Шупашкар ҫуралнӑ кунне паллӑ тума хатӗрленет. Ун умӗн Шупашкарти кӳлмекре «Чи лайӑх шашлӑк» тата «Чи лайӑх пулӑ шӳрпи» конкурссем иртӗҫ.

Сӑмах май, тӗп хуламӑр кӑҫал 546 ҫул тултарать. Уяв умӗн, ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, Анне монуменчӗ патӗнче 13 сехетре ҫӳлерех асӑннӑ конкурссем пуҫланӗҫ.

Йӗркелӳҫӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурсҫӑсем шашлӑк пӗр вӑхӑтрах пӗҫерме пуҫлӗҫ. 5 порцие, 200-шер грамм, хатӗрлеме 45 минут парӗҫ. Чи лайӑххисене номинацисемпе палӑртӗҫ: «Ӗне ашӗнчен пӗҫернӗ чи лайӑх шашлӑк», «Пулӑран пӗҫернӗ чи лайӑх шашлӑк», «Кӑмпаран пӗҫернӗ чи лайӑх шашлӑк», «Пахча ҫимӗҫрен пӗҫернӗ чи лайӑх шашлӑк», «Шашлӑк валли хатӗрленӗ чи лайӑх соус».

Пулӑ шӳрпине пӗҫерекенсен йышӗнче те чи маттуррисене хавхалантарӗҫ. Конкурса хутшӑнас килсен заявка памалла. Вӗсене ҫурла уйӑхӗн 14-мӗшӗччен йышӑнӗҫ.

Чӑваш Енре ачасем ҫуллахи каникулта шкул ҫумӗнчи уйлӑхсенче канаҫҫӗ. Паллах, ку вӗсен сывлӑхӗшӗн те, тавракурӑмӗшӗн те лайӑх.

Анчах республикӑри пӗр уйлӑхра пӑтӑрмахсӑр пулман. Вӑрнар районӗнчи пӗр уйлӑхра санитарипе эпидемиологи нормисене пӑхӑнманни пирки ЧР Прокуратурин сайчӗ хыпарлать.

Вӑрнар районӗнчи уйлӑха специалистсем ашшӗ-амӑшӗ ыйтнипе тӗрӗсленӗ. Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче апат-ҫимӗҫ хатӗрленӗ чухне саккуна пӑснине тупса палӑртнӑ.

Ҫакна кура административлӑ йӗркене пӑснӑшӑн ӗҫ пуҫарнӑ, айӑплисене дисциплинарлӑ явап тыттарнӑ.

Россельхознадзорӗ паянтан, ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнчен, пуҫласа Латвирен тата Эстонирен пулӑ таврашне кӳрсе килме чарать. Кун пирки ведомство пӗлтерет.

Ведомство палӑртнӑ тӑрӑх, Россельхознадзор тата ЕС ҫӗршывӗсен компетентлӑ органӗсем йӗркене пӑснине тупса палӑртнӑ. Продукцие карап е предприяти таран йӗрлеме пулмасть-мӗн. Ку вара сисчӗвлентерет-мӗн. Ара, килька тата салака тытакан Балти тинӗсӗнчи шыв токсика япалисемпе вараланчӑк.

Ака уйӑхӗн вӗҫӗнче Раҫҫей ведомстви Эстонири тата Латвири тӗрӗслекен органсемпе техника канашлӑвӗ ирттернӗ. Россельхознадзор йӗркене пӑснине тупса палӑртнӑ хыҫҫӑн сисчӗвленнӗ те продукцие кӳрсе килме чарма шутланӑ.

Наци сывлӑхӗн лиги ҫулсерен Пӗтӗм Раҫҫейри канашлӑва ирттерет. Унта кӑҫал Чӑваш Ен номинацисенчен пӗринче ҫӗнтернӗ. Канашлура ҫӗршыври вун-вун регион сывлӑха упрамалли ӗҫсен енӗсемпе паллаштарнӑ.

ЧР Сывлӑх министерствин пай пуҫлӑхӗ Евгения Гурьянова каланӑ тӑрӑх, кӑҫал Сывлӑх министерстви, «Чӑваш Ен» фонд тата Республикӑри хӗрарӑмсен канашӗ сывӑ пурнӑҫ йӗркине йӗркеленине кӑтартакан экспозици хатӗрленӗ.

Чӑваш Республики «Сывӑ апатлану» номинацире мала тухнӑ. Чӑвашра кӑларнӑ сӗт коктейлӗсене, хурӑн сӗткенне, тӗрлӗ сыра, калпассие пысӑк хак панӑ.

«Чӑваш Ен» фонд президенчӗ Михаил Федотов эпир мӗн тата хӑҫан ҫини пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртать. Апат ҫын сывлӑхне витӗм кӳрет. Пирӗннисем хатӗрленӗ проекта Наци сывлӑхӗн лиги пысӑка хурса хакланӑ.

