӳсме кирлӗ мар.
Шупашкарӑн хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков иртнӗ кунсенче «Шупашкар хулинчи лифтсене ҫӗнӗтесси, улӑштарасси» ҫӗнӗ муниципаллӑ адреслӑ программа йышӑннӑ пулнӑ. Асӑннӑ программӑпа килӗшӳллӗн кӑҫал 9 чарӑнура 37 лифта тата 12 чарӑнура 2 лифта улӑштарма палӑртнӑ имӗш.
Хула администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх ку ӗҫ-пуҫ валли 46,7 миллион тенкӗ уйӑрмалла. 35 миллион тенкӗ хула бюджетӗнчен уйӑрма планланӑ, ыттине вара — 11,7 миллион тенке — нумай хваттерлӗ ҫуртсенче пурӑнакан кил хуҫисенчен пуҫтарма палӑртнӑ.
Лифтсене улӑштаракан организацине паянхи кун тупман-ха, ку ыйтӑва администраци ҫитес вӑхӑтра татса пама шантарать.
Йышӑннӑ планпа килӗшӳллӗн лифтсене ҫак адрессемпе юсама палӑртнӑ:
• Афанасьев урамӗ, 9;
• Хевеш урамӗ, 11/2;
• 9-мӗш пилӗкҫуллӑх урамӗ, 15;
• Ленинла комсомол урамӗ, 32;
• Ленинла комсомол урамӗ, 46;
• Ҫӗрпӳ урамӗ, 5;
• Трактор тӑвакансен проспекчӗ, 7;
• М. Павлов урамӗ, 24;
• Гузовский урамӗ, 23;
• Эгер бульварӗ, 18, 28, 30 блок А.
Пӗлме: пӗтӗмпе Шупашкарта нумай хватерлӗ ҫуртсенче 2 667 лифт ӗҫлет. Вӗсенчен 638 лифт — 25 ҫул, 300 лифт — 25-30 ҫул, 217 лифт — 30 ҫултан пуҫласа 34 ҫул тата 34 ҫул яхӑн — 121 лифт ҫынсене турттарать.
Паянхи куна Чӑваш Енри пурӑнма юрӑхсӑр ҫурт-йӗр 157 пин ытла тӑваткал метр шутланать. Вӗсенче 12 пин ҫын пурӑнать.
2013–2015 ҫулсенче республикӑра нумай хваттерлӗ 822 юрӑхсӑр ҫурта пӑсма палӑртнӑ. Ку ӗҫе вара ятарлӑ программа тӑрӑх ирттерӗҫ.
Ҫапла вара республикӑра 4 810 ҫемьене ҫӗнӗ пурӑнмалли кил-ҫуртпа тивӗҫтермелле пулать. Ҫак ӗҫсене йӗркелеме 4 573 млн. тенкӗ уйӑрса панӑ имӗш. Хӑш-пӗр юрӑхсӑр ҫурта кӑҫалах пӑсма палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Минстрой пуҫлӑхӗ пӗлтернӗ тӑрӑх кӑҫалхи ҫул вӗҫлениччен 245 пурӑнмалли ҫуртран 1 414 ҫемье (ку 3 500 ытла ҫын) ҫӗнӗ кил-ҫурта куҫӗ. Ҫак ӗҫе ӑнӑҫлӑ вӗҫлеме кӑҫал 1 364,7 млн. тенкӗ уйӑрса панӑ.
Шантарнине виҫ ҫул кӗтнӗ теҫҫӗ-и-ха? Апла пулсан кӑна-и? Хваттере тӳпе хывса хӑпартас та ҫӗн пӳрт ӗҫкине пухӑнас тесе хӑшӗсем хӑҫантанпа кӗтсе пурӑнаҫҫӗ. Ун пеккисен ыйтӑвӗсене татса парассипе юлашки ҫулсенче республикӑра хӑш-пӗр ӗҫе туни сисӗнет. Хӑй вӑхӑтӗнче хӑпартма пуҫланӑ та туса пӗтереймен ҫуртсене тӑвасси епле пынипе Чӑваш Енӗн Ҫурт тӑвӑм министерстви вырӑна тухса паллашнӑ.
