Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Пӗрлехи суйлав кунӗ тесе йышӑннӑ. Раҫҫейӗпех ҫапла. Ҫав кун ҫӗршывӑн хӑш-пӗр регионӗнче Пуҫлӑхсене суйлӗҫ. Регионсен ертӳҫисене палӑртнипе пӗрлех вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене те суйлӗҫ.
Чӑваш Енре авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче республика Элтеперне суйлӑпӑр. Кунсӑр пуҫне 317 муниципалитет пӗрлешӗвӗнче вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсем валли 3746 мандат пулӗ. Ҫав шутран 3194-шӗ — ял тата хула тӑрӑхӗсен депутачӗсем, муниципалитет районӗсен тата хула округӗсен депутачӗсене 552 ҫынна суйламалла.
Депутат пулас шухӑшлисем те, Элтепер пуканне куҫ хывнисем те хальхи вӑхӑтра хутсене республикӑн Тӗп суйлав комиссине тӑратма пултараҫҫӗ.
Утӑ уйӑхӗн 10-мӗшӗ тӗлне 109 кандидата шута илнӗ. Вӗсенчен 74,31 проценчӗ арҫынсем иккен. 50–59 ҫулхисем 29,36 процент йышӑнаҫҫӗ-мӗн. Пӗлӳ шайне илсен, аслӑ пӗлӳллисем — 45,87 процент. Ӗҫ вырӑннӗпе хакласан, экономикӑра тӑрӑшакансем — 22,02 процент. Служащисем — 31,19 процент.
Аса илтеретпӗр, Элтепер пулас шухӑшлисен хутсене ҫак уйӑхӗн 24-мӗшӗ хыҫҫӑн йышӑнма пӑрахаҫҫӗ, вырӑнти хӑй тытӑмлӑха суйланакансене — ҫурлан 3-мӗшӗ хыҫҫӑн.
Турра шӗкӗр темелле-ши е телее тесен те ҫитет-ши, анчах ку вӑл пирӗн пеккисене пырса тивмест. Питӗр хулин Саккун кӑларакан пухӑвӗн депутачӗ Андрей Анохин Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин депутачӗсене тата Федераци Канашӗн пайташӗсене сахалтарах кантарасси пирки саккун проекчӗ хатӗрленӗ. Ӑна Раҫҫей шайӗнчи «халӑх тарҫисем» ырласан ҫӗршыв шайӗнчи депутатсемпе Федераци Канашӗн пайташӗсен канӑвӗ хальхи пек 42 куна тӑсӑлмӗ, 28 кунпах вӗҫленӗ.
Андрей Анохин депутат хӑйӗн пуҫарӑвне федераци хыснин тӑкакӗсене чакарас шухӑшпа та сӑлтавланӑ. Парламентарисем хӑйсем те отпуск вӑхӑтне чакарма хирӗҫ мар-мӗн. Питӗ ӗҫлине кура вӗсем 42 кун таран ахаль те канса лараймаҫҫӗ имӗш, отпуска пӑхмасӑрах ӗҫе иртерех пуҫӑнаҫҫӗ пулать.
Чӑваш Енӗн прокуратури республикӑн Ял хуҫалӑх министерствинче тӗрӗслев ирттерни пирки эпир пӗлтернӗччӗ _http://www.chuvash.org/news/8871.html_. Прокурорсем мӗн патне пырса тухни халӗ паллӑ иккен.
«Правда ПФО» интернет ҫӑлкуҫ пӗлтерни ҫине таянса «Аргументы и Факты» хаҫат ҫырнине ӗненсен, федераци тата республика хыснинчи укҫа-тенкӗпе усӑ курнӑ чух уҫҫӑнах махинаци тунӑ сисӗннӗ имӗш. Прокуратура тупса палӑртнӑ фактсене халӗ правӑна сыхлакан органсем тӗрӗслеҫҫӗ имӗш.
Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министерстви Шупашкарти ликерпа водка савутне патшалӑх хысни шутӗнчен 67 миллион тенкӗ субсиди уйӑрни те йӗркеллӗ япала мар-мӗн. Субсиди пирки каласан, хысна укҫи-тенки республика парламенчӗн ертӳҫисем витӗм кӳрекен предприятисене сахал мар уйӑрнӑ пулать.
Тӗрӗслев пӗтӗмлетӗвне Чӑваш Енӗн Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев патне те ҫитернӗ.
Паян Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн черетлӗ сессийӗ иртрӗ. Унта чылай ыйту пӑхса тухрӗҫ. Сесси, пытармасӑр каласан, хӗрӳ иртрӗ. Тӗслӗх вырӑнне нумай хваттерлӗ ҫурт-йӗре тӗплӗ юсассипе ҫыхӑннӑ саккун проектне илме пулать. Хысна укҫи-тенкипе ҫыхӑннӑ ыйтӑва пӑхса тухнӑ чух та депутатсем тӗрлӗ шухӑш каларӗҫ. Кам мӗн калани депутат хӑш партире тӑнинчен пачах килмен тени вулакансене улталама пӑхни пулӗччӗ.
