Электронлă вулавăш

Пире кĕтсе ывăннă пулас, кăнтăрла иртсе каç енне кайсан полигона пăхса тăракансенчен иккĕн «Буранпа» вĕçтерсе çитрĕç. Капитанпа аслă лейтенант пирĕн штаб пуçлăхне тем каласа хăварчĕç те каялла вĕçтерчĕç. Каллех строя тăма команда пулчĕ.

Пирĕн ротăна поварсене пулăшма хушрĕç. Пулăшма тени унтан-кунтан тĕрткелешсе çӳремелле тени кăна пулмарĕ. Çуя тиркемен машинăпа эпир куçарса çӳремелли кухня валли вырăн шырама тухса кайрăмăр. Хăмаран çапса тунă кухня патне аран-аран çиткелесе ӳкрĕмĕр. Кунта ним йĕрки çук, хăмисем унтан та кунтан хăпăна-хăпăна тухнă, çилтен те, юртан та хӳтĕлеймеççĕ. Пире ертсе çӳрекен офицер урарах пĕçерме сĕнӳ пачĕ. Вара кустăрмаллă хурансене, татса сыпăланă вутта, шыв пичкисене, кĕрпе миххисене, аш тушкисене, апат пĕçерме кирлĕ ытти япаласене машинăсем çине тиерĕмĕр те полигон казарми еннелле кайрăмăр. Çула юр тултарса лартнă. Казарма патне кăна çиткелесе ӳкме пулать полигонне хăйне кайма çĕнĕрен çул уçмалла. Унăн палли-тĕлли те юлман, электричество юписем тăрăх кăна ăçтан çул выртнине чухлама пулать.

Казарма çывăхĕнче пĕр хӳтĕ вырăн суйласа илтĕмĕр те юр тасатма пикентĕмĕр. Метр çурă хулăнăш вăл кунта. Пĕр хресчен пӳрчĕн вырăнĕ пек, юр тасатрăмăр, кустăрмаллă хурансене йĕркипе лартса тухрăмăр. Шыв вĕреме кĕнине-мĕнне те пĕлме çук. Хуран хуппине уçатăн кăна, вăл вĕреме чарăнать те. Каç енне вăйланнă çил тĕтĕме-сĕрĕме те самантрах хăйпе пĕрле çеçенхир уçлăхне илсе каять те, апат пиçнипе пиçменнине çисе пăхмасăр та пĕлейместĕн.

Те плов, те сăрланă пăтă пулчĕ, кунĕпе выçăллă-тутăллă пурăннă хыççăн çав тери тутлăн туйăнчĕ. Пире кăна мар, Федотов полковника та килĕшнĕ. Лешĕ служба ячĕпе тав тумасăр та чăтайман. Анчах пире лекмерĕç тав сăмахĕсем. Юр чавса асапланнă, аран-аран кăмака чĕртсе янă, пĕр самант вĕсенчен уйрăлми пăхса тăнисене мар, апат çĕклесе кайнă аристократ салтаксене тав тунă-çке. Салтак пурнăçĕнче яланах çапла пулнă, пулать те, чăн-чăннине мар, йăпăлтине маларах кураççĕ: пур пек, çук пек ырлăх яланах вĕсене лекет...

Вăрçăра та çавах пулнă, мирлĕ вăхăтра та çапла... Кунта ĕнтĕ чăн-чăн вăрçă тесех шутламалла. Тăшманĕ кăна суя тăшман, ытти йăлтах чăн-чăнни. Вăрçăра командирсемпе салтаксем пĕр блиндажрах пулнине пĕлнипе-ши полк командирĕ хăй те пирĕнпе пĕр казармăнах вырнаçрĕ. Ăна валли, паллах, пĕр пĕчĕк пӳлĕм тупăнчĕ. Кунти казармăна тунă чухне пурне те шута илнĕ пулас. Тен, казарма тесе те туман ăна. Пирĕн ротăна пысăках мар пӳлĕм лекрĕ, ракета дивизионне вара анкарти пек вăрăм та сарлака, клуб пек зал лекрĕ. Кравать çитменнипе хăшĕсене урайнех мамăк тӳшек сарса выртма хушрĕç. Леш командирсене, апат çĕклесе тăракан аристократсене, вара ниçта вырнаçтараймасăр асапланчĕç, уйрăм пулĕм тивĕçмерĕ вĕсене, вара ракета дивизионĕпе пĕрле урайне вырттарчĕç. Чĕлхеллĕ мар-и салтак? Кравать çинче мар, урайĕнче çывăракансене аристокарт теме тытăнчĕç те...

