Тунтикунтанпа республикӑра «Мӑкӑнь–2014» операци пуҫланнӑ. Ӑна ҫав культурӑна акса-лартакансене тупса палӑртас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.

Ҫапла, пахчара мӑкӑнь ӳстерсен йӗрке хуралҫисен куҫне ҫакланма пулать. Наркотиклӑ ӳсентӑран шутланаканскере ҫав усал йӑлапа туслисем те ним мар иленӗҫ. Йӗркеллӗ пурӑннӑ ҫӗртен шухӑшламалли тупас мар тесен пахчара мӑкӑнь кашлама памалла мар. Ҫын пахчинче ӳснине курсан йӗрке хуралҫисене пӗлтерме хушаҫҫӗ.

Мӑкӑньпе ҫыхӑннӑ акци утӑ уйӑхӗн вӗҫӗччен пырать.

Канаш районӗнчи суд приставӗсем вырӑнти «Атлант» спортпа сывлӑх центрне ӗҫлеме чарса лартнӑ. Ҫапла тума вӗсене Патшалӑхӑн пушар надзорӗн ӗҫченӗсем пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗнче тупса палӑртнӑ кӑлтӑксем хистенӗ. Пушар хӑрушсӑрлӑхӗн правилисене пӑснӑшӑн спорт обьектне административлӑ майпа айӑпласа 30 пин тенкӗлӗх штрафланӑ-ха.

Кӑҫалхи пуш уйӑхӗнче центра тепре тӗрӗсленӗ те каллех кӑлтӑк сиксе тухнӑ. Ҫӗннисем мар, унчченхисенех пӗтермен иккен. Ҫитменлӗхсене йӗркипе асӑнса кайма кирлех мар-тӑр. Инкек-синкек сиксе тухасса кӗтсе ларман, пушарпа кӗрешекенсем суда тавӑҫпа тухнӑ. Тӳре центра ӗҫлеме 30 кунлӑха чарса лартма йышӑннӑ. Суд йышӑнӑвне пурнӑҫласа приставсем «Атланта» ӗҫлеме вӑхӑтлӑха чарнӑ.

Светлана Асамат юрринчи йӗркесене юри ылмаштартӑм. Унта вӑл «Ача-пӑча ту хӑвна савӑнма» тетчӗ-ха. Кунта вара Вӑрнар районӗнчи 31 ҫулти пӗр хӗрарӑм ача ҫине ача хӑй усаллӑхне ниҫта шӑнӑҫтарайман чух кӑларса яма ҫуратнӑ тейӗн. Ҫакскерӗн хӗр пӗрчӗкӗсенчен чи асли вуннӑра пулнӑ, вӑталӑххи — тӑххӑрта, кӗҫӗнни — улттӑра.

Тӗпчевҫӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, пӗлтӗрхи ҫӗртме уйӑхӗнчен пуҫласа кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗччен вӑл хӑйӗн амӑш тивӗҫне пурнӑҫламан. Апат та йӗркеллӗ ҫитермен-мӗн, ҫипуҫпа иртӗхтермен. Хӑйӗн пырне хӗртме вара манман. Пирусне мӑкӑрлантарма та укҫа-тенкине майлаштарса пынӑ. Килне ӳсӗр ҫынсем пухнипе ачасене ҫывӑрса канма та паман. Ҫемьен пӗртен пӗр тупӑшӗ ача укҫи пулнӑ. Ӗҫсен хӗрарӑм кӑраланса кайнӑ. Ал айне мӗн кӗнӗ, ҫавӑнпа ҫапнӑ. Пӗринче тата пируса пӗр хӗрӗн аллине пусса сӳнтернӗ.

Усал амӑшӗн тӗлӗшпе пуҫарнӑ ӗҫе суда ярса панӑ. Опекӑпа попечительство органӗсем ӑна амӑш правинчен хӑтарас тӗлӗшпе те ӗҫлеҫҫӗ иккен. Хайхисем маларах ку ҫемьери лару-тӑру пӗлсех кайман-ши?...

Ку пӑтӑрмах кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, ҫӗрле, Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Туктамӑш ялӗнче пулнӑ. ВАЗ–21140 машинӑпа пыракан полицин участокри уполномоченнӑйӗ ҫулпа пыракан 24-ри каччӑна ҫапса кайнӑ. Ҫапла, кайнӑ. Инкеке лекнӗ ҫамрӑка пулӑшма васкаман вӑл, хӑвӑртрах тапса сикнӗ. Тарма сӑлтавӗ те пулнӑ ҫав — 38 ҫулти полицейски руль умне ӳсӗрле ларнӑ.

