«Эксмо» издательство хӑйӗн сайтӗнче Раҫҫей пирки чи лайӑх каласа кӑтартакан кӗнекене палӑртма ыйтӑм йӗркеленӗ. Ыйтӑма Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне халалланӑ.
Издательствӑн ыйтӑмне хутшӑннисен шучӗпе Раҫҫей пирки пуринчен лайӑх каласа кӑтартакан кӑларӑм — Лев Толстойӑн вилӗмсӗр «Война и мир» (чӑв. Вӑрҫӑ тата тӗнче) романӗ.
«Война и мир» роман-эпопейӑна хамӑр ҫершыври авторсен 25 ӗҫӗнчен суйласа илнӗ. Вӗсен хушшинче Николай Лесков, Михаил Салтыков-Щедрин, Лев Толстой, Федор Достоевский, Александр Пушкин, Борис Пастернак, Михаил Булгаков тата ытти классик хайлавӗсем пулнӑ. Сасӑлава 5 пин ытла ҫын хутшӑннӑ. Иккӗмӗш вырӑна Михаил Шолоховӑн «Тихий Дон» (чӑв. Лӑпкӑ Дон) хайлавӗ тухнӑ, виҫҫӗмӗшӗнче — Николай Гоголӗн «Мертвые души» поэми.
Авраам Бурундуков ҫичӗ теҫетке ҫул тултарать. Ун пек ҫынсен хушаматне асӑнсанах палласа илме пулать те хыпар пуҫламӑшӗнче вӑл кам иккенне юриех палӑртмарӑм.
Ҫапла, сӑмахӑм шӑпах ун, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Ҫеҫпӗл Мишши тата Митта Ваҫлейӗн премийӗн лауреачӗ Авраам Бурундуков пирки.
Хӑй тӗллӗн вӗреннӗ ҫак композитор пурнӑҫӗн самай сумлӑ пайне юрра-кӗвве халалланӑ. Культурӑпа ӳнерте татӑ теҫетке ҫул ытла тӑрӑшнӑ вӑхӑтра унӑн хайлавӗсем Чӑваш патшалӑх академи симфони капеллин, Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗн, районсемпе хуласен хорӗсенче репертуарӗнче янӑранӑ. Хор тата уйрӑм ҫын валли ҫырнӑ, ҫавӑн пекех инструмент ҫемми Чӑваш радиопа телевидени фондӗнче упранаҫҫӗ.
Раштавӑн 9-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх филармонийӗнче унӑн пултарулӑх каҫӗ иртет. Уяв 18 сехет те 30 минутра пуҫланать.
Республикӑри театрсен репертуарӗ ҫӗнӗ спектакльсемпе пуянланать. Мария Романская журналист репертуарсене тишкернине Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнчен пуҫланӑ. Унта Денис Фонвизинӑн «Недоросль» камитне Вячеслав Оринов режиссер лартнӑ.
К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ эрнекун Николай Терентьев пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ «Манӑн ҫӑлтӑр тӳпере» ҫӗнӗ спектакле куракан патне ҫитерчӗ. Режиссерӗ — Наталия Сергеева. Куракансем Николай Терентьевӑн ҫак пьеси тӑрӑх лартнӑ спектакле кӑмӑлласа йышӑннине палӑртмалла. Спектакль валли юрӑна асӑннӑ театрта актерта ӗҫлекен Надежда Кузьмина ҫырса хатӗрленӗ.
Чӑваш патшалӑх пукане театрӗнче нумаях пулмасть «Золотой гребешок» премьери пулнӑ. Ӑна Е. Ганапольская ӗҫӗ тӑрӑх хатӗрленӗ.
Паян Пӗтӗм чӑвашсен пӗрремӗш «Асам» кинофестивале пӗтӗмлетрӗҫ. Чи сумлӑ парнене — кинофестивалӗн гран-прине — Марат Никитин режиссёрӑн «Хорло» фильмӗ тивӗҫрӗ.
