Вӑрнар районӗнчи «Ҫӗнтерӳ ҫулӗ» хаҫат редакторӗ Ирина Яковлева «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӑтам шкултан вӗренсе тухсан вӑл 1996 ҫулта И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне вӗренме кӗнӗ. Унти чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнчен хӗрлӗ медальпе вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн 2001 ҫулта тӑван, Вӑрнар, районӗнчи хаҫатра ӗҫлеме тытӑннӑ. Халӗ вӑл — хаҫат редакторӗ.
Республикӑмӑр Элтеперӗн паянхи хушӑвӗпе «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята ҫавӑн пекех Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн оркестр артисчӗ Алексей Гурьев, Чӑваш Ен наци вулавӑшӗн секторӗн заведующийӗ Янина Горская, Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗн пай заведующийӗ Наталия Громова, Вырӑс драма театрӗн костюм ҫӗлекен мастерской заведующийӗ Светлана Карасева, Етӗрне районӗнчи Тури Ачакри хресчен хуҫалӑхӗн музейӗн заведующийӗ Людмила Петрова, Шупашкарти В.А. тата Д.С. Ходяшевсем ячӗллӗ ача-пӑча 4-мӗш музыка шкулӗн преподавателӗ Маргарита Романова тивӗҫнӗ.
Ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, 14 сехетре, Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче чӑваш ҫырулӑхне йӗркеленӗренпе 150 ҫул ҫитнине халалласа калӑпӑшлӑ кӗнеке экспозицйӗ уҫӑлӗ.
Ҫӗнӗ чӑваш ҫырулӑхӗ вилӗмсӗр Иван Яковлевпа тӳремӗнех ҫыхӑннӑ. Вӑл тата унпа пӗр шухӑшлӑ хастарсем 1871 ҫулта чӑваш алфавитне йӗркеленӗ. Ӑна тӑван чӗлхемӗрте пур сасӑсене шута илсе хатӗрленӗ.
Вулавӑшра йӗркеленӗ курав алфавит тата чӑваш букварӗ тӗрлӗ тапхӑрта епле аталанса пынипе, ҫав ӗҫе тӳпе хывнисемпе паллаштарӗ; ҫулсем иртнӗҫемӗн чӑваш чӗлхи вырӑс тата ытти чӗлхерен кӗнӗ сӑмахсемпе пуянланса пыни ҫинчен те каласа кӑтартӗ.
Курава вулӑвӑш ӗҫченӗсем тата Олег Улангин художник пӗрле пулса хатӗрленӗ.
Ҫеҫпӗл Мишши фончӗн директорне Валерий Туркая Чӑваш Республикин Хисеп грамотипе чыслама йышӑннӑ. Хушӑва республика Элтеперӗ Олег Николаев ӗнер, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ. Ӗҫлӗ хутра палӑртнӑ тӑрӑх, Валерий Туркая «наци культурине аталантарма тӳпе хывнӑшӑн тата общество ӗҫӗнчи хастарлӑхшӑн» чыслӗҫ.
Сӑмах май каласан, ҫак эрнере республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорӗ Пётр Краснов Елчӗк районӗнчи тӗп вулавӑш тытӑмне Валерий Туркай кӗнекисене парнеленӗ.
Ҫакна та палӑртмалла: чӑваш халӑх поэчӗ паян 60 ҫул тултарнӑ.
Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче «Варкӑш» литература клубӗн йӑлана кӗнӗ ларӑвӗ иртрӗ. Хальхинче унта Тани Юнӑн «Иртнӗ кунсем-ҫулсем» кӗнекине хакланӑ. Чӑваш кӗнеке издательство ӗҫченӗ Ольга Иванова Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен Фейсбукри страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗнеке 2013 ҫулта Чӑваш кӗнеке издательствинче кун ҫути курнӑ.
«Тани Юн (Татьяна Степановна Максимова-Кошкинская, хӗр чухнехи хушамачӗ – Бурашникова) 1903 ҫулхи кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче Етӗрне уесӗнчи (халӗ Чӑваш Республикин Етӗрне районӗ) Чурпай ялӗнче ҫуралнӑ. Пултарулӑхри малтанхи утӑмӗсене шкулти театр сцени ҫинче тунӑ, ун хыҫҫӑн Хусантан тин ҫеҫ Шупашкара куҫса килнӗ чӑваш театрӗнче вӑй хунӑ, «Чӑвашкино» тата «Востоккино» студисем ӳкернӗ фильмсенче тӗп рольсене вылянӑ. Чӑваш тата вырӑс драма театрӗсенче вылянӑ чухне ӑна Иоаким Максимов-Кошкинский асӑрханӑ. Каярахпа Иоаким Степанович унӑн мӑшӑрӗ пулса тӑнӑ.