Хальхи вӑхӑтра Шупашкарти Чернышевский урамӗнчи 6-мӗш тата 6/1-мӗш текен позицисене хӑпартса пӗтернӗ. Халӗ унта ҫурт йӗри-тавралли лаптӑка илем кӗртеҫҫӗ-мӗн. Тӳре-шара шантарнӑ тӑрӑх ҫынсем ҫав ҫуртсене кӑҫалхи ҫӗртме уйӑхӗнче пурӑнма кӗрейӗҫ.
Кун пирки Чӑваш Енӗн ҫурт тӑвӑм министрӗ Олег Марков шантарнӑ иккен. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннисемпе тӑлӑх салтак арӑмӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерес тесе 2010 ҫултан пуҫласа федераци хыснинчен 5,13 миллиард тенкӗ ытла уйӑрнӑ. Ҫав укҫа 5 393 ветеранӑн ҫурт-йӗр ыйтӑвне татма май панӑ. Кӑҫал Чӑваш Ене тата тепӗр 766,5 миллион тенкӗ килнӗ. Ку вӑл 730 шур сухала хваттерпе тивӗҫтерме кайӗ.
Вӑрҫӑ ветеранӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерес программӑна пурнӑҫа кӗртессине вӗҫлесси пирки калаҫнӑ май Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев кӑҫал пур ветеранӑн та ӗмӗчӗ пурнӑҫланассине палӑртнӑ.
Сӑмах май, ку темӑна наци проекчӗсем епле пурнӑҫланнине тишкерессипе республика шайӗнче йӗркеленӗ канашлура сӳтсе явнӑ.
Кун пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев право йӗркине сыхлас енӗпе ирттернӗ координаци канашлӑвӗнче каланӑ-мӗн. Regnum информаци агентстви хыпарланӑ тӑрӑх, кунта сӑмах нумай хваттерлӗ ҫуртсемпе вӗсен умӗсем пирки пырать. Ҫак ӗҫе пурнӑҫлама муниципалитетсене ҫулталӑк ҫурӑ вӑхӑт панӑ иккен — камерӑсене 2014-мӗш ҫул вӗҫлениччен лартса ӗлкӗрмелле. Подьездсемпе картишсене камера лартма хваттер хуҫисен те «кӗмӗл» хывма тивӗ.
Хальӗхе республикӑра 7 300 ытла камера кунӗн-ҫӗрӗн ӳкерет иккен. Вӗсем пулӑшнипе преступленисене уҫса пама та ҫӑмӑл. Тата вӑрӑ-хурахӗсем те камерӑраy сисчӗвленессе шанаҫҫӗ. Сӑмах май каласан. Ҫынсем укҫа уйӑрнипе паянхи кун тӗлне нумай хваттерлӗ 73 ҫурта камерӑпа тивӗҫтернӗ иккен. Тепӗр 26-шӗнче ку ӗҫе пуҫӑннӑ.
Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх фончӗ ака уйӑхӗнче Раҫҫейӗн 19 регионне укҫа уйӑрассине чарса лартни пирки хӑшӗсем илтнӗ те пулӗ. Ҫав «хура списока» Чӑваш Ен те лекнӗччӗ. Сӑлтавӗ ҫулталӑк отчечӗсене тивӗҫлипе пурнӑҫламанни тесе пӗлтернӗччӗ ун чух.
Нумай хваттерлӗ ҫурт-йӗре тӗплӗн юсассипе 2012 ҫулхи плана, сӑмахран, Канаш хули пурнӑҫламанччӗ. Унта пӗр ҫуртнӑ малти пайне сӑрламасӑр хӑварнӑ иккен. Элӗкпе Йӗпреҫ районӗсем ишӗлекен ҫуртсенчен ҫынсене вӑхӑтра куҫарса ӗлкӗрмен. Ҫав кӑлтӑксемшӗн республикӑна темиҫе миллиард тенкӗсӗр чутах хӑварман. Халӗ вӗсем ҫитменлӗхсене пӗтернӗ. Кирлӗ хутсене Мускава ярса панӑ. Пӗлтӗрхипе вӗҫне-хӗрне тухса пӗтсен республика кӑҫалшӑн укҫа илме заявка тӑратӗ.
