Ҫак уйӑхӑн 1-мӗшӗнче «Раҫҫей 10» конкурсӑн черетлӗ тапхӑрӗ пуҫланнӑ. Ку вӑл ҫӗршыври чи паллӑ вунӑ вырӑна палӑртассишӗн сасӑлав пуҫланнине пӗлтерет. Чӑваш Ен мультиамедиа конкурса тӑхӑр объекта тӑратнӑччӗ. Вӗсенчен пӗри, Улатӑрти Ҫветтуй Троицки мӑнастирӗн колокольни Атӑлҫи федераци округӗпе чи паллӑ вунӑ вырӑн шутне кӗнӗ.
Пирӗн республикӑри ҫав колокольня Раҫҫейре епле вырӑн йышӑнасси пирӗнтен, сасӑлакансенчен, килет. Уншӑн хӑйӗн сассине парас текенсен http://10russia.ru сайта кӗмелле. Е 1880 номер ҫине хӑвӑр суйланӑ объект номерне кӑтартса та СМС яма пулать. Улатӑрти колокольня номерӗ — 19. Хальхинче виҫӗ вырӑншӑн харӑс так сасӑлама пулать иккен. СМС хакӗ 3 тенкӗ те 54 пусран ытла маррине пӗлтереҫҫӗ. Ку вӑл, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, епле компанирен килет. Кунне темиҫе хут та СМС шӑрҫалама юрать.
Иккӗмӗш тур авӑнӑн 1-мӗшӗчченхи 12 сехетчен пырать. Ун вӑхӑтӗнче 80 объекта суйласа илеҫҫӗ. Ҫавсем финала тухӗҫ те. Ҫӗнтерӳҫӗсен миниатюрисем Мускав облаҫӗнчи «Раҫҫей» паркра вырӑн тупӗҫ.
Чӑваш Енре 30 ытла суйлав кампанийӗ иртмелле. Кун пирки Regnum информаци агентстви республикӑн Тӗп суйлав комиссийӗ пӗлтерни ҫине таянса хыпарлать. Авӑнӑн 8-мӗшӗнче хӑш-пӗр ҫӗрте республикӑн парламентне депутатсем суйланипе пӗрлех вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органӗсен пуҫлӑхӗсене суйлассипе тата вырӑнти халӑх тарҫисене суйлассипе сасӑлавсем иртмелле.
Вӑхӑт ҫитиччен иртекен суйлавӑн сӑлтавӗ тӗрлӗрен. Чӑваш парламентне депутат суйлассине илсен, унӑн вырӑнӗ Куславкка районӗнче пушаннӑ. Асӑнӑн пӗр мандатлӑ округпа депутата суйланнӑ Александр Разумов пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче Россотрудничествӑна (ӑна Константин Косачев ерсте пырать, Разумов унӑн пулӑшаканӗ пулнӑччӗ) ӗҫлеме куҫнӑччӗ.
Кунсӑр пуҫне 10 ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне суйламалла. Улатӑр районӗнче Атрать тата Ҫӗнӗ Эйпеҫ, Етӗрне районӗнчи Мучар, Стрелецки тата Ирҫе, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл, Муркаш районӗнчи Ильинкӑри, Пӑрачкав районӗнчи Сиявски, Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫырмапуҫ, Елчӗк районӗнчи Аслӑ Таяпа ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсене суйламалла.
Йӗпреҫ район администрацине иртнӗ эрнекунтан ҫӗнӗ ҫын — Николай Чугаров — ертсе пыма тытӑннӑ. Унччен ҫак тилхепене туртнӑ Анатолий Петров тӗлӗшпе кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗнче пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑччӗ. Тӗпчевҫӗсем Анатолий Петров кивӗ тата ишӗлекен ҫуртран куҫарнӑ чух ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курса кивӗ тата ҫӗнӗ хваттер хакӗн уйрӑмлӑхне саплаштарма укҫа тӳлеме тивет тесе ҫынсене ӗнентернӗ иккен. «Кӗмӗле» кӑларса хума килӗшмесен хваттер тивӗҫмессипе хӑратнӑ имӗш. Аптӑранипе ҫынсем ҫурт тӑвакан организаци счечӗ ҫине пурӗ 5,9 миллион тенкӗ куҫарнӑ-мӗн.