Юрӗ, кӑсӑклӑ та пӗлтерӗшлӗ йышӑнусен шутне Раҫҫей Федерацийӗн Федераци Пухӑвӗн Федераци Канашӗн пайташне Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗнчен суйланине кӗртмелле. Кун валли сессие депутатсем икӗ кандидат сӗннӗ. Пӗри – «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» партин пайташӗ Владимир Михайлов, тепри — «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» кандидачӗ Вадим Николаев. Чӑваш парламенчӗ республика интересне Мускавра Вадим Николаев лайӑхрах хӳтӗлейрет тесе шухӑшларӗ курӑнать — уншӑн сасӑларӗ.
Вадим Николаев — «Чӑваш бройлерӗ» акционерсен хупӑ обществин пуҫлӑхӗ. 1959 ҫулта Красноармейски районӗнчи Ванюшкассинче ҫуралнӑ. Халӗ унӑн кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗнчи пуҫлӑх пуканне пушатма тивет. Унсӑр пуҫне паянтан вӑл республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ пулма пӑрахрӗ.
Улатӑр хула администрацине паянтан ҫӗнӗ ҫын ертсе пырать. Тӗрӗссипе, хальлӗхе вӑл пуҫлӑхӑн тивӗҫне пурнӑҫлать.
Аса илтеретпӗр, хула администрацийӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ Александр Марискин тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ хыҫҫӑн тивӗҫе вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумне Татьяна Ежована шаннӑччӗ. Анчах вӑл нумаях пулмасть хӑйне ҫак должноҫрен хӑтарма ыйтса заявлени ҫырнӑ. Ҫапла вара ӗнер иртнӗ Депутатсен хула пухӑвӗнче Татьяна Борисовнӑна кӑткӑс та яваплӑ ӗҫшӗн тав тунӑ та вӑл ыйтса ҫырнине тивӗҫтерме йышӑннӑ.
Ӗнерех депутатсем пуҫлӑх пуканне кама шанас пирки те ыйту хускатнӑ. Вӗсем тилхепене район администрацийӗн пуҫлӑхӗн социаллӑ ыйтусемпе ӗҫлекен ҫумне, 43 ҫулти Александр Седова, шанса панӑ.
Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ пулнӑ Тамара Романова тӗрӗслӗхе ҫӗршывӑн Конституци судӗнче шыраса тупнӑ. Парламент мандачӗсӗр хӑварнӑшӑн компенсаци тӳлеме килӗшменнине унти тӳресем ҫӗршывӑн тӗп саккунӗпе килӗшсе тӑмасть тесе йышӑннӑ.
Тамара Романовӑна коммунистсен партийӗнчен тухнӑ хыҫҫӑн 2011 ҫулта депутат мандачӗсӗр хӑварнӑ. Депутата вӑл асӑннӑ парти ячӗпе суйланнӑ пулнӑ. Капла йышӑнӑва 2012 ҫулхи нарӑсра суд саккунлӑ мар тесе палӑртнӑ. Анчах Романова тепӗр хутчен депутат пулайман, мӗншӗн тесен 2011 ҫулхи раштавра Патшалӑх Канашне ҫӗнӗ йыш суйланнӑ.
Хӑйне сӑлтавсӑр кӳрентернӗ тесе шухӑшлакан экс-депутат кӑмӑл-сипет сиен тӳснишӗн 3 миллион тенкӗ компенсаци тӳлеме ыйтнӑ. Анчах Шупашкар хулин Ленин район сучӗ 100 пин тенкӗпе ҫырлахтарма йышӑннӑ. Анчах Чӑваш Енӗн Аслӑ сучӗн коллегийӗ Ленин район сучӗн йышӑнӑвне пӑрахӑҫланӑ. Сӑлтавне унти тӳресем Патшалӑх влаҫӗ кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен шар курнине саплаштарма ыйтса виҫӗ уйӑхра ҫырмалла тесе ӑнлантарнӑ. Романова кунпа килӗшмен, Мускава ҫитнӗ.
Улатӑр районӗнчи Депутатсен пухӑвӗн депутатне ӗҫ укҫи тӳлемен тесе РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн тӗпчевҫисем шухӑшлаҫҫӗ. Ку фактпа нумаях пулмасть вӗсем пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Депутат хӑй вӑхӑтӗнче коммерци фирмине ертсе пынӑ. Кассӑра укҫа пур пулин те хайхи ӗҫ укҫине 2 уйӑх ытла тӳлемен пулать. Хӑйӗн патӗнче ӗҫленӗ икӗ ҫынна вӑл пӗлтӗрхи ака уйӑхӗнчен тытӑнса ҫӗртме уйӑхӗччен 31 пин тенкӗ ытларах тӳлемен имӗш. Тӗпчевҫӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, укҫи унӑн пулнӑ.
Парӑма кӗнӗ ӗҫченсенчен пӗринпе вӑл правӑна сыхлакан органсем хӑйӗнпе кӑсӑкланма тытӑннӑ хыҫҫӑн татӑлнӑ иккен. Теприн умӗнче парӑм пӗрех тӑрса юлнӑ.
