Нумаях пулмасть Питӗрте «Мисс и миссис великая Русь-2018» (чӑв. Руҫӗн илемлӗ хӗрӗ тата хӗрарӑмӗ-2018) илемпе пултарулӑх конкурсӗн финалӗ иртнӗ. Унта Чӑваш Енре ҫуралнӑ, Мурманскра пурӑнакан 40 ҫулти Светлана Кулага (Васильева) «Королева Великой Руси-2018» (чӑв. Аслӑ Руҫӗн королеви-2018) ята тивӗҫнӗ.
Светлана уйӑхра чухнех тӑван тӑрӑхӗнчен тухса кайнӑ. Малтан вӗсен ҫемйи (ашшӗ — ҫыр ҫынни) Ӗрӗнпур тӑрӑхӗнче пурӑннӑ, кайран — Мурманскра.
Светлана — виҫӗ ача амӑшӗ. 10-ри тата 11-ти ывӑлӗсем хоккей секцине ҫӳреҫҫӗ. Анна хӗрӗ Питӗрте драма актерне вӗренет. Офицер мӑшӑрӗ суту-илӳ енӗпе ӗҫлекен пӗр организацире ертӳҫӗре тӑрӑшать. Илем конкурсне вӑл ҫичӗ ҫул каялла пуҫласа хутшӑнса пӑхнӑ.
«Ҫемье маншӑн чи пӗлтерӗшли», — терӗ ҫак йӗркесен авторне телейлӗ амӑшӗ тата мӑшӑр.
Чӑвашкиновне йӗркелесе янӑ Иаким Максимов-Кошкинскин пултарулӑхӗпе пурнӑҫӗ пирки фильм ӳкересшӗн. Малтанлӑха ӑна «Священная роща» чувашского кинематографа» (чӑв. «Чӑваш кинематографӗн «Сӑваплӑ рашчи») ят панӑ. Ятарласа аукцион ирттереҫҫӗ. Заказчикӗ – «Чӑвашкино».
Фильма ӳкермешкӗн федераци хыснинчен 2,7 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ, республика хыснинчен 1 миллион тенкӗ парӗҫ. Фильм 45 минута пырӗ. Унта Иаким Максимов-Кошкинский тата унӑн мӑшӑрӗ Тани Юн пирки каласа кӑтартӗҫ.
Палӑртмалла: Иаким Максимов-Кошкинский 1930 ҫулта ӳкернӗ «Священная роща» фильм «Чӑвашкиновӗн» юлашки пулнӑ темелле. Ҫав ҫулах кӗркунне киностуди Атӑл тӑрӑхӗнчи республикӑсенчи тата обаҫсенчи киностудисене пӗрлештерекен «Востоккино» йышне кӗнӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑ ялӗнче пулнӑ.
Зоя Яковлева режиссер Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, «Пӗр 15-20 ҫул каялла Пӗтӗм Раҫҫейри патшалӑх телерадиокомпанийӗн Чӑваш енри филиалӗн пултарулӑх ушкӑнӗпе Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ пӗр шухӑшлӑ пулса вӑтӑра яхӑн илемлӗ фильм ӳкернӗ». Ун чухнехи тапхӑра Ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем халӗ ылтӑн вӑхӑт тесе аса илеҫҫӗ тесе пӗлтерет Зоя Яковлева.
«Пушмак пӑру мыскари» фильма ӳкернӗ Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑра ӳкернӗ. Ку вӑл 2003-мӗш ҫулта пулнӑ. Ун чухне чӑваш телевиденийӗнче тӑрӑшнӑ Валерий Иовлев режиссер, Сергей Мышев оператор тата Зоя Яковлева режиссер Ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗпе Вячеслав Ориновпа Н. Сидоровӑн камитне кино пек ӳкерме шутлан. Фильмӑн директорӗ пулма Валерий Лукьянов артист килӗшнӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ҫав яла ҫитсе «артистсем ял урамӗсем тӑрӑх утса асра юлнӑ тӗлӗнмелле самантсене» аса илнӗ.