Депутатсен районти пухӑвӗн черетлӗ ларӑвӗнче администрацие ертсе пыма халӑх тарҫисем икӗ кандидатурӑна пӑхса тухнӑ. Пуҫлӑх лавне туртма кӑмӑл тӑвакансем малтанласа пилӗкӗн пулнӑ иккен, анчах кашнинпе уйрӑмшар калаҫнӑ хыҫҫӑн конкурс комиссийӗ вӗсенчен иккӗшне ырланӑ. Вӗсенчен пӗри — Игорь Семенов, тепри — Николай Чугаров. Юлашкинчен асӑнни юлашки ҫулсенче район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗн — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхӗ пулса тӑрӑшнӑ. Депутатсенчен 16-шӗ шӑпах ӑна шаннине палӑртнӑ та. Тепӗр улттӑшӗ Игорь Семеновшӑн сасӑланӑ.
Общество институчӗсен йышӗ ҫумӑр хыҫҫӑнхи кӑмпа евӗр ӳсет теҫҫӗ хӑшӗсем. Чӑн та, ҫапла калама сӑлтавӗ те ҫук мар-тӑр ҫав. Хальхи вӑхӑтра кашни министерство-ведомство ҫумӗнче общество канашӗсем йӗркеленнӗ. Ҫын правине пӗри хӳтӗлет, ачасенне — тепри. Усламҫӑсене те кӳрентерме парасшӑн мар — вӗсене хута кӗрекен те пур. Республикӑн Общество палатине пуҫарнӑранпа икӗ ҫул хыҫа юлчӗ. Халӗ, акӑ, унӑн ҫӗнӗ йышӗ йӗркеленчӗ.
Паян вара ҫӗнӗ йыш хӑйӗн йӗркелӳ ларӑвне пухӑнчӗ. Йыш 21 ҫынтан тӑрать. Хӑшӗсем ҫӗнӗ ҫынсем, унчченхи йышран юлнисем те пур.
Паянхи ларура пӑхса тухнӑ ыйтусем пурте суйлавпа ҫыхӑнчӗҫ. Сӑмахран, палатӑн ертӳҫипе ҫумне, ҫыруҫине суйларӗҫ. Сӑмах май, ку должноҫсене унччен пулнисенех хӑварчӗҫ. Ҫапла вара Общество палатине Леонд Шимин ертсе пырӗ, унӑн ҫумӗ пулса Светлана Лясина тӑрӑшӗ, ҫыруҫӑ ӗҫӗнче — Николай Косыев. Общество палати комитетсене те унчченхиллех хӑварма йышӑнчӗ. Вӗсем тӑватӑ тӗрлӗ пулӗҫ: экономика аталанӑвӗ; социаллӑ политика; культура, вӗренӳ, этноконфесси хутшӑнӑвӗсем тата информаци политики енӗпе; ҫынсен прави тӗлӗшпе.
Йӗркелӳ ларӑвне ЧР Министрсен Кабинечӗн Председателӗн ҫумӗ — республика Элтеперӗн Администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Иванов тата ЧР Патшалӑх Канашӗн Председателӗ Юрий Попов хутшӑнчӗҫ, Общество палатин витӗмне пысӑка хурса хакларӗҫ.
Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче тӑрӑшакансемшӗн ыран хумхануллӑ кун пулӗ тесен те йӑнӑш мар-тӑр. Унта ыран вӗренӳ заведенийӗн ректорне суйлӗҫ.
Аса илтеретпӗр, иртнӗ ҫулхи раштавӑн 12-мӗшӗнче ӑсчахсен канашӗн ларӑвӗнче академи ректорне Николай Васильева кӗтмен-туман ҫӗртен ӗҫлеме пӑрахтарнӑччӗ. Яваплӑ тивӗҫе пурнӑҫлама Людмила Линик юриста шаннӑччӗ. Сӑмах май, хӑй вӑхӑтӗнче Людмила Линик Чӑваш Енӗн суйлав комиссийӗн председателӗ пулнӑччӗ. Ректора сасартӑк ылмаштарнине ун чух Раҫҫейӗн Ял хуҫалӑх министерстви аслӑ шкул (академи асӑннӑ ведомствӑна пӑхӑнать) тухӑҫсӑр ӗҫлет тесе ӑнлантарнӑччӗ. Николай Васильев вара капла хаклавпа килӗшменнине, аслӑ шкулсен тухӑҫлӑхне 2011 ҫулхи ӗҫ кӑтартӑвне кура йӗркеленине, академине вара вӑл 2012 ҫулхи ҫуркунне кӑна ертсе пыма пуҫӑннине палӑртнӑччӗ. Ректора хӳтӗлесе студентсем митинга та тухса пӑхнӑччӗ.