Тӗрӗсрех каласан, вӗсем кӑна мар, хӑй вӑхӑтӗнче ҫак тытӑмра тӑрӑшса тивӗҫлӗ канӑва тухнисем те кӗҫех хваттерлӗ пулӗҫ. Сӑмах кунта айӑпланӑва пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлекен федераци службин республикӑри уйрӑмӗнче халь тимлекенсемпе унта маларах вӑй хунисем пирки пырать.
Ҫурт-йӗр туянма паракан сертификата нумаях пулмасть харӑсах 51 ҫынна панӑ. Хаклӑ хутсене укҫа ҫине куҫарса пӑхсан, 51 ҫын валли патшалӑх 80 миллион тенкӗ уйӑрнине палӑртмалла.
Ҫакӑн евӗр организаци туса хурасси пирки республика Правительствин черетлӗ ларӑвӗнче йышӑннӑ. Ӑна «Нумай хваттерлӗ ҫуртсене тӗпрен юсассипе ӗҫлекен республикӑри фонд» ят пама палӑртнӑ. Вӑл коммерцилле мар организаци пулӗ. Республикӑн Ҫурт тӑвӑм министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, унӑн тивӗҫӗ — нумай хваттерлӗ ҫуртри пӗрлехи пурлӑха юсассипе ҫине тӑрасси.
Сӑмах май, Раҫҫейӗн Ҫурт-йӗр кодексӗнче хваттерӗн харпӑрлӑх хуҫисем тӗплӗ юсав валли пухакан укҫана харпӑрлӑхҫӑсен пӗрлехи счечӗ ҫине е регионсенче йӗркелекен ятарлӑ оператор (хайхи-майхи паҫӑр асӑннӑ фонд тенине пӗлтерет те ӗнтӗ ку) «кӗсйинче» пухса пыма юранине палӑртнӑ. Ҫурт-йӗре юсама хваттер харпӑрлӑхҫисен уйӑхсерен мӗн чухлӗшер тӳлессине республика шайӗнче ятарлӑ документ кӑларса йышӑнмалла.
Ял тӑрӑхӗсенче ҫурт-йӗре комплекслӑ, пӗр вырӑнарах тӑвас тата вӗсене хӑтлӑлатас тӗлӗшпе пурнӑҫа кӗртекен пилот проект малалла тӑсӑлать. Нарӑс пуҫламӑшӗнче программӑна хутшӑнакан ял тӑрӑхӗсем тӑратнӑ хутсен пуххине Чӑваш Республикин ял хуҫалӑх министерствин комиссийӗ тишкернӗ, конкурс ҫӗнтерӳҫисене палӑртнӑ. Вӗсем камсем-ха? Министерствӑн инвестици тата ялӑн социаллӑ аталанӑвӗн пайӗн ертӳҫи Светлана Александрова хуравлать.
— Ял администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем, культура ҫурчӗпе шкул директорӗсем комисси йышӑнӑвне чӑтӑмсӑр кӗтрӗҫ. Мӗн пӗлтеретӗр?
— Кӑҫал конкурса мӗн пур районти 70 ял тӑрӑхӗ проект тӑратрӗ, — терӗ Светлана Михайловна. — Иртнӗ ҫулсенче комисси ӗҫне Экономика тата Ҫурт тӑвӑм министерствисене явӑҫтарнӑ. Хальхинче Ял хуҫалӑх министерстви кӑна йӗркелерӗ, мӗншӗн тесен малашне ялсенче ҫул тӑвасси ҫак проект картинче пулса пымӗ. Ӑна пурнӑҫламашкӑн Чӑваш Ен хыснинчен 55 млн тенкӗ уйӑрма пӑхнӑ. 35-шне вӗренӳ учрежденийӗсем, 20-шне культура ҫурчӗсем илӗҫ.
— Хӑш муниципалитетсен проекчӗ социаллӑ пурнӑҫпа экономика тӗллевӗсене тивӗҫтерет тесе пӗтӗмлетнӗ?
+0.3 °C