Чӑваш Ен ку канашлӑва кашни ҫулах хутшӑнать. Пӗлтӗр пирӗннисем Республикӑри хӗрарӑмсен канашӗ хатӗрленӗ «Пурнӑҫшӑн» проекта тата «Чӑваш Ен» фонд проектне пурнӑҫа кӗртмешкӗн икӗ грант илнӗ.

Прокуратура, Роспотребнадзор, Россельхознадзор ӗҫченӗсем лавккасенче пысӑк акци ирттернӗ. Вӗсем апат-ҫимӗҫ хакне, вӗсен срокне тӗрӗсленӗ. Ҫавӑн пекех Раҫҫее кӳрсе килме юраман таварсем лавкка сентрисем ҫинче пулнипе пулманнине пӑхнӑ.

Прокурорсем темиҫе кунра Ҫӗмӗрлери кашни лавккана тенӗ пекех тӗрӗсленӗ. Пур ҫӗрте те пӗрешкел ыйту панӑ: ҫӗрулмине, купӑстана ӑҫтан илсе килнипе кӑсӑкланнӑ.

Ҫӗмӗрлери лавккасенчи улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ сывлӑхшӑн хӑрушӑ пулманни палӑрнӑ. Темиҫе лавккара карантинри продукцие сутни тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Израильтен кӳресе килнӗ мандаринра, Эквадорти бананра, Египетри апельсинра организмшӑн сиенлӗ япаласем тупнӑ. Вӗсене ҫӳп-ҫап купине ывӑтнӑ.

Халӗ специалистсем улма-ҫырла фитосанитари сертификачӗсӗр сентре ҫине епле лекнине уҫӑмлатаҫҫӗ. Аш-какая та ветеринари сакунне пӑсса сутни паллӑ пулнӑ. Ытларах ку кайӑк-кӗшӗк ашне, ҫурмафабрикатсене пырса тивнӗ.

Пӗтӗмпе йӗркене пӑснӑ 20 тӗслӗх шута илнӗ. Вырӑнти прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, лавккасенче срокран тухнӑ тавар та сахал мар. Тӗрӗслев хыҫҫӑн ҫӳп-ҫап купине сӗт, ҫӑмарта, ҫӑкӑр ывӑтнӑ.

Малалла...

РФ Правительстви регионсенче пӗр уйӑхра 30 процент ытла хакланнӑ апат-ҫимӗҫ хакӗн чи пысӑк виҫине палӑртма пултарӗ. Кун пирки «Известия» хаҫат РФ экономика аталанӑвӗн министрӗн пулӑшуҫи Елена Лакшина каланӑ тӑрӑх ҫырать.

Елена Лакшина каланӑ тӑрӑх, РФ Экономика министерстви хальлӗхе социаллӑ пӗлтерӗшлӗ таварсен хакӗсем мӗнле ӳснисем пирки информаци пухать. Вӗсен йышне сахӑр, купӑста, ҫӑмарта кӗрет.

Экспертсем палӑртнӑ тӑрӑх, сахӑрӑн — 55-60, купӑстан — 33-36, ҫӑмартан (10-шӗн) 62-68 тенкӗрен ытлашши пулмалла мар.

Правительство хаксене «Раҫҫейри суту-илӳ ӗҫне патшалӑх йӗркелесе тӑрасси пирки» саккунпа килӗшӳллӗн палӑртма пултарать. Саккуна 2009 ҫулта, кризис хуҫаланнӑ чухне, йышӑннӑ. Лакшина палӑртнӑ тӑрӑх, ку йышӑну 90 кунран ытлашши тӑсӑлма пултараймасть.

Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра апат-ҫимӗҫ хакӗ, пӗлтӗрхи кӑрлач уйӑхӗпе танлаштарсан, 20,7% ӳснӗ. Инфляци пӗтӗм Раҫҫейри кӑтартуран иртнӗ, 4,7% танлашнӑ. Мониторинг кӑтартнӑ тӑрӑх, республикӑра ҫулталӑк пуҫланнӑранпа помидор — 80,9%, хӑяр — 60,2%, чӑкӑт — 38%, купӑста — 12,1%, сахӑр 8,7% хакланнӑ.

Ҫак шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, Шупашкарта апат-ҫимӗҫе йӳнӗрехпе сутасси пирки «Советская Чувашия» хаҫат ӗнентерет. Хак еплерех пулассине каламан та, анчах унта ҫырни тӑрӑх хакласан ҫӗрулми, кишӗр, сухан, хӗрлӗ кӑшман, пулӑ, сӗт, ҫӑмарта, кӗрпе, сахӑр песукӗ, пыл ҫав кун ытти ҫӗртинчен йӳнӗрех тӑмалла-мӗн. Асӑннӑ апат-ҫимӗҫе виҫмине курттӑм сутнӑ хакпа ваккӑн туянма май килӗ.