Тани Юн сцена тата кино искусствинче ытларах палӑрнӑ пулин те, литературӑра та ҫине тӑрсах ӗҫленӗ, вырӑс ҫыравҫисен хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ, пьесӑсем ҫырнӑ. Унӑн «Иртнӗ кунсем-ҫулсем» кӗнеки пирвайхи хут 1972 ҫулта пичетленнӗ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Муркашри тӗп вулавӑшра «Улькка Эльменӗ – пурнӑҫ ҫыравҫи» литературӑпа музыка тӗлпулӑвӗ иртнӗ. Ӑна ҫыравҫӑн «Упраймарӑм сана» кӗнекин виҫҫӗмӗш пайне халалланӑ.
Улькка Эльменӗ Вӑрнар районӗнчи Авшак Элменре ҫуралнӑ. Мӑшӑрӗ пурнӑҫран уйрӑлнӑ хыҫҫӑн строительство организацине ертсе пыма тытӑннӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче пӗлӳ илнӗскер хӑй вӑхӑтӗнче тӑван районӗнчи Калининӑри вӑтам шкулта ачасене чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентнӗ, районти «Ҫӗнтерӳ ҫулӗ» хаҫатра, Санарпуҫри вӑтам шкулта директор ҫумӗнче, район администрацийӗн тӗп специалистӗнче, «Капкӑн» журнал редакцийӗнче ӗҫленӗ.
Унӑн «Ма инҫе-ши ҫӑлтӑрӑм?..», «Кая юлнӑ ӳкӗнӳ», «Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» кӗнекисене вулакансем юратса йышӑннӑ. «Упраймарӑм сана» кӗнеке вара виҫӗ пайпа пичетленнӗ.
Чӑваш халӑх сайчӗн редакторӗ Николай Плотников Никита Бичурин ячӗллӗ ордена тивӗҫнӗ. Ку хыпара республикӑн Наци вулавӑшӗн ӗҫченӗ Ольга Тимофеева Фейсбукра Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗн страницинче пӗлтернӗ.
Асӑннӑ медале «таврапӗлӳ аталанӑвне пысӑк тӳпе хывнӑшӑн» параҫҫӗ. Таврапӗлӳҫӗсен сайтӗнчи хыпар тӑрӑх хакласан, ун пек ордена тӗрлӗ ҫулта Виталий Станьял, Эдуард Бахмисов, Галина Соловьёва, Сантр Пикл, Олег Цыпленков, Николай Казаков тата ыттисем тивӗҫнӗ.
Аҫтахар (Николай) Плотникова Чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн пухӑвӗнче чысламалла пулнӑ. Чӑваш халӑх сайчӗн редакторӗ унта хутшӑнайман, ҫавна май каярах чысланӑ. Чӑваш тӗнчин аталанӑвне капашсӑр пысӑк тӳпе хывакан маттур ҫамрӑк кӑкӑр ҫине ордена Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫин ҫумӗ Галина Соловьёва ҫакса янӑ.
Ырӑ хыпарпа Фейсбукра паллашнисем Аҫтахар Плотникова саламласа ҫырнӑ. «Тӗлӗнмелле пысӑк ӗҫ тӑвать чӑвашлӑха упраса хӑварас тесе, патшалӑхран пӗр пус илмесӗр. Турӑ упратӑр пирӗн Микулая», — тесе шӑрҫаланӑ, сӑмахран, Тимӗр Тяпкин.
Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗ «Ялан янра, чӑваш чӗлхи!» ятпа онлайн-фестиваль ирттерет. Ӑна ҫӗнӗ чӑваш ҫырулӑхне йӗркеленӗренпе 150 ҫул ҫитнине тата Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑ.
Илемлӗ вулакансен фестивальне чӑваш чӗлхин илемлӗхӗпе пуянлӑхне упраса хӑварас тӗллевпе ирттереҫҫӗ.
Аса илтерер: ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ҫулсеренех Чӑваш чӗлхи кунне уявлаҫҫӗ. Ӑна 1992 ҫулхи ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Верховнӑй Совечӗн Президиумӗн йышӑнӑвӗпе ҫирӗплетнӗ. Ку куна ытахальтен суйламан. Ун чухне чӑваш ҫырулӑхне тата алфавитне йӗркеленӗ Иван Яковлев ҫуралнӑ.