Икĕ кун çулсем уçса иртсе кайрĕ. Çакăн чухлĕ юр ниçта та нихçан та курман эпĕ. Чавса уçнă çулпа пынă чухне хăвна тоннель витĕр тухнă пекех туятăн.

Мана юлхав ĕçĕ хушрĕç. Вакунран бункера уни-куни турттармалла. Тепĕр юлташпа иксĕмĕр темиçе хут та хутларăмăр. Пире уйăрса панă çул тиркемен машина пĕрре те ларса асаплантармарĕ. Малтан приборсен ещĕкĕсене леçсе хутăмăр, унтан канистрăсене. Эпĕ мар, юлташ мĕн-ха кусенче тесе шухăшласа илчĕ. Вара тавçăртăмăр: спирт... Регламент ĕçĕсенчен хĕстере-хĕстере хăварса тем вăхăт пуçтарнă ăна. Кунта та каскадсем çума кăна мар-ха, пыр çума та илсе килнине те пĕлетпĕр. Тĕрĕслекенсене, пăхса тăракансене кирлĕ пекех хăналамалла. Кашни канистрăна пломбăланă, кам килчĕ çав ан уçайтăр тенĕ ĕнтĕ.

Канистрăсене сыхлама та пирех хушрĕç. Кунта станци, пирĕнни пек, çĕр айĕнче вырнаçман. Ун валли хĕрлĕ кирпĕчрен çурт купаланă. Миçе хутлă темелле-ши ăна? Иккĕллĕ те мар, виççĕллĕ те мар. Станцийĕ хăй икĕ хутлă пайĕнче, анчах çуртăн тепĕр вĕçĕнче ларусен залĕ валли тепĕр хут купаласа хăпартнă. Малтан кĕрсенех çухалкаласа та кайрăмăр. Часах хăнăхрăмăр. Çарти йĕрке пур çĕрте те пĕр пекех. Хушнă та ирĕк панă çулпа кăна çӳремелле. Кирлĕ мар еннелле пăрăнсанах хамăр пек салтаксемех асăрхаттараççĕ: кунта юрамасть теççĕ. Çав юрамасть сăмахран тăрать те ĕнтĕ çар пурнăçĕ.

Тирпейленсе пĕтсен станци умне развод пуçтарчĕç. Кашни ротăпа батарейăран кам-кам пеме хутшăннине, чи пысăк командирсенчен пуçласа аристократ салтаксем таранах, ятран тĕрĕслесе тухрĕç. Кунта, спорт нормативĕсене панă чухнехи пек, сосиска вырăнне чăн-чăн кăлпасси кăтартаймăн. Спорт нормативĕсене панă чухне Кабанов пĕр вунă салтакшăн тĕрĕслекенсен умне тăчĕ пулĕ.

Пире темиçе ушкăна уйăрчĕç, чуххăмăн, хушаматăмăрсем куç тĕлне лекнĕ тăрăх. Эпĕ пĕрремĕшнех лекрĕм те, развод хыççăнах пире станцие илсе кĕчĕç. Ракета батарейинчисене машинăсем çине ларма хушрĕç. Çапла, кашни хăйĕн вырăнне салантăмăр.

Пире тĕрĕслекен аслă лейтенант пит чăркăш çын пулмарĕ. Ун хăнăхнă ыйтăвĕсем пур. Салтакла тӳррĕн кăна хуравлатпăр: пур — çук, çук — пур тенĕ пек... Ку аслă лейтенанта килĕшрĕ. Çапах та тĕплĕнрех тĕрĕслесе пăхас терĕ пулас та, аппаратурăна «ĕçлĕхрен» кăларса тухрĕ, пĕр çĕртен предохранителе кăларса илнĕ, тепĕр çĕрте тумблерсене апла-капла пăркаланă, мана лекнĕ шкапа пачах токсăр хăварнă. Розеткăран кăларса илнĕ.

