Кӑҫал ҫурла уйӑхӗнче Севастопольте хулана фашистсенчен хӳтӗленӗ чухне пуҫ хунӑ чӑвашсене халалланӑ палӑк лартӗҫ. Ку ыйтӑва ЧР Патшалӑх Канашӗнче сӳтсе явнӑ.

Вӑрҫӑра, 1941-1944 ҫулсенче, Севастополь хулине хӳтӗленӗ тата ирӗке кӑларнӑ чухне ҫухатнӑ ывӑлӗсемшӗн кулянакан амӑшне сӑнланӑ скульптура авторӗ – Владимир Нагорнов. Монументӑн аялти пайӗнче пуҫ хунӑ ҫынсен ячӗсене ҫырӗҫ. Палӑк 3,5 метр ҫӳллӗш пулӗ, ӑна Балаклава районӗнче вырнаҫтарӗҫ.

Патшалӑх Канашӗн Председателӗ Валерий Филимонов кунашкал палӑк пӗрремӗш хут пулассине палӑртнӑ, дупутатсене укҫа-тенке нимелле пухнӑ ҫӗре хутшӑнма чӗнсе каланӑ. Хальлӗхе 1 миллион тенкӗ пухнӑ, тепӗр 3 миллион тенкӗ кирлӗ. Укҫа ытларах хывакансен йышӗнче - Валерий Филимонов тата Николай Угаслов. Вадим Николаев сенатор та вӗсенчен юласшӑн мар.

Палӑка Акатуйра уҫасшӑн. Севастопольти уява Чӑваш Енрен делегаци кайӗ.

Хисеплӗ чӑвашсем! Пирӗн халӑхӑн чӗлхи кӑна мар, йӑли-йӗркисем те манӑҫа тухаҫҫӗ. Ҫав шутра — ҫирӗп тымар янӑскерсем те. Кунта эп туй йӑли-йӗрки е урӑххи пирки каламастӑп. Сӑмах нимелле ӗҫлени пирки пырать. Йӗри-тавралла сӑнаса пӑхкаларӑм та паянхи кунра ниме текен япала ҫухалнӑнах туйӑнать. Пӗр 15 ҫул каяллах апла марччӗ. Кӳршӗ-кӗршӗ, сӑмахран, кирпӗч е хӑма машшинпа тиесе килсен ҫывӑх ҫуртсенчи халӑх ӑна пушатма васкатчӗ. Халӗ вара тавар турттарса килнӗ хуҫи тата вӗсен кил-йышӗ кӑна нушаланать. Ыттисем кантӑкран «ку кӳршӗ мӗн тиесе килчӗ-ха?» тесе ҫеҫ пӑхса тӑраҫҫӗ. Ушкӑнпа ӗҫлесси пӑрахӑҫа туха пуҫларӗ, ытларах кашни уйрӑм пурӑнма тӗмсӗлет мар-и? Е эпӗ йӑнӑшатӑп...

Нимелле, е тепӗр май ушкӑнпа ӗҫлесси вара пирӗн халӑха сӑнлакан чи пӗлтерӗшлӗ паллӑсенчен пӗри шутланать. Вырӑсланса пынӑ май эпир ҫак хамӑрӑн йӑлана та манса пыратпӑр. Паянхи пурнӑҫӑн йӗрки ҫапларах тесе тӳрре кӑларас килмест ман ҫакна. Тем тесен те ҫак пулӑмӑн чӑн сӑлтавӗ — хамӑр халӑхран писсе, тӑван чӗлхене сирсе ют чӗлхе ҫине куҫнӑ май «ютла» (е тепӗр май — вырӑсла) пурӑнма хӑтланни.

Малалла...

Пушкӑртстанри Пишпӳлек районӗнчи Йӑлпӑлакра пурӑнакансем хӑйсен вӑйӗпе ял клубне юсаҫҫӗ. Юсав ӗҫӗсене ирттермешкӗн вӗсем хӑйсем укҫа-тенкӗ пухнӑ.

Ял халӑхӗ тӳре-шараран пулӑшу кӗтсе ывӑннӑ. Вӗсем клуба хӑйсен вӑйӗпе юсама шухӑшланӑ. Пишпӳлек район администраийӗ тата Пишпӳлек ял тӑрӑхӗн администрацийӗ вӗсене пӗр пус парса та пулӑшмасть.