Ытти номинацисенче ҫаксем палӑрчӗҫ:
• «Чи ӑста илемлӗ фильм» — Евгений Герасимов режиссёрӑн «Егор Шилов» илемлӗ фильмӗ;
• «Чи ӑста документлӑ фильм» — Николай Семенов режиссёрӑн
«Сурхурипе кӑшарни йӑлисем паян...» фильмӗ;
• «Чи ӑста кӗске фильм» — Константин Ефремов режиссёрӑн «Помрачение» фильмӗ (сӑмах май, ӑна пӗрремеш чӑваш хӑруш /хорор/ фильмӗ теме пулать);
• «Чи ӑста ӳкерчӗклӗ фильм» — Владимир Галошевӑн «Чӑваш тӗнчи» мультфильмӗ;
• «Чи ӑста кинооператор» — «Хорло» илемлӗ фильма ӳкернӗ Михаил Блинцов;
• «Чи ӑста монтаж тӑвакан» — «Помрачение» илемлӗ фильма ӑсталама хутшӑннӑ Константин Ефремов;
• «Хӗрарӑм сӑнарне чи ӑста выляканӗ» — «Егор Шилов» илемлӗ фильмра вылянӑ Татьяна Александрова (Тани Юн);
• «Арҫын сӑнарне чи ӑста выляканӗ» — «Егор Шилов» илемлӗ фильмра вылянӑ Валерий Тарасов;
• «Иккӗмӗш планри арҫын сӑнарне ӑста вылякан» — «Егор Шилов» илемлӗ фильмра вылянӑ Сергей Сандлер;
• «Иккӗмӗш планри хӗрарӑм сӑнарне ӑста вылякан» — «Хорло» илемлӗ фильмра вылянӑ Гузаль Мамбетова;
• «Эпизодла хӗрарӑм сӑнарне ӑста вылякан» — «Ҫӗнӗ шӑпӑр ҫӗнӗлле шӑлать» илемлӗ фильмри Галина Иванова;
• «Эпизодла арҫын сӑнарне ӑста вылякан» — «Пурнӑҫ кустӑрми» тата «Хорло» илемлӗ фильмсенче вылянӑ Дмитрий Петров;
• «Чи ӑста сценарист» — «Помрачение» илемлӗ фильмӗн сценарийне ҫырнӑ Евгений Мельников;
• «Чи ӑста композитор» — «Хорло» илемлӗ фильмӑн кӗввине хатӗрленӗ Александр Ян Тараненко;
• «Чи ӑста сасӑ режиссерӗ» — «Помрачение» илемлӗ фильма хатӗрленӗ Юрий Сергеев;
• «Фильма лартакан чи ӑста ӳнерҫӗ» — «Чувашские амазонки» (чӑв.
Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ Пӗтӗм Раҫҫейри пукане театрӗсен «В гостях у Оле Лукойе» фестивальтен таврӑннӑ. Вӑл Йошкар-Олара чӳкӗн 10-15-мӗшӗсенче иртнӗ.
Фестивале Йошкар-Олари, Ижевскри, Костромари, Кстовӑри, Ҫырчаллӑри, Рыбинскри, Саранскри, Ӗпхӳри тата Шупашкарти пукане театрӗсем хутшӑннӑ. Ӑна Г.Андерсон ҫуралнӑранпа 210 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ «Гадкий утенок» спектакль лартнӑ. Вӑл театрӑн «ылтӑн фондне» кӗрет. Спектакле чӳкӗн 14-мӗшӗнче лартнӑ. Куракансене питӗ килӗшнӗ вӑл.
Пукане театрӗ икӗ дипломпа таврӑннӑ. «Пӗрремӗш планри чи лайӑх роль» номинацире Петр Клементьев ҫӗнтернӗ. Пирӗннисем «Музыка тӗлӗшӗнчен чи лайӑх хитрелетни» номинацире те палӑрнӑ.