— Секундометр çине пăхсах тăратăп, хăвăрăн шкапăрсене юсаса ĕçлемелле тăвăр. Нормативсене пĕлетĕр эсир, — командир пек мар лăпкăн каларĕ вăл.

Тĕпĕртетсе чупса салантăмăр. Хама çирĕплетсе панă шкап патне пытăм та, вăл ним сасă та кăлармасть. Ним те аптăраса тăмарăм. Шкап хыçĕнчи розеткăна пăхрăм та, унта штепсель пулмарĕ. Алăсем хăйсемех ăна шкап хыçĕнче хыпашласа тупрĕç. Чиксе хутăм. Пăхатăп: шкап кĕрлесе кайрĕ. Приборсен йĕпписем хăйсен вырăнĕсене çитсе чарăнчĕç. Йăнăшас марччĕ тесе темиçе хут пăхса илтĕм. Пурте виçеллĕ, пурте хăйĕн вырăнĕнче. Таплаттарса утса пытăм аслă лейтенант патне.

— Шкап юсавлă! — терĕм хăюллăн та янравлăн.

Пырса пăхрĕ. Шкапа сӳнтерчĕ те тетрачĕ çине тем çырса хучĕ, хамăр командирсем патне кайма ирĕк пачĕ. Вĕсем пирĕн командирсем, Федотовсăр пуçне, пурте станцин тепĕр вĕçĕнче кĕпĕрленсе тăраççĕ. Вĕсене ниçта та явăçтармаççĕ, пирĕн хыççăн вĕсен те экзамен пама тивет.

— Мĕн терĕ тĕрĕслекенни? — пĕр харăс ыйтрĕç офицерсем.

Хулпуççисене кăна кăлт-кăлт сиктеркелесе илтĕм.

— Тетрадь çине тем çырса хучĕ вăл...

— Мĕнне сӳтсе хунă вара?

— Шкапа розеткăран кăларнă...

— Хă, тавçăрмалла вĕт-ха, — пуçĕсене пăркаласа илчĕç те офицерсем, эпĕ ку йышра хама ют çын пек туйнăран айккинелле кайса тăтăм.

Кăнтăрлаччен салтаксене тĕрĕслерĕç, апат хыççăн — офицерсене. Виçĕ канистра спирт илчĕç те хăйсемпе пĕрле пĕри машинăпа, тепри автобуспа станцине кайрĕç. Пирĕн пушă вăхăт тени пуçланчĕ. Телевизор яма иртерех те, пĕр кĕтесе пуçтарăнса лартăмăр. Хамăра кăна калаçтараççĕ-и унта? Персе те çитрĕ вĕтĕрмĕш лейтенант, хамăр хушăра «особист» теме хăнăхнăскер. Ячĕшĕн калаçăвне итлекелерĕмĕр-ха. Çыру илнипе илменни çинчен ыйта-ыйта пĕлет кашнинченех, çар хыççăн ăçта кайма шутлани кăсăклантарать пек хăйне. Сиссех ларатпăр: ăна ыйтса пĕлме килмен-ха вăл. Ак пуçларĕ...

— Çав çитсенех перрон çинчи тĕркĕшĕве кам пуçласа ячĕ-ха, ниепле те астуса юлаймарăм...

— Пĕлместпĕр çав...

Кашнинчен уйрăмшар ыйтасшăн та, никама та пайăрласа ыйту параймасть. Вăл е ку салтака çывăх пĕлет, ăна шанать тесе шутлаттарас килмест ĕнтĕ.

— Ку полигон адресне пĕлетĕр пуль? Хăш облаçра вырнаçнă?

— Мĕне кирлĕ вăл пире? — терĕмĕр харăссăнах.

Вара пĕрин хыççăн тепри тăра-тăра утма тытăнтăмăр. Тăр пĕччен тăрса юлсан «особист» тем асаилнĕн, тем ĕç тума васканăн таплаттарсах тухса кайрĕ.

