Кӑҫал ҫӑмарта хакланса кайнине ӑна лавккара илекенсем сисрӗҫ ӗнтӗ. Сутакансемшӗн лайӑх ҫакӑ, анчах укҫа парса илекенсене «ҫыртать». Ара, кӑҫалхи ҫур ҫулта ҫӑмарта 14 процент хакланнӑ, ҫурла–юпа уйӑхӗсенче хак 35 процент хӑпарса кайнӑ. Раҫҫейӗн кайӑк-кӗшӗк союзӗнче ҫакна сезонлӑхпа ҫыхӑнтарнӑ, комбикорм хакланнипе тата суту-илӳ предпрятийӗсем самай ӳстерсе сутнипе сӑлтавланӑ.

Ҫапах та ытти апат-ҫимӗҫпе танлаштарсан ҫӑмартана специалистсем ытлашши питӗ хакланаканнисен шутне кӗртмеҫҫӗ. Ҫапах та монополипе кӗрешекен служба ҫак ҫимӗҫ хакланнин сӑлтавне тӗрӗсленӗ май Иваново облаҫӗнчи кайӑк-кӗшӗк фабрикисем тата Пушкӑртстанри курттӑм туянакансемпе пысӑк сутуилӳ сечӗсем хака каварлашса хӑпартнине асӑрханӑ. Ҫакна ҫирӗплетсе парсан вӗсене штрафлӗҫ.

Йывӑр тата уйрӑмах йывӑр преступлени тунӑ ҫыннӑн влаҫ пирки манса каймалла. Ҫакӑн пек саккун проектне ҫак кунсенче Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин депутачӗсем пӗрремӗш вулавпа йышӑннӑ. Кун пек йышӑнӑва либерал-демократсем кӑна хирӗҫ пулнӑ, вӗсем ӑна ку саккун ҫӗршывӑн конституцине хирӗҫленипе сӑлтавланӑ.

Пӗлтӗр вара ҫак саккуна тата ҫирӗпрех йышӑнма пӑхнӑ иккен. Ҫӗршывӑн «халӑх тарҫисем» ун чухне йывӑр е уйрӑмах йывӑр преступленишӗн айӑпланнӑ ҫыннӑн нихӑҫан та депутата та, мэра та, кӗпӗрнаттӑра та, президента та суйланма юрамасть тесе йышӑнма пӑхнӑ. Анчах ҫӗршывӑн Конституци сучӗ ӑна пӑрахӑҫланӑ.

Суда айӑпланнӑ ҫын ҫулне «ҫӑварлӑхлани», пӗр енчен, тӗлӗнмелле тӗрӗс пек. Анчах хӑш-пӗр эксперт шучӗпе ку вӑл политика тӗлӗшӗпе айӑпланнисене ура хурас тени пулать.

Кун пирки паян Раҫҫейӗн вице-премьерӗ Ольга Голодец пӗлтернӗ. Ҫемьере иккӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ачасем ҫуралсан е усрава илсен паракан ҫав кӗмӗле тепӗр пилӗк е вунӑ ҫуллӑха тӑсса парас шухӑшлӑ. Асаилтеретпӗр, хальлӗхе ӑна 2016 ҫул вӗҫӗччен пама йышӑннӑ саккун вӑйра тӑрать.

Амӑш укҫин виҫине малтанхи шайрах хӑварасшӑн иккен. Укҫа хӑй хакне ҫухатса пынине кура ӑна малашне те индексацилемелле. Миҫе ҫуллӑха тӑсса парассине килес ҫулхи утӑ уйӑхӗнче татса памалла-мӗн. Голодец палӑртнӑ тӑрӑх, амӑш укҫине малашне те ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑхлатма ярас шухӑшлӑ. Кунсӑр пуҫне ытти вариантсем те пур иккен. Паянхи куна илсен, патшалӑх уйӑракан ҫав кӗмӗле ҫемьесен 97 проценчӗ ҫурт-йӗр ыйтӑвне татса пама усӑ курать те.