Темиҫе уйӑх каяллахи ҫак ӗҫ пирки паян кӑна пӗлтӗм. Сӑмахӑм — республикӑн Наци вулавӑшне уҫӑ кӑмӑллӑ ҫын 503 кӗнеке парнелени пирки.
Наци вулавӑшӗн фондне пуянлатаканни — чӑваш ҫыравҫи тата тӑлмачи Иван Егоров. Парнеленӗ кӗнекесем хушшинче Иван Егоровӑн хӑйӗн кӗнекисем те пур, унӑн аслӑ пиччӗшӗн, паллӑ чӑваш ҫыравҫин Михаил Сениэлӗн суйласа илнӗ хайлавӗсем те. Вӑл шутра — сӑвӑсем, поэмӑсем, «Альма-матер» роман, «Листья на ветру», «Предвечерний свет» сӑвӑсен пуххисем тата Иван Егоровӑн «Ҫут тӗнче» виҫӗ томлӑ пӗрремӗш романӗ те.
Михаил Сениэльпе Иван Егоров Тутарстанри Аксу районӗнчи Саврӑшпуҫӗнче ҫуралнӑ. Иван Павлович тӗрлӗ район хаҫатӗнче, «Коммунизм ялавӗнче» (хальхи «Хыпар») литература ӗҫченӗнче, куҫаруҫӑра тӑрӑшнӑ, Чӑваш кӗнеке издательствин редакторӗ пулнӑ. Унӑн паллӑ хайлавӗсен шутне «Лайǎх ача», «Виҫӗ чарлан», «Куҫ ҫути», «Инҫет кӑваклӑхӗ», «Ҫут тӗнче», «Тӗтреллӗ Лондон», «Хурал пӳрчӗ» ятлисене кӗртмелле.
Михаил Сениэль пирки ытлашши каласа кайни кирлех те мар-тӑр.
Чӳк уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн президенчӗ, Пӗтӗм тӗнчери пӑлхар пӗлӗвӗ тата ҫӗнетӳпе культура академийӗн пайташӗ Евгений Ерагин (Ешентей мӑчавӑр) 60 ҫул тултарать. Ҫавна май Николай Плотниковпа Геннадий Дегтярёв юбилярпа тӗл пулнӑ, унӑн пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлӗн хӑш-пӗр енӗсем пирки ыйтса пӗлнӗ.
— Чылай ҫул Калайкасси вӑтам шкулӗнче ачасене тракторпа та мотоциклпа та ҫӳреме хӑнӑхтартӑр, чӑваш чӗлхипе литературине тата тӑван ен историйӗпе культурине вӗрентрӗр. В.П. Станьял Чӑваш халӑх сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, Сире, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ учительне, темиҫе ҫул каялла „ӗҫрен кӑларса ҫапнӑ” — уроксем ирттерме ҫеҫ мар, хӑвӑр йӗркеленӗ музее пӑхса тӑма та хӑварман иккен.
— Станьял лару-тӑрӑва тӗрӗс мар ӑнланнӑ. Шкул ачисен йышӗ чаксан эпӗ хам ирӗкпе ӗҫрен кайрӑм. Пӗр енчен, ҫамрӑк вӗрентекенсене тухӑҫлӑ ӗҫлеме, сехетсем ытларах илме май туса парас килчӗ. Тепӗр енчен, халӑх (общество) ӗҫне куллен туса пымашкӑн вӑхӑт ҫитми пулнӑччӗ.
Шупашкар Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленме пуҫлани пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Унччен эпир тӗп хуламӑрта ҫӗнӗ елка пулассине хыпарланӑччӗ, хальхинче ҫитес ҫул Китай гороскопӗпе Упӑте ҫулталӑкӗ пулнине кура Шупашкарта упӑте вырнаҫтарасшӑннине асӑннӑччӗ.
Упӑтене «Шупашкар» универмаг патӗнче вырнаҫтарас шухӑшлӑ.
