Ҫак кунсенче Тутарстанри Пӑва (Буинск) драма театрӗнче регионсен хушшинчи театраллӑ фестиваль пырать. Унта чӑваш театрсене чӗнмен. Ҫак ҫинчен «Idel.Реалии» сайт пӗлтерет.
Мӗншӗн пире йыхравламан? Ҫак ыйтуна хӑш-пӗр кӳршӗ республикин театр ӗҫтешсем хуравлаҫҫӗ. Хӑш-пӗр чӑваш театрсенче ӳсменни (застой) лару-тӑру имӗш.
Тӗрӗс-и ку шухӑш? Эпӗ ку ыйтуна — «Тӗрӗс мар!» тесе хуравлатӑп. СССР пӗтнӗ хыҫҫӑн чӑваш театрсенче нумай ырӑ улшӑнусем иртсе кайрӗҫ. Актуаллӑ, пурнӑҫа ҫывӑх, тӗрӗс кӑтартакан пулӑмсене чӑваш театрсенче хамӑр артистсем ӑста выляҫҫӗ.
Тӗслӗхсем — Шупашкарти Константин Иванов ячӗллӗ академи драма театрӗнче Анатолий Хмытӑн «Сутӑн илнӗ чыс» спектакльне илӗпӗр. Унта Афган вӑрҫинче пулнӑ хӑрушӑ пулса иртнӗсем, вилӗм, бомбӑсемпе, ракетӑсемпе мирлӗ кишлаксене пӗтерни, чӑваш салтака плена илни, моджахедсем, совет ҫар ҫыннисем наркӑмӑшсене (наркотиксене) унтан СССР пата вӑрттӑн яни.
Ҫакна кӑтартакан ҫинчен хӑш-пӗр «афгансен» пӗрлӗхӗн ертӳҫисем, «замполитсем» килӗшмен. Вӗсем ҫӑхавсемпе ЧР Культура министерствине, театрӑн худрук патне кайса ҫӳрени сахал мар пулнӑ.
Паян К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх драма театрӗнче премьера пулнӑ. Хальхинче Наталия Сергеева режиссер Александр Островскин «Хӑв пурӑнас тенӗ пек ан пурӑн» пьесине сцена ҫине кӑларнӑ.
Ӗҫсем Ҫӑварнинче пулса иртеҫҫӗ, ҫавӑнпа унта вӑйӑ нумай. Режиссер вырӑсла версине пӗрлештерсе чӑваш колоритне хушнӑ: юрӑсемпе ташӑсем пур.
Палӑртмалла: ҫак спектакльтен театр историйӗ пуҫланнӑ. Ку 1918 ҫулта пулнӑ: пьеса сцена ҫине тухнӑ. Кайран театр ун патне икӗ хутчен таврӑннӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче Иоаким Максимов-Кошкинский режиссер ӑна лартнӑ. Хальхи верси азартлӑ, детективлӑ пулса тухнӑ.
Вырӑс патшалӑх драма театрӗ Самарти хӑнасене кӗтсе илме хатӗрленет. Пирӗн пата кӗҫех «Камера сцени» ҫитӗ.
Самарсем Шупашкарта ака уйӑхӗн 5-7-мӗшӗсенче пулӗҫ. Ҫав вӑхӑтра Шупашкар ҫыннисемпе хӑнисем «Долгоногий хольгер», «Возвращение», «Не сошлись с характерами», «Волшебный подарок», «Мельница счастья» спектакльсене курма пултарӗҫ. Ача-пӑча спектаклӗ – «Волшебный подарок» юмах – 11 сехетре пуҫланӗ. Ыттисем – 18 сехет ҫурӑра.
Пирӗн артистсем вара Самарта спектакльсем кӑтартӗҫ. Вӗсем унта «Боинг-Боинг», «По соседству мы живем», «Безымянная звезда», «Красная Шапочка», «Одни в городе, или Веселые уроки ОБЖ» постановкӑсене лартӗҫ.
Ӗнертенпе Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрне художество ертӳҫи пулса ҫӗнӗ ҫын ертсе пырать. Коллектива унпа Чӑваш Енӗн культура тата национальноҫсемпе архив ӗҫӗн министрӗ Константин Яковлев паллаштарнӑ. Тилхепене тытни — Мӑкшӑ Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Сергей Кисс.
Сергей Кисса Днепропетровскри М.И. Глинка ячӗллӗ музыка училищин дирижерпа хор тата теори уйрӑмӗсенче (1993), Мускав облаҫӗнчи С.С. Прокофьев ячӗллӗ музыка училищин фортепиано уйрӑмӗнче (1998) вӗреннӗ, Мускаври П.И. Чайковский ячӗллӗ консерваторире (1999 тата 2006 ҫулсем) тӗрлӗ специальноҫа илнӗ.
