Шупашкарти «Акконд» кондитер хапрӑкӗ Тӑвай районӗнче ял хуҫалӑхне ҫирӗп аталантарать. «Акконд Молоко» (чӑв. Акконд сӗт) ят панӑ хӑйӗн предприятине кӑҫал кӑна 50 миллион тенкӗ ытла укҫа хывнӑ. Ӗнер предприяти 250 пуҫ пӑрулӑх ҫӗнӗ вите уҫнӑ.
Тӑвай район администрацийӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал предприяти пӑру вити иккӗ тунӑ, тырӑ хранилищи, утӑ хранилищи хута янӑ, ӗне сумалли зала юсаса ҫӗнетнӗ, сӗт цехне анлӑлатнӑ.
«Акконд Молоко» продукцие тӗрлӗ хутаҫпа кӑларать, ҫав шутра — кӑкшӑм евӗрлине те. Ҫимӗҫ предприятин лавккисене кӑна мар, ытти суту-илӳ точкисем тӑрӑх та саланать.
Ҫӗнӗ пӑру вити уҫнине кура сӗт туса илессин калӑпӑшӗ предприятире малашне те ӳсессе шанаҫҫӗ. Хӗрлӗ хӑйӑва касма тӗрлӗ тӳре-шара, ҫав шутра Тӑвай район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Ванерке, хутшӑннӑ.
Ветеринарсене хулара пулсан йытӑ-кушак сиплевҫисем пек кӑна йышӑнма пулать. Ялта вара вӗсем тепӗр чухне тухтӑртан паха: ӗне пӑруламалла-и, сысна чирлет-и, ытти выльӑх амакпа аптӑрать-и — хушма хуҫалӑх тытакан тӳрех ветеринар патне васкать.
Канаш районӗнчи Вӑтакас Кипечри выльӑх-чӗрлӗх тухтӑрӗсем нумаях пулмасть ҫӗнӗ ҫурта ӗҫлеме куҫнӑ. Ҫак ятпа вырӑнтисем хаваслӑ та шавлӑ мероприятиех ирттернӗ. Ветучасток алӑкне тӗрлӗ тӗслӗ шарпа илемлетнӗ, хӗрлӗ хӑйӑва касма районтисем килсе ҫитнӗ.
Канаш районӗнче пурӗ 16 ветучасток, вӗсенчен пӗри — Вӑтакас Кипечре. Выльӑх-чӗрлӗхе сиплекенсене ӗҫлеме хӑтлӑ пултӑр тесе вырӑнти ял тӑрӑхӗнче вырӑн уйӑрса панӑ. 1997 ҫултанпа ӗҫлекен ветучасток Ӑвӑспӳрт Кипеч ял тӑрӑхӗнчи ялсене те пӑхса тӑрать.
Чӑваш Енри тепӗр ветеринар суд сакки ҫине ларнӑ. Ӑна та Африка мурне сарӑлма панӑшӑн явап тыттарнӑ.
Следстви палӑртнӑ тӑрӑх, Пӑрачкав районӗнчи Напольное ялӗнче утӑ уйӑхӗн 31-мӗшӗнчен пуҫласа ҫурлан 14-мӗшӗччен ветеринари участокӗн заведующийӗ сыснасене сипленӗ. Выльӑх Африка мурӗпе аптӑрани куҫпа пӑхсах паллӑ пулнӑ.
Ҫурлан 5-мӗшӗнче тата 9-мӗшӗнче икӗ сысна вилнӗ. Анчах ветеринар инфекцие сарӑлма парас мар тесе нимӗн те туман, инстанцисене пӗлтермен. Кун пирки тепӗр сысна вилсен ҫеҫ пӗлнӗ.
Кун хыҫҫӑн яла карантина хупнӑ. Районта эпидеми пулнине палӑртнӑ. Ветеринара вара нумаях пулмасть суд айӑпланӑ. Приговорта палӑртнӑ тӑрӑх, унӑн 50 пин тенкӗ штраф тӳлемелле.
Комсомольски районӗнчи ял хуҫалӑх предприятийӗсенче ӗҫлекенсем кӗҫнерникун Йӗпреҫ районӗнчи хӑш-пӗр хуҫалӑх ӗҫӗ-хӗлӗпе паллашнӑ.