Китай гороскопне пӗлсе-асра тытнипе пӗрлех республикӑн тӗп хулинче Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленнӗ май тӑван халӑхӑмӑрӑн культурине те тӗпе хурасшӑнни сисӗнет.
Чӑваш парламенчӗн хаҫачӗ «Республика» пӗлтернӗ тӑрӑх, Республика лапамӗнче лартакан 25 метр ҫӳллӗш ҫӗнӗ чӑрӑша чӑваш орнаменчӗпе капӑрлатӗҫ. Хӗрлӗ лапамра вара тухья евӗр конструкцисем вырӑн тупӗҫ.
Муркашри ял тӑрӑхӗсен хушшинчи вулавӑшра «Молодежь выбирает здоровье. Ҫамрӑк ӑру ҫирӗп сывлӑхшӑн» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Ӑна республикӑра иртекен «Ҫамрӑксем сывӑ пурнӑҫ йӗркишӗн» акци май пуҫарнӑ.
«Ӳсекен ӑрӑвӑн сывлӑхӗ — хальхи обществӑн пысӑк пахалӑхӗ» ярӑмпа уйӑрса тухнӑ кӗнекесем тӗрлӗ ҫулхи вулакана кӑсӑклантарма тивӗҫ. Ҫапах та тӗп аудитори — ҫамрӑксем. Асӑннӑ кӗнекесене шӗкӗлченӗ май яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫ сывлӑхпа ҫыхӑннӑ ыйтусен хуравне тупайӗ, епле апатланнинчен, сывӑ пурнӑҫ йӗркинчен этем сывлӑхӗ нумай килнине пӗлейӗ.
«Сиенлӗ йӑла-йӗрке: унран сыхланасси» ярӑмри кӗнекесем эрех-сӑра, пирус туртнин сиенӗ пирки кӑна мар, тӗрлӗ вӑйӑ та, телевизорпа компьютер та ҫынна хӑй серепине ҫаклатни пирки ӑнлантарса параҫҫӗ.
«Вӑрӑм ӗмӗр вӑрттӑнлӑхӗ» ярӑмрисем ӳсентӑрантан тӑракан апат-ҫимӗҫ уссипе паллаштараҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 20-21-мӗшӗсенче республикӑн тӗп хулинче сайра тата хӑй тӗллӗн пурӑнакан этнос ушкӑнӗсен форумӗ иртет. Унта хутшӑнакансем авалхи музыка инструменчӗсемпе калӗҫ.
Форума Екатреинбургри, Мускаври, Питӗрти, Пушкӑртстан Республикинчи, Чӑваш Республикинчи, Молдави Республикинчи пултарулӑх ҫыннисем пухӑнӗҫ.
Тӗрлӗ музыка жанрне калакан ушкӑнсемпе уйрӑм ҫынсем Шупашкарта пурӑнакансемпе тӗп хула хӑнисене хӑйсен пултарулӑхне виҫӗ вырӑнта паллаштарӗҫ: "Асамат" куравпа культура центрӗнче, Чӑваш патшалӑх кульутрӑпа ӳнер институтӗнче тата Трактор историйӗн ӑслӑлӑхпа техника музейӗнче.
Артистсем дудельзак, раушпфайф, бомбарда, зурна, иккӗлле флейта, фрестел, цитоль, эрменсен дудукӗ, ирланди ҫыннисен арфипе, вырӑссен кӗслипе тата ытти инструментпа каласа тӗлӗнтерӗҫ.
Форум май ӑсталӑх сехечӗсем, пресс-конференци, ҫавра сӗтел ирттерме палӑртнӑ.
Халӑх пултарулӑхне тата хальхи ӳнере пӗрлештерекен ӳнер ҫынсене халӑх инструменчӗсен малашлӑхӗ пуррине ҫирӗплетсе парасса шанаҫҫӗ.
Мероприятие кӑмӑл пуррисене пурне те тӳлевсӗр кӗртеҫҫӗ.
+20.3 °C