Мускаври Ҫӗнӗ опера театрта театрта стажировка тухнӑ хыҫҫӑн тӗрлӗ ҫӗрте ӗҫленӗ. 2010–2017 ҫулсенче вӑл Саранскри Патшалӑхӑн музыка театрӗнче тӗп дирижер пулнӑ.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрне ҫӳрекенсем Виталий Сергеева пӗлеҫҫех. Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнчи Сергей Ивановпа пӗр пекӗн туйӑнаҫҫӗ вӗсем мана. Иккӗшӗ те — хальхи вӑхӑтри Кӗлпук Мучи тейӗн. Драма театрӗнчи кулӑш ӑсти Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ ята унчченех тивӗҫнӗччӗ. Виталий Сергеева вара халӗ, Чӑваш Республикин Элтеперӗн пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнчи хушӑвӗпе килӗшӳллӗн, панӑ.
Виталий Сергеев Канаш ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ. Чӑваш патшалӑх университетӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче филолога вӗреннӗ чухне «Театр ӗҫӗ» специальноҫа суйланӑ. Ҫамрӑксен театрӗнче 1999 ҫултанпа ӗҫлет. Пултаруллӑ ҫын пур енлӗн ӗлкӗрет: эстрадӑра та Виталий Сергеев хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарать.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артистки Раиса Полякова ӗнер 65 ҫул тултарнӑ. Красноярск крайӗнче ҫуралнӑскерӗн вӑл виҫҫӗре чухнех ашшӗ-амӑшӗ тӑван тӑрӑха, Чӑваш Ене, куҫса килнӗ, Канашра тӗпленнӗ.
Раиса Полякова театр сцени ҫинче 80 ытла сӑнар калӑпланӑ. Тӗрлӗ репертуарти рольсем лекнӗ ӑна: классикӑлла хайлавсенчисем те, хальхи вӑхӑтри драматургсен ӗҫӗсем те. «Куракана питӗ юрататӑп», — тесе калать иккен артистка. Пӗчӗк куракан-и вӑл, пысӑкки-и — пуриншӗн те чунтан пӗр пек вылянӑ.
1996 ҫултанпа вӑл театрта литературӑпа драматурги пайне ертсе пырать. Спектакльсене синхрон мелӗпе вырӑсла вӑл куҫарать. Ҫав вӑхӑтрах тепӗр чухне сцена ҫине те тухать, юратнӑ кураканӗ валли тӗрлӗ сӑнара калӑплать.
Иртнӗ ҫулхи раштавра Хура тинӗсре ӳкнӗ РФ Хӳтӗлев министерствин Ту-154 самолечӗ ӳкнине эпир пӗлтернӗччӗ. Инкекре журналистсем, РФ Ҫарӗн А.В. Александров ячӗллӗ юрӑпа ташӑ ансамблӗн артисчӗсем вилнӗччӗ. Ҫав шутра хрантсус композиторӗ Морис Равель кӗвӗленӗ «Дитя и волшебство» лирикӑлла фантазие Шупашкарти Оперӑпа балет театрӗнче лартнӑ Максим Иванов режиссер та пулнӑччӗ.
Александровӑн ансамбльне юрӑҫсем суйламалли конкурса Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет артисчӗсем те хутшӑннӑ. Театр сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Константин Москалевпа Сергей Кузнецов унта юрлама пуҫлӗҫ. Театра вӗсене Мускавран солист евӗр чӗнсе илӗҫ.
Рита Кириллова журналист «Фейсбукра» ӗнер хыпарланӑ тӑрӑх, бас сасӑллӑ Константин Москалевӑн малтанхи пӗлӗвӗ — журналист. Унпа вӗсем тахӑҫан «Аргументы и Факты» хаҫатра ӗҫленӗ. Константин Москалев Етӗрне ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ, Сергей Кузнецов — Улатӑрта.
Нарӑс уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Тутарстанри Ҫӗпрел районӗнчи Хурӑнвар Шӑхаль ялӗнче паллӑ чӑваш ҫыравҫи, поэчӗ, драматургӗ Анатолий Чебанов ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине палӑртӗҫ. «Сувар» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, унта Хусан, Шупашкар, Чӗмпӗр делегацийӗсем хутшӑнмалла. Анатолий Чебанова пирӗнтен чылайӑшӗ К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче чылай ҫул лартнӑ «Праскисем» тӑрӑх пӗлет.