Шел те, вырӑнти тӳре-шара укҫа-тенкӗпе пулӑшмасть кӑна мар, ҫак нимелле пурнӑҫлакан ӗҫе те хутшӑнмасть. Йӑлпӑлак ҫыннисем вара пуҫ усмаҫҫӗ. Вӗсем хӑйсен вӑйне шанаҫҫӗ!

Юсав ӗҫӗсем мӗнле пынипе Йӑлпӑлаксем ятарласа уҫнӑ «Контактри» ушкӑнра паллашма пулать

Чӑваш халӑх сайчӗ, «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗ, «Хавал» тата «Ирӗклӗх» пӗрлешӳсем тӑван чӗлхене юратакансене, ӑна аталантарма пулӑшма хатӗррисене нимене чӗнеҫҫӗ. «#ТӑлмачНиме» ят панӑ мероприяти Шупашкар хулинчи Смирнов урамӗн 7-мӗш ҫуртӗнче (Благовещени микрорайонӗ) иртӗ, 14 сехетре пуҫланӗ.

Мероприятире Чӑваш халӑх сайчӗ йӗркеленӗ «Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫипе» (корпусӗпе) мӗнле ӗҫлемеллине ӑнлантарса парӑпӑр, унпа ӗҫлеме вӗрентӗпӗр. Текстсене чӑвашларан вырӑсла куҫарса нимелле ӗҫлесе те пӑхӑпӑр.

Пуху нарӑсӑн 11-мӗшӗнче (шӑматкун) асӑннӑ ҫуртри «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗн пӳлӗмӗнче иртӗ. Пурне те хапӑлласа кӗтетпӗр! Хӑвӑрпа пӗрле ноутбук илсе пырсан аван пулӗ.

Элӗк районӗнчи Тавӑт ял тӑрӑхне кӗрекен Писер ялне унта пурӑнакансем тӳре-шара пулӑшӑвне кӗтсе лармасӑр хӑтлӑх кӗртнӗ.

Ялти хастарсем тата унта пурӑнакансем ҫине тӑнине, тӑван ялшӑн ыррине нумай тунине ял тӑрӑхӗнче те курмӑш тумаҫҫӗ, ун пирки хӑйсен сайтӗнчи хыпарта та асӑнса хӑварнӑ. «Пурнӑҫ пахалӑхӗ тата пурӑнма лайӑх условисем тӑвасси пирӗнтен, ялта пурӑнакансенчен, нумай килет», — тесе каланӑ унта.

Писерсем нумаях пулмасть каллех хӑйсен пуҫарулӑхне ҫирӗплетсе панӑ. Вӗсем ял вӗҫӗнчи йывӑҫ картана тимӗртен тытса ҫавӑрнӑ. Хастарсенчен вырӑнти ял тӑрӑхӗ Алексей Березов, Сергей Этриванов, Лев Павлов, Алексей Иванов, Валериан Капитонов ячӗсене ырӑпа асӑннӑ, вӗсене ӗҫшӗн чунтан тав тунине пӗлтернӗ.

Ҫӗрпӳ районӗнчи Тури Шурҫырма ялӗнчи ҫынсем ҫул сарса парасса кӗтмен — хӑйсемех ӗҫе пуҫӑннӑ. Ял пысӑках мар, 1 урам ҫеҫ, унта — 50 ҫурт. 2 ҫул каялла вырӑнти хысна укҫипе 400 метра вӗтӗ чул сарса панӑ. 550 метр валли ҫитмен.

Кӑҫал Владимир Барышев пуҫарӑвӗпе, вӑл ялта пурӑнать, ял халӑхӗнчен укҫа пухнӑ. Пӗтӗмпе — 160 пин тенкӗ. Унтан вӗсем смета хатӗрленӗ. Вӑл 440 пин тенкӗлӗх пулнӑ. 160 пин тенки халӑхран пухни кайӗ. Ытти — район администрацийӗн укҫи.

Строительсем ӗҫе тӳрех пуҫӑннӑ. Малтан хӑйӑр сарнӑ, унтан щебень тӑкнӑ. 1 уйӑхрах ҫул сарса пӗтернӗ.

Халӑх халӗ кӑмӑллӑ. Ҫӗрпӗве, Шупашкара ним мар тухса ҫӳреме пулать. Васкавлӑ медпулӑшу, пушарнӑйсем те йӗркеллех ҫитме пултарӗҫ. Унччен вӗсене ял пуҫӗнче кӗтсе илнӗ.