 

Вунпиллĕкмĕш сыпăк

Тĕрĕслӳре кама мĕнле паллă лартнине каламарĕç. Кашнине пĕрле хушса, тĕрĕслĕве хутшăннă çынсен йышĕ çине пайласа пĕтĕмĕшле балл кăлармалла терĕç. Анчах полка чăн-чăн ракетăсемпе пеме ирĕк панă иккен. Тĕрĕслӳ хыççăн каялла çавăрса янисем те пулкалаççĕ тет.

Тепĕр кунхине вунă сехетре пуçлатпăр тенине пурте илтрĕмĕр пулсан та çине-çине каларăмăр.

— Илтне-и, ыран вуннăра...

Чи юратнă уява та çапла кĕтместĕн пулĕ. Хамăр та сисместпĕр, сехет çине пăхах тăратпăр. Ыранхи вуннăччен кĕтмелле-çке-ха.

Ирхине пурте хавхалануллăн, çĕкленӳллĕн çӳрерĕмĕр, пиртен кашниех çĕнтерӳçĕ пек туйрĕ хăйне. Хакне çухатнă çынна çакăн пек лару-тăрăва кĕртсе ямалла. Вăл çийĕнчех хăйĕнче те çын тивĕçлĕхĕ пуррине питĕ-питĕ туйса илнĕ пулĕччĕ. Хальччен тӳсне хĕн-терт те мар, пурнăçри такăнусем те мар, пĕртен-пĕр вунă сехетре пуçланас ăраскалăмăр кăна пур умăмăрта. Кĕтетпĕр, вăхăта васкататпăр. Анчах станцие те, ракета дивизионне те каланă вăхăтсăр кĕртмеççĕ.

Эпĕ, тĕрĕсленĕ чухнехи пекех, малтанхи ушкăна лекрĕм. Ни ракета вĕçнине, ни сывлăшри «тăшмана» çапса ӳкернине курмарăм, шкап умĕнче юпа пек хытса тăни пулчĕ, тата пĕр вăхăтра приборсен йĕпписем чăлт-чалт сиккелесе илчĕç...

Иккĕмĕш, виççĕмĕш ушкăнсем пенине вара хире тухса пăхса тăтăмăр. Командирсем ирĕк панипех.

Вут хӳреллĕ ракета çĕртен хăпсан малалла мĕн тумаллаччĕ-ха тенĕн пĕр самантлăха чарăнса тăчĕ те хĕвеле тĕллерĕ, хыçĕнчен шурă хӳре хăварса çӳлелле хăпарса кайрĕ. Куç хупса илнĕ çĕре çӳлтен, кăваклăхран, силленсе анакан пĕр хура япалана пырса çапăнчĕ те, кĕрлесе çурăлнă сасă илтĕнсе кайрĕ. Шурă тĕтĕм чылайччен пĕр вырăнта çăмхаланса тăчĕ, унтан çĕр çинелле пĕр йăлтăртатакан, пĕр хуп-хуран курăнакан япаласем пере-пере анма тытăнчĕç. Ӳнччен те пулмарĕ, тепĕр ракетăн вут хӳри курăнса кайрĕ. Ку тата мĕн тумаллине пĕтĕмпех пĕлчĕ пулас, самантлăха та хăвăртлăхне чакарса тăмарĕ, тӳп-тӳрĕ йĕрпе чашлаттарса хăпарса кайрĕ. Мĕне пырса çапăннине кураймарăмăр, анчах вăл кĕрслетсе çурăлни çав тери уççăн илтĕнчĕ. Каллех шурă тĕтĕм кăвак тӳпере çăмхаланса ларчĕ те, вăл саланма пуçланă-пуçламан çĕре тем-тем пере-пере анма пуçларĕ.

Пиртен инçе мар офицерсем темиçен тăраççĕ. Манăн техника пĕлĕвне тĕрĕслени тавра пуçтарăннă. Кускер кунта тем те курнă, тем те пĕлет паллах. Пирĕн офицерсем вăл каланине çăвар карсах итлеççĕ.