Паллӑ кун ҫывхарнӑ май Тутарстанри чӑваш хаҫатӗнчи ӗҫтешӗмӗрсем Анатолий Чебанов пирки Арсений Тарасов драматургпа тата журналистпа калаҫнӑ. Арсений Тарасов Чебановпа «шел пулин те» «калаҫса курман». «Эпир, драматургипе тӑрмашас тенисем, кӑткӑс пьесӑсем ларттарасшӑн, хамӑра кура интеллигенци, ӑсланса, «тарӑн алтса», «ӗмӗрсем валли» ҫыратпӑр. Ҫав вӑхӑтра эпир пӗлместпӗр те – куракан пире йышӑнать-и, е ҫук-и?..» — шухӑшлать иккен калем ӑсти. Унтан вӑл: «Анатолий Чебанова ытти драматурга хакланӑ виҫе тӑрӑх хаклама та кирлӗ мар. Вӑл халӑх хушшинче пурӑнса, хутшӑнса, ҫынсен кӑмӑлне пӗлет.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ Александр Пушкинӑн «Капитанская дочка» историлле романне ыран сцена ҫине кӑларать. Вырӑсла премьерӑна хатӗрленекен артистсемпе режиссерӑн, ытти специалистӑн ӗҫне паян журналистсем хакланӑ.
Спектакле курас текенсене хальлӗхе театрӑн унчченхи вырӑннех, Трактор тӑвакансен культура керменне, йыхравлаҫҫӗ. Премьера ыран, нарӑсӑн 9-мӗшӗнче, тата нарӑсӑн 15-мӗшӗнче иртмелле.
Спектакльте Савельич сӑнарне калӑплакан Раҫҫей тава тивӗҫлӗ артисчӗ Василий Павлов каланӑ тӑрӑх, ҫӗнӗ спектакле Александр Пушкин (вӑл дуэль хыҫҫӑн 1837 ҫулхи нарӑсӑн 10-мӗшӗнче куҫ хупнӑ) вилнӗренпе 180 ҫул ҫитнине халалласа кӑларнӑ. Хисеплӗ актер спектакльте Миронов сӑнарӗ лекессе шаннине те пытарман. Ӑна ҫав сӑнар ҫывӑхраххӑн туйӑннӑ. Анчах Савельича уҫса пама та ӑна питех те килӗшнӗ. Унсӑр пуҫне вӑл спектакле лартнӑ Мари Эл режиссерӗпе, Василий Пектеевпа, ӗҫлеме кӑмӑллине палӑртнӑ. Вӑл мӗн калас тенине хисеплӗ артист пӗрремӗш репетицисенчех ӑнланса илнӗ.
Хальхи ҫамрӑксене пирӗнтен хӑшӗсем ҫӑмӑлттай, вӗсене ним кирлӗ мар тесе хурлама пӑхаҫҫӗ. Вӗсем йытӑ хӑваласа кӑна ҫӳреҫҫӗ текенсем йӑнӑшнине ӗнер «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» туслӑ йышӗпе Вӑрмар районӗнче пулнӑ чух хам куҫпа курса тепӗр хут ӗнентӗм.
Мускав хулинчи аслӑ шкулсенчен пӗринче вӗренекен каччӑ пӗр ик ҫул каяллах: «Пирус туртни халӗ модӑра мар. Ҫамрӑксен трендне пӗлместӗн эсӗ», — тени асра юлнӑччӗ-ха. Музейсемпе театрсене ҫӳреме юратакан ҫав яш ҫӗршывӑн тӗп хулинче кӑна мар, тӑван тӑрӑхне килсен те хӑш культура учрежденийӗнче мӗнле премьера пынипе кӑсӑкланать. Мускавра пӗрле вӗренекен, ҫӗршывӑн тӗп хулинче пурӑнакан юлташӗпе Чӑваш Ене ҫитсен те вӗсем тӳрех театра ҫул тытаҫҫӗ. «Вӗсем ҫӳреҫҫӗ пуль-ха. Ялта пурнӑҫ ҫапах та урӑхла. Тунсӑхпа аптӑранӑ ҫамрӑксем эрехпе айкашаҫҫӗ», — шухӑшлать пӗлӗшӗм.
Вӑрмар районӗнчи Ҫӗнӗ Пинер ял тӑрӑхӗнче пултӑмӑр та унта пурнӑҫ урӑхла вӗрени кӑмӑла ҫӗклерӗ. Пире савӑнтарни: ҫамрӑксен шухӑшлавӗ-ӑнтӑлӑвӗ ылмашни. Ҫакна асӑрханине вӑл енчи ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Василий Шуйский те палӑртрӗ.
-0.7 °C