Ӗлӗк чӑвашсем пӗр-пӗрне нимелле пулӑшнӑ. Пӗрле кар тӑрса ҫурт ҫӗкленӗ, ытти ӗҫе те пурнӑҫланӑ. Тӗрӗссипе, нимелле пулӑшасси паянхи кун та пур. Вӑрнар районӗнчи Уйкас Кипек ялӗнче арҫынсем ахаль лармаҫҫӗ — пӗрле пухӑнса ялшӑн пӗлтерӗшлӗ ӗҫ тӑваҫҫӗ.

Уйкас Кипек масарӗ ҫинче валли пӗлтӗр ҫӗр лаптӑкне пысӑклатнӑ-мӗн. Ытти ҫӗрти пекех унта ҫурт пур. Хӗлле сивӗ, унта ӑшӑнма меллӗ. Уйкаскипексем унта халӗ ҫӗнӗ ҫурт лартасшӑн. Ку ӗҫе ял старости Василий Осипов йӗркелесе пырать.

Ял халӑхӗ пӗр шухӑшлӑ пулса укҫа пухма калаҫса татӑлнӑ. Унпа пура валли пӗрене туяннӑ. Ӑна нимелле пураланӑ. Василий Осипов, Владимир Смирнов, Сергей Никифоров, Алексей Шоркин, Василий Петров, Алексей Шоркин тата ыттисем вӑхӑтне шеллемесӗр пура ӑсталаҫҫӗ. Ӗҫе кӑштахран вӗҫлеҫҫӗ те ӗнтӗ. Ҫимӗкчен нумай вӑхӑт юлман-ҫке.

Сӑнсем (5)

ЧР Вӗренӳ министерствин официаллӑ сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, волонтер студентсем нумай ачаллӑ ҫемьесене ача-пӑча тумтирне, кӗнекесем, теттесем килсе панӑ.

Ырӑ ӗҫ пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче пулнӑ. Шупашкарти коопераци институчӗн юридици факультетӗнчи «Ыркӑмӑллӑх» нимеҫӗсен (волонтерсен) отрячӗн студенчӗсем деканпа тата проректорпа пӗрле Етӗрне районӗни Тури Ачак ялне ҫитнӗ.

Унччен маларах ҫамрӑксем Шупашкарти храмра ача-пӑча япалисене кӗнекесем, теттесем пухни пирки пӗлтернӗ. Йӑлтах — ялсенчи нумай ачаллӑ ҫемьесем валли.

Кунашкал ыркӑмӑллӑх акцийӗ йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Студентсем шутланӑ тӑрӑх, ҫынна ӑнланма пӗлни юрист профессийӗнче питӗ кирлӗ. Студентсене Мӑн Шемертен ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Альбина Егорова кӗтсе илнӗ. Волонтерсем унта Аркадий Айдак палӑкӗ умне чечексем хунӑ. Кун хыҫҫӑн вӗсем нумай ачаллӑ ҫемьесемпе тӗл пулнӑ, пухнӑ япаласене панӑ. Студентсем «Ленинская искра» колхоз музейне те ҫитсе курнӑ.

Пӗччен, ватӑ ҫынсене пулӑшу кирлӗ. Хӑшӗ-пӗрине лавккана кайса килме те, урай ҫума та йывӑр. Картишрен юр та туртмалла, канав та уҫмалла…

Комсомольски районӗнчи Нӗркеҫ шкулӗнче Тимурсен тӑватӑ отрядне йӗркеленӗ. Ӑна «Ҫамрӑк Гварди» хастарӗсенчен тата шкул волонтерӗсенчен йӗркеленӗ. Ӑна 11-мӗш класри Елена Герасимова ертсе пырать.

Тимур отрячӗ ватӑсене, вӑрҫӑ ветеранӗсене, пӗччен пенсионерсене, сусӑрсене, тыл ӗҫченӗсене юр тасатма, пӑр катма пулӑшаҫҫӗ.

Юлашки вӑхӑтра вӗсем пенсионерсемпе сусӑрсене — Алексей Галкина, Зинаида Зайцевӑна, Лидия Гладковӑна, Викентий Герасимова, Лидия Котовӑна, Иустина Кузнецовӑна, Василий Иванова — лавккаран апат-ҫимӗҫ кӳрсе панӑ, хуҫалӑхра пулнӑ.

Волонтерсем кунпа кӑна ҫырлахасшӑн мар. Ку вӗсен ырӑ йӑли пулӗ, малалла тӑсӑлӗ.