Машина ҫапса хӑварнипе ҫуран ҫӳрекен сылтӑм урине хуҫнӑ. Ҫакӑ вӑл сывлӑха йывӑр сиен кӳни шутланать.

Ку ӗҫре кӑсӑклӑ пӗр самант та пур-ха. Малтанласа ку инкекшӗн айӑпа йӗрке хуралҫин арӑмӗ хӑй ҫине илнӗ иккен. Ӳсӗрле руль умне ларнӑ тесе ӑна вырӑнти йӗрке хуралҫисем администратвилӑ майпа явап та тыттарнӑ. Анчах прокуратура тата Шалти ӗҫсен министерствин органӗсем ҫине тӑнипе айӑплине тупса палӑртма май килнӗ иккен. Кун пирки Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтерет. Следстви управленийӗн тӗпчевҫи хӗрарӑма административлӑ майпа сӑлтавсӑр айӑпланӑ фактпа яваплисене тивӗҫлӗ мерӑсем йышӑнма, шалти ӗҫсен пайӗн яваплӑ ӗҫченӗсене вара явап тыттарма сӗннӗ иккен.

Следстви комитечӗн тӗпчев управленийӗн Ҫӗрпӳ районӗнчи пайӗ вӑл тӑрӑхри сиплев учрежденийӗсенчен пӗринче тӑрӑшакан тухтӑр тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Шур халатлисене тӗпчевҫӗсем сӗтев илнӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ.

Тухтӑр ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче районта пурӑнакан пӗр хӗрарӑмран 2 пин тенкӗ укҫа илнӗ имӗш. Тупрана лешӗ хӑй чирлине ӗнентерекен хут ҫырса панишӗн тухтӑра сӗннӗ. Больница хучӗ илме шухӑшланӑ хӗрарӑм таса сывах пулнӑ иккен. Ӗҫ-пуҫ ҫиеле епле тухнине следстви управленийӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ кӗске информацире ӑнлантарса паман.

Халӗ ку ӗҫпе тӗпчев малалла пырать.

Ҫапла шухӑшлаҫҫӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи пӗр ялта пурӑннӑ 45 ҫулти арҫын пирки тӗпчевҫӗсем. Тӑванӗсем вӑл вилнӗ тесе шухӑшламан иккен, ҫухалнӑ тесе пурӑннӑ.

Арҫын Шупашкарти автомастерскойсенчен пӗринче ӗҫленӗ иккен. Унӑн айӑпне пула унта пушар хыпса илнӗ, машина чӗрӗлсе кайнӑ, мастерской та кӑштах шар курнӑ. 12-ри тата 14-ри ачасен, иккӗшӗ те — хӗр иккен, ашшӗ вӑрмана кӗрсе ҫакӑннӑ пулать. Ӗҫре ӑна лайӑхпа хакланӑ имӗш, ӗҫекен ҫын тесе те каламан, виҫеллӗ сыпкаланӑ-мӗн.

Ҫакӑннӑ арҫын тӑхӑннӑ капюшонлӑ куртка кӗсйинче парӑма кӗрсе кайни ҫинчен калакан хут пулнӑ иккен. Чылай вӑхӑт ҫакӑнса тӑнипе арҫыннӑн аял пайӗ пулман — ҫӗрме ӗлкӗрнӗ.

7-ри Родион

Чӑваш Енрен ҫуралнӑ, халӗ Мускавра пурӑнакан хӗрарӑм полицие хӑйӗн 7 ҫулти ывӑлӗ ҫухални пирки пӗлтернӗ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, ача урама выляма тухнӑ та каялла таврӑнман. Анчах полицейскисем видеокамерӑна пӑхнӑ хыҫҫӑн иккӗленӳ ҫуралнӑ.

Камера ҫемье пурӑнакан ҫурт ҫывӑхӗнче, Алтайск урамӗнче, вырнаҫнӑ. Ун пирки, ахӑртенх, хӑшӗ-пӗри пӗлмен. Ӑна пӑхсан ҫакӑ паллӑ пулнӑ: ача килтен юлашки хут амӑшӗпе тухнӑ, анчах хӗрарӑм киле пӗчченех таврӑннӑ. Ку хӗрарӑм полицие ывӑлӗ ҫухални пирки пӗлтериччен кӑшт маларах пулнӑ.

Полицейскисем арҫан ача амӑшӗнчен ыйтса пӗлнӗ чухне вӑл нимӗн те ас туманни пирки каланӑ. Вӑл ӑнлантарнӑ тӑрӑх, ҫав кун вӗсем поликлиникӑна кайнӑ, кун хыҫҫӑн Родион выляма тухнӑ та ҫухалнӑ.