Ӗҫ укҫипе вӑхӑтра татӑлманни пирки пуҫарнӑ ӗҫпе тӗпчев малалла пырать. Депутата яваплӑхран пӑрӑнма, ахӑртнех, май килмӗ.
Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн сайтӗнче чӑваш парламенчӗн депутачӗсен 2014 ҫулхи декларацийӗсене пичетленӗ.
2013 ҫулта чи пысӑк укҫа ӗҫлесе илекенни «Тус» строительство фирмин ертӳҫи Николай Угаслов пулнӑ. Ун чухне вӑл ҫулталӑкра 30,3 миллион тенке яхӑн тупӑш илнӗ. «АККонд» акционерсен уҫӑ обществин гендиректорӗ Валерий Иванов та чухӑн мар: 2013 ҫулта вӑл 16,3 миллион тенкӗ ӗҫлесе тунӑ. Чӑваш парламенчӗн вице-спикерӗ Олег Мешков тата «Элара» АУОн пуҫлӑхӗ Андрей Углов тупӑшӗ 14,5 тата 14,2 миллион тенкӗпе танлашнӑччӗ. Пысӑк укҫаллӑ вунӑ депутат шутне ҫавӑн пекех «Энергозапчасть» АУО пуҫлӑхӗ Юрий Шлепнев, «Орион» АУО пуҫлӑхӗ Владимир Михайлов, «Межрегионгаз-Чебоксары» пуҫлӑхӗ Кияметдин Мифтахутдинов, «Хлеб» АУО пуҫлӑхӗ Елена Бадаева, «Трактор савучӗсем» концернта тӑрӑшакан Сергей Щетников, Чапаев ячӗллӗ савут пуҫлӑхӗ Михаил Резников лекнӗччӗ.
Иртнӗ ҫул Николай Угаслова унчченхиллех ӑнман темелле. Вӑл пӗлтӗр 1,1 миллион тенкӗ кӑна ӗҫлесе илейнӗ. Анчах ыттисен тупӑшӗ е пачах та пӗчӗкленмен, е пысӑкланнӑ та. Маларах асӑннӑ Валерий Иванов пӗрчӗн-пӗрчӗн пухса пӗлтӗр 14 миллиона яхӑн тенкӗ пуҫтарнӑ, Олег Мешков — 14,5 миллион, Андрей Углов — 14,2 миллион, Юрий Шлепнев — 11,6 миллион, Владимир Михайлов — 10,1 миллион, Кияметдин Мифтахутдинов — 7 миллиона яхӑн, Елена Бадаева — 11,1 миллион, Сергей Щетников — 8,9 миллион, Михаил Резников — 9,7 миллион.
Раҫҫейӗн субъекчӗсене ертсе пырас текен ҫыннӑн ҫав регионта 5 ҫултан кая мар пурӑнмалла е ӗҫлемелле. Ҫапла сӗнет иккен РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Витали Злочевский хатӗрленӗ саккун проекчӗ. Кунсӑр пуҫне парламентари кӗпӗрнаттӑр посчӗшӗн кӗрешӗве РФ Патшалӑх Думин депутачӗсем е Федераци канашӗн пайташӗсем тухма пултараҫҫӗ тесе палӑртнӑ.
— Регион пуҫлӑхӗн хӑйӗн тивӗҫне пурнӑҫлама опыт пулнипе пӗрлех унӑн РФ субъекчӗн ыйтӑвӗсене те пӗлмелле. Ун пек чух кӑна унӑн ӗҫӗ тухӑҫлӑрах та актуаллӑрах пулӗ, — тенӗ саккун проекчӗн авторӗ.
РФ Патшалӑх Думин экономика политики тата усламҫӑлӑх енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫи Евгений Федоров та ырланине пӗлтернӗ.
Сӗнӳ саккуна ҫаврӑнайӗ-и е ҫук-и — кӑна депутатсем татса парӗҫ.
Чӑваш Енрен Патшалӑх Думине суйланнӑ депутатсем — Анатолий Аксаковпа Алена Аршинова — Раҫҫейри чи малашлӑхлӑ тата публикӑллӑ политиксем шутланаҫҫӗ. Вӗсем ҫӗршывра кӑҫалхи нарӑс–ака уйӑхӗсенче ирттернӗ танлашӑм тӑрӑх чи паллӑ 100 политик йышне кӗнӗ.
Танлашӑма Социаллӑ экономика тата политика тӗпчевӗсен институчӗ ирттернӗ. Списока тӑватӑ ушкӑна пайланӑ: «Малта пыракансем», «Ҫӳле хӑпаракансем», «Тӑнӑҫ вырӑнтисем», «Анса пыракансем».
Анатолий Аксаков 15 вырӑн йышӑнса «Ҫӳле хӑпаракансен» йышне лекнӗ. Унчченхи танлашӑмринчен вӑл пӗр картлашка ҫӳлерех хӑпарнӑ.
Алена Аршинова ҫамрӑк пулин те ятлӑ-сумлӑ теме юрать. Вӑл «Тӑнӑҫ вырӑнтисен» йышне кӗнӗ. 100 политик хушшинче Аршинова 51-мӗш вырӑн йышӑнать.
+7.3 °C