Каҫал тӑрӑхӗнчисене райадминистрацин ял хуҫалӑх тата экологи пайӗн пуҫлӑхӗ Ильдус Минетуллин ертсе пынипе ҫитнӗ ушкӑн Йӗпреҫ районӗнчи ҫулталӑкра кашни ӗнерен 6,5—8 пин тонна сӗт суса илекен хуҫалӑхсен ӗҫ вӑрттӑнлӑхӗпе паллашнӑ. Тӗслӗх вырӑнне йӗпреҫсем хӑнасене «Асаново» (ертӳҫи Александр Бахтеров), «Слава» (Михаил Буслаев), «Заря» (Владимир Макаров), «Рассвет» (Михаил Афанасьев), «Труд» (Ремис Шарафутдинов) хуҫалӑхсене кӑтартнӑ.
Пӗр-пӗрин опычӗпе паллашмалли мероприятие йӗркелени икӗ еншӗн те усӑллине пӗтӗмлетнӗ май малашне те туслӑ ҫыхӑнӑва татмалла маррине палӑртнӑ.
Пӑрачкав районӗнче Африка мурне тупнӑранпа пӗр эрне ҫитсе пырать. Унта сыснасене тӗп тӑвас ӗҫ малалла пырать. Унӑн какайне сутма тӳрех чарнӑ.
Халӗ районта сӗт юр-варӗпе сутӑ тума та чарнӑ. Районта аш-какай пасарӗ ӗҫлемест. Ҫынсем сӗт-турӑх, ҫу таврашӗ те туянаймаҫҫӗ.
Ку чару ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнче вӑя кӗнӗ. Вӑл 30 куна пырӗ. Сӑмах май, Чулхула облаҫӗнче те сыснасене тӗп тӑваҫҫӗ. Анчах хӑшӗ-пӗри ӑна пусса сутма ҫӳрет-мӗн.
Пӑрачкав районӗнчи Напольное ялӗнче пӗтӗм сыснана тӗп тунӑ. Ҫывӑхри ял тӑрӑхӗнче те сысна юлман. Выльӑха ятарлӑ вырӑнта ҫунтараҫҫӗ. Халӗ ытти ялти сыснасене тӗп тӑвас ӗҫ пырать.
Пӑрачкав районӗнчи сыснасене пилӗк кунта (ҫурла уйӑхӗн 23-мӗшӗнче ҫак ӗҫе вӗҫлемелле) тӗп тумалла. Кун пек йышӑнӑва Чӑваш Республикин правительствин пуҫлӑхӗ Иван Моторин ӗнер кӑларнӑ.
Республика шайӗнчи пысӑк пуҫлӑх кун пек йышӑнӑва Пӑрачкав тӑрӑхне кураймасӑр е сыснасене чӑтма пултарайманнипе кӑларман паллах. Асӑннӑ районти Напольное тӑрӑхӗнче пурӑнакан Н.В. Владимировӑн хушма хуҫалӑхӗнче сыснан чуми алхасма тытӑннӑ. Ҫакна ветеринарсем палӑртнӑ хыҫҫӑн ҫурла Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнчи хушӑвӗпе карантин тесе палӑртнӑ.
Усал чире пула тӗп тӑвакан сыснасене ҫунтарса ярӗҫ. Пӗтернӗ сыснасемшӗн республикӑн Резерв фондӗнчен укҫа уйӑрма палӑртнӑ. Вӑл «кӗмӗл» чире пула шар курнисен тӑкакне саплаштарма каймалла.
Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре пурӑнакансене урам тӑрӑх ирӗклӗн ҫӳрекен качакасем кӑмӑлсӑрлантарнине унччен те илтме тӳр килнӗччӗ.
Мӑйракаллӑ ҫак янавара усракансем ку выльӑхӑн сӗчӗ усӑллине ӗнентереҫҫӗ. Ҫак выльӑхӑн юр-варне туянакан та ку шухӑшпа килӗшет: ӗне сӗтӗнчен тата унран хатӗрленӗ ҫимӗҫрен хаклӑрах пулин те хаваспах туянаҫҫӗ.