Апат-ҫимӗҫ сутакан вырӑнсем тесе Шупашкарти паллӑ пасарсенчен виҫҫӗшне асӑннӑ: Николаев урамӗнчи 14а ҫуртри «Николаевски», Мускав проспектӗнчи 40а ҫуртри «Ҫурҫӗр» суту-илӳ комплексӗсем, Стрелоксен 324-мӗш дивизийӗ урамри 22-мӗш ҫуртри «Парне» тулли мар яваплӑ общество.

Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗрӗслеме илнӗ апат-ҫимӗҫӗн 1,4 проценчӗ санитарипе хими тата физикӑпа хими тӗлӗшӗнчен норматив ыйтнине тивӗҫтермен.

Управлени кунашкал продукци нумайланнине палӑртать. Вӗсенче нитрат нумайрах-мӗн. Ҫитменнине, ытларахӑшӗ — Чӑваш Республикинче ҫитӗнтернӗ пахча-ҫимӗҫ.

Тӗрӗсленӗ вӑхӑтра санитари сакунне тата потребительсен правине пӑснӑ 1360 тӗслӗхе палӑртнӑ. Апат-ҫимӗҫ ҫаврӑнӑшӗнче тата ӑна туса кӑларас ӗҫре 1278 постановлени ҫырнӑ, вӗсен тӗлӗшпе 4,5 миллион тенкӗлӗх штраф ҫырса панӑ.

Кунсӑр пуҫне апат-ҫимӗҫ ҫаврӑнӑшӗнчен 3 тонна ытла продукци туртса илнӗ. Ҫав шутра сӗт продукцийӗ — 1 тонна, аш-какай — 236 килограмм, пулӑ — 444 килограмм.

Юлашки вӑхӑтра хуратул кӗрпи хакланни Раҫҫейри пур тӑрӑха та пырса тиврӗ темелле. Паллах, ҫав йышра Чӑваш Ен те.

Ҫитменнине, пирӗн республика хуратул чи хаклӑ сутакан регион йышне кӗнӗ. Раштав уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Шупашкар ҫак ҫимӗҫ чи хаклӑ тӑракан хуласен йышне кӗнӗ.

Республикӑра ҫавӑн пекех сӗт хакланнӑ. РФ Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, уйӑх пуҫланнӑ тӗле хуратул хакӗ 56 процент хӑпарнӑ. Шупашкарта вара — 117%!

Паллах, лавккасенчи хаксем пӗр пек мар. Анчах федераци министерстви вӑтам хака кӑтартать — 67,23 тенкӗ. Кун пирки «Наша версия. Марий Эл, Чувашия» хаҫат ҫырать.

Ҫак хаҫат сӗт хакланни пирки те ҫырать. Чӑваш Енре унӑн хакӗ 38 процент ӳснӗ. Вӗретнӗ сӗт вара ытлах хакланман — 10 процент ҫеҫ хӑпарнӑ.

РФ ял хуҫалӑх министрӗ Николай Федоров

Ку ыйтӑва ҫӗршыв шайӗнче ҫӗкленӗ. Раҫҫейӗн ял хуҫалӑх министрӗн Николай Федоровӑн шучӗпе ҫӑнӑх хакланнине тытса чарма йывӑр. Малтанласа тырӑ хакне ӳстерессине ҫӑварлӑхлама тӑрӑшмалла имӗш.

Ҫӑкӑр тата кондитер изделийӗсен хакӗ пирки РФ Патшалӑх Думин аграри ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗн ларӑвӗнче хускатнӑ. Ҫӑнӑх хӑвӑрт хакланни аграрии ведомствине пӑшӑрхантарать пулин те хака ӳстерме сӑлтав пуррине ҫӳлтисем йышӑнаҫҫӗ иккен. Ҫулталӑк хушшинче ҫӑнӑх 19 процент хакланмалла, тырӑ хакӗ — 70 процент. «Тырӑ хакӗ ӳснине тытса чарасси — тӗп ыйту», — тенӗ Федоров министр.

РФ Патшалӑх Думин аграри ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗ те ҫӑкӑр хакланни обьективлӑ сӑлтавпа ҫыхӑннӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ иккен. Ҫӑкӑр пӗҫерекенсем монополипе кӗрешекенсем тӗрӗслессине пӗлсе тӑрсах пустуйран хак ӳстермӗҫ тесе шухӑшлать-мӗн асӑннӑ комитет ертӳҫин ҫумӗ Надежда Школкина.

Ҫӑкӑр хакӗ 10 процент хӑпарма пултарать теҫҫӗ.