«Кӗтӳҫ рольне вылянӑ Валерий Лукьяновӑн ашшӗ Николай Федорович та мӑшӑрӗпе Елизавета Петровнӑпа халӗ ял масарӗнче канлӗх тупнӑ… Артистсем вӗсен вилтӑпри ҫине кайса килчӗҫ, асӑнса ҫирӗҫ», — хыпарланӑ Зоя Яковлева.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Шулю ялӗнче ҫӗнӗ клуб туса лартнӑ. Ӑна валли бюджетран 474,7 пин тенкӗ укҫа уйӑрнӑ. Ҫав шутран пысӑк пайне, 405,6 пинне, федераци хыснинчен куҫарнӑ, 25,9 пинне — республикӑран, 43,2 пинне — районтан. Шулюри клуба культура ҫурчӗсен пурлӑхпа техника никӗсне ҫирӗплетесси тата аталантарасси ҫинчен калакан федераци программипе килӗшӳллӗн хӑпартнӑ.
75 вырӑнлӑ клуб халӗ куракансене йышӑнма хатӗрленет. Ӗҫ епле пынипе ӗнер райадминистраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров паллашнӑ.
Ҫӗнӗ учреждение оборудовани тата оргтехника кӳрсе килнӗ, музыка инструменчӗсемпе сцена ҫине тухмалли тумтире туяннӑ. Халӗ креслӑсене вырнаҫтараҫҫӗ. Вӗсене, район администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, районӑн централизациленӗ клуб тытӑмӗ уйӑрнӑ.
Шупашкарта культура еткерлӗхӗн объектне сутаҫҫӗ. Кун пирки ЧР Юстици министерстви пӗлтерет.
Унччен ҫав ҫуртра «Родина» кинотеатр пулнӑ. Ӑна 1930 ҫулта хӑпартнӑ. 1953 ҫулта чӑваш архитекторӗ Ф.Сергеев проекчӗпе унӑн умне классика архитектурин элеменчӗсемпе илемлетнӗ. Вӑл ку таранччен упранса юлнӑ.
Ҫурта кӑна мар, ҫӗр лаптӑкне те сутаҫҫӗ. Малтанхи хак – 57 137 000 тенкӗ. Ҫурт Шупашкар варринче вырнаҫнӑ, чӳречисем Атӑлпа кӳлмек еннелле тухаҫҫӗ. Унта хӑна ҫурчӗ е ресторан уҫма палӑртнӑ.
Туянаканӑн ҫакна пӑхӑнмалла: ҫуртӑн сӑн-сӑпатне упраса хӑвармалла.
Томскри «Палан» чӑваш ансамблӗ шӑматкун Кузбасри VII чӑвашсен фестивалӗнче диплома тивӗҫнӗ.
Чӑваш культурин Пӗтӗм Кузбасри фестивальне Кемӗр облаҫӗнчи Прокопьевск районӗнчи Михайловка ялӗнчи чӑвашсем ирттереҫҫӗ. Кӑҫал ӑна ял йӗркеленнӗренпе 110 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Ҫак йӗркесен авторне Томск облаҫӗнчи чӑвашсен обществин ертӳҫи Яков Мульдияров пӗлтернӗ тӑрӑх, фестивале «Чӑваш наци конгресӗ, шел те, ҫитеймен».
Михайловка ялне чӑвашсем пуҫарнӑ. Вырӑнтисемпе савӑнма Томскри «Палан» ансамбль те кайнӑ. Ушкӑн йышӗнче, сӑмах май, — Яков Мульдияров та. Вӑл Тутарстанри ялта ҫуралнӑ, Томскра пурӑнать.
«Палан» ансамбле Кузбасра «чӑваш культурин йӑли-йӗркине упраса хӑварнӑшӑн, халӑхра сарнӑшӑн тата аталантарнӑшӑн», фестивале хастар хутшӑннӑшӑн дипломпа чысланӑ.
Ҫак эрнере Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн турппин пухӑвӗ иртнӗ. Унта иртсе кайнӑ сезона тишкернипе пӗрлех ҫитес тапхӑрта епле ӗҫлессине сӳтсе явнӑ.