Ыран вара академин ректора суйлама тивет. Маларах, ҫӗртмен 7-мӗшӗнче, Раҫҫейӗн Ял хуҫалӑх министерствинче ректор пулма тивӗҫ кандидатурӑсене аттестацилемелли лару иртнӗ. Пирӗн республикӑран сакӑр кандидат тӑратнӑ иккен, федераци министерстви вӗсенчен виҫҫӗшне — вӗсем кашниех академире ӗҫлеҫҫӗ — суйласа илнӗ.
«Халӑх сурсан кӳлӗ пулать», — тенӗ ваттисем. Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнчи Ҫӗнкас ялӗ суйлав кунӗнче пайтах тӗлӗнтернӗ имӗш. Суйлав вырӑнӗ ялтан 2 ҫухрӑмри Турхан ялӗнче вырнаҫнӑран нумайӑшӗ кӑҫалччен унталла-кунталла ҫӳреме ӳркеннӗ, кайман та. Ялта тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ватӑсем кӑна пурӑнаҫҫӗ тесен те йӑнӑш пулмӗ.
Кӑҫал вара, Ҫӗмӗрлӗ районӗн суйлав комиссийӗн пайташӗ Л. Саерова каланӑ тӑрӑх ялти ватӑсем ҫирӗм ҫул каялла хупнӑ халӑх ҫуртне хӑйсемех уҫнӑ, хутса ӑшӑтнӑ, урай-маччине сӗрсе тухнӑ та район суйлав комиссине кӗтме пуҫтарӑннӑ. Ахаль ларман тет тата хӑйсем — сӗтел- пукан илсе килнӗ, апат-ҫимӗҫ хатӗрленӗ, купӑсҫи те тупӑннӑ. Килти сӑра та вӗретнӗ имӗш.
Тата тепӗр савӑнӑҫлӑ тӗлӗнтермӗш пулса иртнӗ Ҫӗнкасрах: ҫак кун тӗлне аякра пурӑнакан хурӑнташсем те тӑван яла ятарласа суйлама килнӗ иккен. Ҫавӑнпа та ют ҫӗршывран суйлава сӑнама килнисем Раҫҫейре суйлав кунӗ туй евӗрлех тенине ҫакӑн евӗр самантсенче питех те ӗненме пулать ӗнтӗ.
Ӗнер, пушӑн 4-мӗшӗнче, Раҫҫей халӑхӗ Президента суйларӗ. Сӑнавҫӑсем ултавсене нумай палӑртнӑ пулин те тӗп суйлав комиссийӗ сасӑлав пысӑк пӑтӑрмахсемсӗр иртнӗ тесе шутлать. Протоколсен 99% шута илнӗ хыҫҫӑн кандидатсем ҫакӑн чухлӗ процент пухни паллӑ пулчӗ: Путин — 63,82; Зюганов — 17,18; Прохоров — 7,77; Жириновский — 6,23; Миронов — 3,82.
Чӑваш Енри халӑх та, пирӗн тӑрӑхри тӗп суйлав комиссийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ытларах Владимир Владимирович Путина кӑмӑлланӑ пулать — 62, 32%. Ытти кандидатсем ҫакнашкал пухнӑ: Геннадий Зюганов — 20,58% (элӗксем, каҫалсем, Ҫӗмӗрле хулин ҫыннисем ӑна хӑйсен сассине 24-26% таран панӑ); Владимир Жириновский — 5,65% (уйрӑлса тӑракан район-хула ҫук, вӑтамран 4-6%); Михаил Прохоров — 5,52% (ытларах хула ҫыннисем сасӑланӑ пулас, Шупашкар хулин Мускав районӗнчи хисеп 10% яхӑн); Сергей Миронов — 4,44% (пур район-хулара та вӑтам, Ҫӗнӗ Шупашкар хули уйрӑлса тӑрать — 6,49%). Путиншӑн хуласенче сахалтарах сасӑланӑ — Шупашкарта та, Ҫӗнӗ Шупашкарта та, Ҫӗмӗрлере те хисепӗ вӑтамран 55-57%.
Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнчи Чӑваш Улхашра вырнаҫнӑ 1012-мӗш суйлав вырӑнӗн ӗҫченӗсем халӑха суйлава пыма хистемелли меслет шутласа кӑларнӑ теҫҫӗ. Юнашар ялти халӑх ҫуртӗнче пӗлтӗр кинопӳлӗм ӗҫлеме тытӑннӑччӗ. Кунта халӑха тахҫанах килӗшнӗ киносем эрнешерӗн кӑтартаҫҫӗ ӗнтӗ. Суйлав вырӑнӗн ӗҫченӗсем йышӑннӑ тӑрӑх, кашни суйлавҫӑ хӑйпе пӗрле тепӗр ҫын суйлавра хутшӑнма хистесессӗн, иккӗшне те пӗр каҫ тӳлевсӗр кино кӑтартаҫҫӗ тет. Ҫитес кинокаҫӗ пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Вырӑс Улхаш халӑх ҫуртӗнче иртмелле имӗш. Шупашкарти «Асамат» юрӑ ушкӑнӗ те ҫак ӗҫе кӳлӗннӗ пулас, пуш уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Тӑванкас халӑх керменӗче Леонид Антонов каланӑ тӑрӑх, ҫак ялӑн халӑхӗ суйлавра йышлӑн пулсан, тепӗр хут килсе савӑнтарма шантарнӑ.
Тӑвай районӗн администраци пуҫлӑхӗ Ю. Васильев райадминистрацин структура подразделенийӗсен, федераллӑ тата республикӑри ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсен уйрӑмӗсен, районти предприятисемпе организацисен ертӳҫисемпе черетлӗ планерка ирттернӗ.
Иртнӗ эрнери ӗҫе пӗтӗмлетнӗ тата малашлӑх ӗҫсене палӑртнӑ хыҫҫӑн районти службӑсен пуҫлӑхӗсем хӑйсен ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарнӑ.
Пушӑн 4-мӗшӗнче Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗн суйлавӗ. Районта ҫак кун 29 суйлав участокӗ суйлавҫӑсене кӗтсе илӗ. Ю.Васильев организаципе техника ыйтӑвӗсене пурне те татса панине тепӗр хут тӗрӗслесе тухма, тивӗҫлӗ службӑсене килӗшӳллӗн ӗҫлеме, тимлӗ пулма ыйтнӑ.
Планеркӑра ҫурхи уй-хир ӗҫӗсене хатӗрленес, Ҫӗнӗ Пуянкасси тата Йӑнтӑрчӑ ял тӑрӑхӗсен территорийӗсенче ҫӗнӗ урамсене электрификацилеме тытӑнас, пуш уйӑхӗн 8-мӗшӗнче хӗле ӑсатас тата ытти ыйтусене пӑхса тухнӑ.
Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнчи Тӑванкас шкулӗнчи аслӑ классенче «Ҫамрӑк суйлавҫӑ» эрни пырать. Паллах ӗнтӗ, 18 ҫула ҫитмен ачасене суйлава хутшӑнма саккун хушмасть. Анчах, ирӗклӗ тата ӑнаҫлӑ пулма вӗренме чармасть, хистет тесен тӗрӗсрех пулӗ. Ачасем суйлав урлӑ хӑйсен пуласлӑхне суйланине ӑнкарни ку «эрнелӗхсен» чи кирлӗ енӗ. Вӗрентекен тӗллевӗ кашни ачан хӑйне кӑтартма вӗренмелле, ҫын ҫинче пулма хӑнӑхмалла. Политикӑра кусене «кандидат е претендент» теҫҫӗ. Ҫапла вара, кашни ача хӑйне хӑй кандидата кӑларса тӑратса, хӑй шухӑшне халӑха ӑнлантарса пама, тата ытти претендентсенчен иртсе кайма тӑрӑшмалла. Паллах ӗнтӗ, усал сӑмах е чышкӑ-маклашкӑ ку ӗҫре сана пулӑшма мар, усал кӳме ҫеҫ пултарнине те ачасен пӗлме тивет.
Чи малтан ачасен «чӗнӳ сӑмахӗ» тапӑҫура хутшӑнма тиврӗ. Вырӑссем ӑна «слоган» теҫҫӗ. Кунта ҫак «слогансем» ҫӗнтерчӗҫ: «Пӗрле пулсан тем тума пулать!», «Чӑн сӑмахран усал хӑрать!», «Упана ташлатараҫҫӗ пулсан, ҫынпа ҫын калаҫса татӑлаҫҫех!», «Пӗр ҫын сурать — типсе ларать, пин ҫын сурать — кӳлӗ пулать!», «Сӑмса тӑрӑх туса суйламастпӑр!
+10.3 °C