Станислав Сатур поэт «Эпӗ» виҫе» тата «Юхӑмра» кӗнекесене Чӑваш Республикин Наци вулавӑшне тата муниципалитет библиотекисене парнеленӗ. Вулавӑшсем валли автор 200-шер экземпляр уйӑрнӑ.Чӑваш кӗнеке издательствинче Станислав Сатур сӑвӑҫӑн «Эпӗ» виҫе» ятпа кӗнеке пичетленнине Чӑваш халӑх сайчӗ 2019 ҫулхи кӗркунне пӗлтернӗччӗ.
Наци вулавӑшӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Станислав Сатур пултаруллӑ поэт ҫеҫ мар, драматург та, публицист та. Вӑл «Икӗ тапӑр хушшинче», «Ҫил ҫӑварӗнчи йӑва» пьесӑсем ҫырнӑ. Композиторсем унӑн сӑввисене кӗвӗленӗ. Вырӑс юррисене вӑл 200-е яхӑн ч чӑвашла куҫарнӑ. Ҫав шутра — В. Боковӑн «Оренбург мамӑк тутӑрӗ», Р. Гамзатовӑн «Тӑрнасем», Л. Дербеневӑн «Йӑлт иртет» ата ыттисем. Поэтӑн тп кӗнекисем: «Чӗре хӗлӗхӗсем», «Сӑмах», «Чун вӗҫевӗ» тата ыттисем.
Ҫӗнӗ Шупашкар хулин Ю.А. Гагарин ячӗллӗ вулавӑшӗнче Светлана Асаматӑн «Хӗрарӑм чӗри» кӗнекинчи куҫару сӑввисем тӑрӑх «Асамат вулавӗсем – 2021» пултарулӑх ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Ӑна Ҫӗнӗ Шупашкар хулин вӗренӳ центрӗпе чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен методпӗрлешӗвӗ тата вулавӑш йӗркеленӗ.
Сӑвва илемлӗ калакансен ӑмӑртӑвӗн тӗп тӗллевӗ Канаш районӗнче ҫуралнӑ паллӑ ҫыравҫӑн, юрӑҫӑн Светлана Асаматӑн пултарулӑхӗпе туллин паллашса ӑна халӑхра анлӑрах сарасси, Европӑпа Вӑтаҫӗр Ази, Атӑлҫипе Кавказ, Балтикӑпа Ҫӗпӗр тӑрӑхӗнчи 39 халӑхӑн пултаруллӑ 83 хӗрарӑмӑн чӑвашла куҫарнӑ сӑввисене илемлӗ каласси, тӑван чӗлхене хисеплеме, юратма вӗрентесси пулнӑ.
Пултарулӑх конкурсне хутшӑнакансене Светлана Асамат, Константин Иванов ячӗллӗ Чӑваш академи драма театрӗн артисчӗ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн доценчӗ Иван Иванов, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ
Геронтий Никифоров тата Ҫӗнӗ Шупашкар радиовӗн тӗп редакторӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Елена Лаврентьева саламланӑ.
Чӑваш литературинче ХХ ӗмӗр вӗҫӗпе ХХI ӗмӗр пуҫламӑшӗнче палӑрнӑ Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Ҫеҫпӗл Мишши, Иван
Яковлев, Эмине, Фатых Карим ячӗллӗ премисен лауреачӗн, сӑвӑҫӑн, прозаикӑн, юрӑҫӑн Светлана Асаматӑн кун-ҫулӗпе тата пултарулӑхӗпе презентаци мелӗпе паллаштарнӑ.
Ыран, пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Юрий Артемьев профессор ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине халалланӑ уяв каҫӗ иртӗ. Кун пирки вулавӑш ӗҫченӗ Ольга Тимофеева Фейсбукра пӗлтернӗ.
«Паллӑ ӑсчахӑн чӑваш литературоведенийӗнчи тӳпи вышкайсӑр пысӑк. Тӑван литература аталанӑвне, ҫыравҫӑсен пултарулӑхӗпе ӑсталӑхне тӗпчесе вӑл чылай паха кӗнеке кӑларчӗ: «Ӗмӗр пуҫламӑшӗ», «Страсть к полемике», «Чувашская литература на рубеже двух веков», «Пурнӑҫ чӑнлӑхӗпе сӑнарсен илемӗшӗн», «Чӑн тӳпере ҫич ҫӑлтӑр», «Константин Иванов: Жизнь. Судьба. Бессмертие», «Шӑпа карчӗсем» т.ыт.те», – тесе ҫырнӑ хыпарта.
Уяв 13 сехетре пуҫланӗ.
+0.3 °C