Хӗрарӑм полицейски участокне кайма хирӗҫ пулнӑ. Ачана халӗ полицейскисем те, волонтерсем те шыраҫҫӗ.

Комсомольски районӗнче пурӑнакан 53 ҫулти ҫын ҫӗр айӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинчи 100 миллиметрлӑ минӑн «болванкине» тупнӑ.

Ку ӗҫ ҫу уйӑхӗн 4-мӗшӗнче ирхине пулнӑ. Ун чухне Урмаел ялӗнче пурӑнакан арҫын ҫӗнӗ ҫурт валли фундамент чавнӑ. Тӑпрана килне илсе кайнӑ. Ирхине ӑна салатнӑ чухне мина тупнӑ. Снаряд пушӑ.

Арҫын тупнӑ япала пирки полицие пӗлтернӗ. ЧР ШӖМӗн ОМОН специалисчӗсем тӗрӗслев ирттернӗ. Вӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинчи 100 миллиметрлӑ минӑн «болванкинче» сирпӗнекен япала ҫук, ҫавӑнпа вӑл хӑрушлӑх кӑларса тӑратмасть.

«Химпром» предприятин умалӑкӗ

Паян ирхи 9 сехет те 15 минутра Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Инкеклӗ ӗҫсен патшалӑх комитечӗн ертӳҫипе Вениамин Петровпа тата сывлӑх сыхлав министрӗпе Алла Самойловӑпа тӗл пулнӑ. Унта паян ирхи 3 сехет те 30 минутра «Химпром» предприятире 3 литр хлор тухса кайнине сӳтсе явнӑ.

Вениамин Петров «Химпрома» оперативлӑ ушкӑн тухса кайнине пӗлтернӗ. Ӗҫе Роспотребнадзорӑн ӗҫченӗсене те явӑҫтарнӑ. Юлашкинчен асӑннисем сывлӑш еплине хаклас тӗллев лартнӑ.

Хлор тухса кайни хальхи вӑхӑтра ҫынсемшӗн хӑрушлӑх кӑлаhса тӑратмасть-мӗн.

Ҫапах та инкекре 4 ҫын аманнӑ. Вӗсене вӑхӑтра медицина пулӑшӑвӗ панӑ тесе сывлӑх сыхлав министрӗ ӗнентернӗ. Шар курнисене Ҫӗнӗ Шупашкарти хула пульницине вырттарнӑ. Каярах вӗсене ӑҫта куҫарасси пирки те ӑнлантарнӑ вӑл.

Михаил Игнатьев инкек пулнин сӑлтавне тӗплӗн тӗпчемеллине палӑртнӑ.

Тавар сутакансем хӑйсен таварне ярӑнтарас тесе паллӑ маркӑсем хыҫне пӗркенме хӑтланнӑ тӗслӗхсем пулакалаҫҫӗ-ха. Пӗринче, астӑвасса, пылак пӑр (мороженӑй) тӑвакансем Шупашкарта кӑларнӑҫи пулнӑччӗ. Халӗ, ав, машинӑпа ҫыхса пир-авӑр кӑларакансем чӑлхапа трикотаж хапрӑкӗн хыҫне пытарӑнма шут тытнӑ. Ҫакна вӗсем хӑйсен продукцине халӑхра анлӑрах сарас тӗллевпе тунӑ ӗнтӗ.

«Чӑлхапа трикотаж хапрӑкӗ» тулли мар яваплӑ обществӑна чылайӑшӗ аван пӗлет. Шупашкарти предприяти, хӑй ятне тахҫанах ҫӗнсе илнӗ. Ҫавна унӑн конкуренчӗсенчен пӗри «Трикотаж йӑли-йӗркин суту-илӳ ҫурчӗ» общество хӑйӗн лавккисене маларах асӑннӑ лавкка евӗртерех илемлетсе хунӑ. Тавар паллине те малтан каланӑ хапрӑкӗнни евӗр усӑ курнӑ.

Ҫакна асӑрханӑ хыҫҫӑн чӑлхапа трикотаж хапрӑкӗ монополипе кӗрешекенсем патне пулӑшу ыйтса ҫитнӗ. Енсен ӑнланманлӑхне асӑннӑ служба пӑхса тухма тытӑнсан хайхи конкурент чӑлхапа трикотаж хапрӑкӗпе пӗр чӗлхе тупнӑ, тек унӑн ячӗпе пытарӑнса хӑйӗн таварне сӗнме пӑрахнӑ.