Авӑн уйӑхӗнче Антуан де Сент-Экзюпери повеҫӗпе «Маленький принц» (чӑв. Пӗчӗк принц) спектакль лартӗҫ. Вӑл ачасем валли пулӗ. Юпа уйӑхӗнче куракансене «Любовь и ненависть» (чӑв. Юратупа курайманлӑх) пластика спектакльне йыхравлӗҫ. Ӑна Мускаври Владимир Беляйкин режиссер хатӗрлет. В. Беляйкина хусканусен енӗпе вӑйлӑ специалист тесе хаклаҫҫӗ. Чӳк уйӑхӗнче сцена ҫине «Асамлӑ вӑй» спектакль тухӗ. Ӑна лартма Чӑваш Ен Элтеперӗн укҫипе усӑ курӗҫ. Ҫӗнӗ ӗҫе куракан патне ҫитерессипе «Сказочная палитра» (чӑв. Юмах тӗс-сӗмӗ) ҫамрӑксен наци театрӗсен II фестивалӗн ҫӗнтерӳҫи Антон Федоров (вӑл Мускавран) тимлет.
Чӳк уйӑхӗнче С. Аксаковӑн «Аленький цветочек» юмахне курма чӗнӗҫ.
«Любовь и ненависть», «Маленький принц», «Аленький цветочек» спектакльсене «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин «Культура малой Родины» (чӑв. Пӗчӗк тӑван ҫӗршывӑн культури) программипе уйӑрнӑ укҫапа лартаҫҫӗ.
Елчӗк районӗнчи Шӑмалак ялӗнче хӑйне евӗр йӗрке йышӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Ҫапла, кӑҫал унта пуҫласа ял кунне йӗркеленӗ. Анчах тепӗр ялсенчи пек ӗҫсе-ҫисе, юрӑ-ташӑ ӑстисен концертне пӑхнипех ҫырлахас темен: асӑнмалӑх мӗн те пулин хӑварас тенӗ.
Ялтан республикӑн тата ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесне сапалланнисенчен укҫа пухма йышӑннӑ. Ӑна вырӑнти хастарсенчен пӗри, Владислав Николаев журналист, шӳтлесерех «таркӑн налукӗ» тесе ҫырнӑ. Ҫав нухратпа, аса илтерер, яла кӗнӗ ҫӗрте хастарсем стела вырнаҫтарнӑ. Тепӗр паллӑ арт-объект — «Ман Шӑмалак» тесе ҫырса хуни. Пӗр енчен вӑл чӑвашла вуланать, тепӗр енчен — вырӑсла: «Шемалаково – любовь моя». Унӑн варрине чӑваш орнаменчӗллӗ чӗре вырнаҫтарнӑ.
Пушкӑртстанра халӑх ятне тивӗҫне чӑваш ансамблӗсен хисепӗ 25-е ҫитнӗ. Вӗсем пирки асӑннӑ тӑрӑхри «Урал сасси» хаҫат пӗлтернӗ.
Халӑх ятне тивӗҫнисем ҫаксем:
• Пишкайӑнри культура ҫурчӗн «Шурӑ хурӑн» чӑваш юррисен халӑх хорӗ, Авӑркас районӗ;
• «Мерчен» чӑваш халӑх фольклор ансамблӗ, Авӑркас районӗн Тӗп культура ҫурчӗ, Толбазӑ ялӗ;
• «Илем» халӑх фольклор ансамблӗ, Пелепейри «Урал-Батыр» ял хутлӑхӗсен хушшинчи наци культурисен центрӗ, Пелепей районӗ;
• Пелепейри ачасен 1-мӗш номерлӗ ӳнер шкулӗ ҫумӗнчи «Сӗрен» тӗслӗхлӗ ача-пӑча юррисен ансамблӗ (вӑл икӗ ҫул каялла «Сӗрен» «Мерчен» ушкӑнпа пӗрлешсе «Мерчен» ятпа ҫӳреме пуҫланӑ);