Сиплӗ ҫимӗҫ паракан ҫак выльӑха урама ирӗклӗ кӑларса янине кура урамри йывӑҫа кӑшлать, ҫурт-йӗр умне лартса ӳстерекен чечеке таптать, урапасене пырса мӑйракипе тӗкет, сӑрӑна чӗрмелет.
«Пирӗн хисеплӗ депутатсем, пурне те кӑшлакан качакасен ыйтӑвне поселокра хӑҫан та пулин татса парӗҫ-и?» — тесе ҫырнӑ «Контактра» халӑх тетелӗнчи «Общественный совет поселка Кугеси» ушкӑнра Алексей Петрунин ятлӑ ҫын. Районти Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Александр Андреев ку ыйтӑва Кӳкеҫ ял тӑрӑхӗпе пӗрле татса пама пулнӑ.
Элӗк районӗнчи Писӗп ялӗнче — карантин. Унта пӗр ҫыннӑн таки урнӑ чирпе чирленӗ-мӗн.
Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗн тата Чӗмпӗр облаҫӗн сайчӗсенче ҫырнӑ тӑрӑх, 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче пӗр ҫын така чирлени пирки ветеринарсене пӗлтернӗ. Тепӗр тӑватӑ кунран чӗрчун вилнӗ.
Така виллине ветлабораторие илсе кайнӑ. Ака уйӑхӗн 26-мӗшӗнче вӑл урнӑ чирпе чирленине палӑртнӑ. Ҫавна май ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Писӗп ялӗнче акан 29-мӗшӗнчен пуҫласа карантин пулнине алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкар ҫыннисене савӑнӑҫлӑ хыпар хӑпартлантарнӑ. Хулара зоопарк уҫӑлнӑ.
Унта килти тата тискер чӗрчунсене курма май пур. Пӗтӗмпе зоопаркра 20 яхӑн чӗрчун кӗтес тупнӑ. Зоокӗтес ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Тӗкӗрҫ ращинче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑлнӑ.
Зоопарка килекенсем кашкӑра, ашака, тилле, кроликсене, поние, сысна ҫурисене, кӑрккасене, чӑхсене, автана, сурӑхсене, качака путеккине, йӗкехӳрене курма пултарӗҫ. Мероприятие ЧР сывлӑх сыхлавӗн министрӗ Алла Самойлова та хутшӑннӑ.
Зоокӗтес уҫӑлнӑшӑн ачасем уйрӑмах савӑннӑ. Вӗсем халӗ чӗрчунсене ҫывӑхран курма, вӗсене сӑнама пултарӗҫ.
Ял хуҫалӑх продукцине туса илесси ӳссе пырать тесе ӗнентерет республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви Чӑвашстат цифрисем ҫине таянса.
Цифрӑсем тӑрӑх хакласан, ял хуҫалӑхӗнче апат-ҫимӗҫ туса илесси кӑҫалхи пӗрремӗш кварталта 112,3 процентпа танлашнӑ. Тӗпӗр майлӑ каласан, пӗлтӗрхи кӑрлач-пуш уйӑхӗсенчинчен 12,3 процент ӳснӗ пулать.
Кайӑк-кӗшӗк тата выльӑх туса илессине чӗре виҫепе пӑхсан ку кӑтарту 30,6 процент пысӑкланса 31,4 пин тоннӑпа танлашнӑ, сӗт 0,8% хушӑнса 97,4 пин тоннӑна ҫитнӗ, ҫӑмарта 2,6% хушӑнса 52,3 миллион штука.
Кунта хуҫалӑхсен мӗнпур категорине (унта ял хуҫалӑх предприятийӗсем кӑна мар, фермерсемпе хушма хуҫалӑх тытакан уйрӑм ҫынсем те кӗреҫҫӗ) пӗрле шутланӑ.
Ака уйӑхӗн 1-мӗше тӗлне мӑйракаллӑ шултра выльӑх шучӗ 201 пин пуҫ (пӗлтӗрхи кӑрлач-пуш уйӑхсемпе пӑхсан, 98,4%), ҫав шутра ӗнесем — 92,5 пин пуҫ (100,3%), сыснасем — 169,9 пин пуҫ (99,0%), сурӑх-качака — 186,8 пин пуҫ (97,9%), кайӑк-кӗшек — 4,9 миллион пуҫ ытларах (123,9%).
+7.3 °C