Ҫук-ха. Аплах чӑрсӑрланма кирлӗ мар. Сӑмахӑмӑр — паян пӗтӗм ҫӗршывӗпех йышӑну кунӗ ирттерни пирки. Ӑна Раҫҫей Президенчӗн йышӑнӑвӗпе ирттерме шутланӑ. Ӳлӗмрен — кашни ҫулах, раштавӑн 12-мӗшӗнче.

Чӑваш Республикин Элтеперӗн администрацийӗнче ҫынсене Шупашкарти Президент бульварӗнче 10-мӗш ҫуртри 1-мӗш пӳлӗмре йышӑнӗҫ. Ятарласа ҫырӑнма кирлӗ мар. Каяс текенсен паспорт кӑна пулмалла. Йышӑну кӑнтӑрлахи 12 сехетрен тытӑнса каҫхи сакӑр сехетчен пырӗ.

Раҫҫей Правительствин йышӑнӑвӗпе килӗшӳллӗн Ҫӗнӗ ҫул пуҫламӑшӗнче сакӑр кун канӑпӑр. Кӑрлачӑн 4-мӗшпе 5-мӗшсене лекекен шӑматкунпа вырсарникуншӑн ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче тата ҫӗртмен 13-мӗшӗнче канӑпӑр.

Ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ вырсарни куна лекнине пула нарӑс уйӑхӗнче 23-мӗшӗ вырсарникуна килнине кура уншӑн шучӗпе нарӑсӑн 24-мӗшӗнче канмалла, анчах ҫавна чӳк уйӑхӗн 3-мӗшне куҫараҫҫӗ.

Ҫапла вара Ҫӗнӗ ҫулта кӑрлачӑн 1–8-мӗшӗсенче канӑпӑр. Ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ тӗлӗнче ятарласа канмӑпӑр. Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ тӗлӗнче 8–10-мӗшӗсенче ӗҫлеттермӗҫ. Ҫуркуннепе Ӗҫ уяв ячӗпе ҫу уйӑхӗн 1–4-мӗшӗсенче канма май килӗ. Ҫӗнтерӳ кунӗ ячӗпе ҫу уйӑхӗн 9–11-мӗшӗсенче кану кунӗсем туса параҫҫӗ. Ҫӗртме уйӑхӗнче Раҫҫей кунӗн ячӗпе 12–15-мӗшсенче кантарӗҫ. Халӑх пӗрлӗхӗн кунӗ пирки чӳк уйӑхӗнче 1–4-мӗшӗсенче канмалла тунӑ.

Чӑваш халӑх сайчӗ кӑларнӑ календарьте те ҫак кунсене тӗрӗсех палӑртнӑ.

Ӗне выльӑх тытакансене пулӑшма кӑҫал йышӑннӑ йӗрке килес ҫул та вӑйра пулмалла. Кун пирки Раҫҫейӗн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Илья Шестаков пӗлтернӗ. Асӑннӑ ведомствӑн Выльӑх-чӗрлӗх ӗҫӗсен департаменчӗ кирлӗ сӗнӳсене РФ Ял хуҫалӑх министерствине янӑ.

Пӗрремӗш тата чи пысӑк сортлӑ сӗте субсидилеме кӑҫал ҫӗршыв хыснинчен пурӗ 9,5 миллиард етнкӗ укҫа уйӑрнӑ. Выльӑх апачӗ хакланнине кура каярах ку тупрана тепӗр 3,2 миллиард тенкӗлӗх хушса панӑ.

Ҫапах та пирӗн ҫӗршывра сӗт ҫитмест иккен. Официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтернӗ тӑрӑх, 6 миллион тонна чухлӗ сахал, сӗт туса илекенсен шучӗпе вара — 15 миллион тонна.