• «Шурӑ хурӑн» фольклорпа этнографи ансамблӗ, Пишпӳлекри культура керменӗ;
• Пӑслӑкри «Ҫӑлкуҫ» фольклор ансамблӗ, Пишпӳлек районӗ;
• «Мерчен» фольклор ансамблӗ, Пишпӳлекри Тӗп культура керменӗ;
• Пӑслӑкри культура ҫурчӗн «Виҫтӳпе ҫӑлтӑрӗсем» «тӗслӗхлӗ» хореографи ансамблӗ, Пишпӳлек районӗ;
• Уйӑлкари «Ҫӑлкуҫ» чӑваш юррисен фольклор ансамблӗ, Ермеккей районӗ;
• Чӑваш Кӑпавӗнчи культура ҫурчӗн «Пилеш» чӑваш юррисен вокал ансамблӗ, Иглин районӗ;
• «Ҫӑлкуҫ» чӑваш халӑх фольклор ансамблӗ, Йӑмран ялӗ, Кармаскалӑ районӗ;
• «Шевле» чӑваш халӑх фольклор ансамблӗ, Суук-Чишма ялӗ, Кармаскалӑ районӗ;
• «Ҫеҫпӗл» фольклор ансамблӗ, Кривле-Илюшке культура ҫурчӗ, Куюргазӑ районӗ;
• «Туслӑх» вокал ансамблӗ, Мелеуз хули;
• «Сувар» чӑваш халӑх ансамблӗ, Ҫӗнӗ Хурамал ялӗ, Мияки районӗ;
• «Палан» чӑваш вокал ансамблӗ, Ямансасри культура ҫурчӗ, Ҫтерлӗ районӗ;
• «Парне» чӑваш юррисен ансамблӗ, «Рощинский» совхоз, Ҫтерлӗ районӗ;
• «Ашкатар ҫӑлкуҫӗсем» юрӑпа ташӑ ансамблӗ, Ашкатар ялӗ, Федоровка районӗ;
• «Мерчен» чӑваш фольклор ансамблӗ, Уралти культура ҫурчӗ, Федоровка районӗ;
• «Ҫеҫпӗл» фольклор ансамблӗ, Юмашри культура ҫурчӗ, Чекмагуш районӗ;
• «Родничок» фольклор ансамблӗ, Мичуринскри культура ҫурчӗ, Шаран районӗ;
• «Илемпи» вокал ансамблӗ, Октябрьский хули;
• «Шуратӑл ҫӑлкуҫӗсем» чӑваш юррисен ансамблӗ, Салават хули;
• «Тавах» эстрадӑпа фольклор ансамблӗ, Ҫтерлӗ хули;
• «Нарспи» фольклорпа этнографи халӑх ансамблӗ, Ӗпхӳ хули.
Пирӗн республикӑра ял уявӗсене пухӑнасси юлашки ҫулсенче хытах йӑлана кӗчӗ. Ҫак мероприятине тӗрлӗ ҫӗрте тӗрлӗ шайра йӗркелеҫҫӗ. Пӗрисем хӑйсен ял ҫыннисене сума сунине, ятлӑ-сумлисене хисеп тунине палӑртма тӑрӑшаҫҫӗ. Теприсенче килсерен пухнӑ укҫа-тенкӗпе така туянса ӑна пусса шӳрпе пӗҫернипе, вӑрӑм сӗтел хушшине ларса ӗҫсе ҫинипе, концерт пекки лартнипех ҫырлахаҫҫӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ялсенче те ял кунӗсем ирттернӗ. Нумаях пулмасть унти темиҫе ял тӑрӑхӗнче: Атнар ял тӑрӑхӗнчи Атнарта, Йӳҫпан ял тӑрӑхӗнчи Турханта, Кивӗ Атикасси ял тӑрӑхӗнчи Чурпайӗнче, Мӑн Этмен ял тӑрӑхӗнчи Уйпуҫра, Ҫӗн Ирчемесра, Малиновкӑра уявсене пухӑннӑ. Вӗсене сӑнлакан сӑн ӳкерчӗксенчен пӗринче (ӑна район администрацийӗн сайтӗнче куртӑмӑр) ҫынсем ҫутӑ юпине спорт инвентарӗ вырӑнне усӑ курнине асӑрхарӑмӑр. Ку вӑл ялсенче спорт хатӗрӗсем хӗсӗккине палӑртакан пулӑм-тӑр...
+17.9 °C