«Щит тата меч» (чӑв. Хулкканпа хӗҫ) правӑна сыхлакан организаци ертӳҫи Алексей Глухов тата правӑна сыхлас енӗпе ӗҫлекен Раҫҫейри тепӗр 13 ҫын пӗрле пухӑнса ҫӗршывӑн Общество палатипе судлашасшӑн. Ҫакӑн пек шухӑш патне вӗсем тӗрмесемпе колонисенчи лару-тӑрӑва пӑхса тӑракан обществӑлла сӑнав комиссийӗсен ҫӗнӗ йышне ҫирӗплетнӗ хыҫҫӑн ҫитсе тухнӑ. Ун йышши комиссисене Раҫҫейӗн 43 регионӗнче, ҫав шутра Чӑваш Енре те, нумаях пулмасть йӗркеленӗ. Унта кӗмелли кандидатсене общество организацийӗсем ҫирӗплетеҫҫӗ те тӗп йышӑнӑва Общество палати тӑвать.

Правӑна сыхлакансем Общество палати асӑннӑ комиссие кӗрес шухӑш палӑртнисене заявкисене пӑхса тухманшӑн кӑмӑлсӑрланнӑ-мӗн. Правӑна сыхлакансем ӗнентернӗ тӑрӑх, асӑннӑ палата вӑл е ку кандидата мӗншӗн сирсе хӑварнине ӑнлантарса тӑман пулать. Унтан та ытларах — кашни кандидата уйрӑммӑн пӑхса тухман, списокпа ҫирӗплетнӗ имӗш.

Раҫҫейӗн Ӗҫ тата социаллӑ хӳтлӗх министерстви пуҫласа професси стандарчӗ йышӑннӑ. Хальлӗхе вӑл виҫӗ професси ҫыннисене пырса тивет: шкул ҫулне ҫитменнисемпе тата пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан педагогсене, патент парассипе тӑрӑшакансене тата социаллӑ ӗҫченсене.

Стандарта йышӑниччен вӗсене ҫак ӗҫре тӑрӑшакансемпе пӗрле сӳтсе явнӑ-мӗн. 2013–2018-мӗш ҫулсенче пӗтӗмпе 800 професси стандарчӗ йышӑнмалла.

Анчах кун пирки ҫирӗплетсе калама хальлӗхе иртерех-ха. Ҫапах та тивӗҫлӗ саккун проектне РФ Патшалӑх Думин депутачӗсем пӗрремӗш вулавпа йышӑннӑ.

Саккуна йышӑнсан вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене е асӑннӑ органра ӗҫлекен ҫынна икӗ ҫулта пӗр хутран ытла тӗрӗслеме чарӗҫ. Тӗрӗслевре мӗн тупса палӑртни пирки вара тӗрӗслев органӗн официаллӑ сайтӗнче пӗлтермелле. Шутран ытла «шуйхатмалла» мар терӗмӗр те, анчах планпа пӑхман тӗрӗслевсен переченьне те ҫирӗплетмелле иккен-ха.

Апла тӑк мӗнех улшӑнӗ текенсене ҫакна пӗлтермелле: хальхи вӑхӑтра муниципалитетӑн кашни пӗрлешӗвне вӑтамран тӑватӑ кунта пӗр хутчен тӗрӗслеҫҫӗ иккен. Темиҫе тытӑм харӑсах пырса кӗни те пулать-мӗн. Вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсенче ӗҫлекенсене инспекторсем ҫырса паракан штраф виҫи те сехӗрлентерет. Хӑш чухне вӗсене муниципалитет пӗрлешӗвӗн ҫулталӑкри хыснинчен пысӑкрах виҫелӗх те штрафлаҫҫӗ имӗш.

Сергей Мироновпа Николай Левичев

Ҫак шӑматкунпа вырсарникун Мускавра «Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей» партин ҫиччӗмӗш сьезчӗ иртнӗ. Унта партин ертӳҫисене суйланӑ. Ҫапла вара партие каллех Сергей Миронов ертсе пырӗ. Сьездчен ҫак тивӗҫе пурнӑҫланӑ Николай Левичев вара депутатсен палатин канашӗн председателӗ пулӗ.

Сьездра парти уставне те ҫӗнӗлӗхсем кӗртнӗ. Ҫапла вара канашӑн президиумӗ (унчченхи пек бюро мар) партие ертсе пыракан тӗп орган пулӗ. Президиум членӗсене икӗ ҫул ҫурӑлӑха суйлаҫҫӗ.