— Радио ĕçне юратакансене кĕртсе ярсан-и çак хире? Хушмаççĕ çав. Пире те ямаççĕ. Тепĕр чухне станци çывăхне киле-киле ӳкеççĕ те, пирĕн салтаксем уйрăм детальсем кăна мар, платăсем те тупаççĕ. Хăвăрах пĕлетĕр, ракетăра унта ку чухнехи чи çĕнĕ радиотехника... Калатăп-çке, пĕлекенсене кĕртсе ярсан тем те пуçтарма пулать кунта.

— Ăспа-тăнпа шутласан кашни вĕренӳ хыççăнах мĕн-мĕн ӳкнине пуçтармалла пек...

— Пек те çав, çар пурнăçĕ хушнипе хушманнинчен тăрать. Хушмаççĕ — ĕçĕ те пĕтнĕ...

Эпир ав хатĕр пайсем çитменнипе асапланатпăр. Кунта вĕсем хирте çĕрсе выртаççĕ.

— Вăл çапла-ха, Диод-триодсене, çурма проводниксене, взрыв хыççăн та çаплах юлнисене, пуçтара-пуçтара лавккасенче сутма та пулать. Кирлĕ мар, пĕчĕк, ниме тăман ĕç тесе шутлатпăр...

— Американецсен те çавах-ши?

— Кам пĕлет вĕсенне? Пĕлсен те кам каласа парать?

— Эс диод-триод пирки пăшăрханса калаçатăн. Пысăк вĕренӳсем хыççăн танксем те, пушкăсем те, машинăсем те çаплах хирте юлмаççĕ-им? Тем чухлех. Пĕрре хаçатра тарăхса çырнăччĕ. Темле кинофильм ӳкернĕ хыççăн укçан туяннă пĕтем бутафорие, вăл шутра выльăх-чĕрлĕхе те, лашасене те, хиртех пăрахса хăварнă иккен. Кино ӳкерекенсем çинчен хăть хаçатра çырма пулатъ, пирĕн çинчен унта та шарлама юрамасть. Çар вăрттăнлăхĕ теççĕ кăна... Вăрттăнлăхĕ вара... Вăрă ĕçне вăрттăн тăваççĕ... Иртĕх кăна намăс-симĕсӳ çук пулсан...

— Пирĕн пек вак чинсене тӳрех кураççĕ мар-и?

— Пире патне ямаççĕ-ха. Эпĕ хам та унта пырса çулăхас çук. Кам пысăк влаçлă, çав иртĕхет...

Пĕр хушă ракетăсем вĕçме пăрахрĕç. Паянлăха вĕçленчĕ-шим тесе шухăшланă хушăра хамăр сисмесĕрех офицерсем çывăхнерех шума пикентĕмĕр. Лешсем пиртен тара-тара кайма хăтланаççĕ. Вĕсен калаçăвне салтакăн илтме юрамасть-çке. Пирĕн вара пĕлес килет.

Офицерсем станци çывăхнерех куçса тăчĕç. Ытла сĕмсĕр пулсан пире кунта тăмашкăн чарма та пултарĕç тесе эпйр вĕсенчен хăпрăмăр. Пирĕн пĕрин те нимшĕн те чун ыратмасть. Мĕн çунать — çунтăрах, мĕн çĕрет — çĕртĕрех. Пирĕн мар, пире тивĕçес япала мар. Хушаççĕ — перетпĕр, хушмаççĕ — пеместпĕр, хушаççĕ — пуçтаратпăр, хушмаççĕ — куç вылятмасăр иртсе каятпăр... Пирĕнтен чылайăшĕ триодсемпе диодсем шыраса хăшкăлаççĕ те, çакăнти хирте вĕсем купи-купипе çĕрсе выртнине пĕлсен кăштах кулянма пăхрĕç. Анчах пире ку ыйтăва сӳтсе явма май килмерĕ, ракета дивизионĕ енчен каллех вут хӳре курăнса кайрĕ. Ракета çĕртен хăпрĕ те пăлтăр-палтăр çаврăнса илчĕ, унччен те пулмарĕ — çĕре лаплатса ӳкрĕ. Пирĕн еннеллех шуса килет. Ăна та, кăна та ним те ăнкарса илейменскерсем, эпир ахăлтатсах кулма тытăнтăмăр. Манăн пĕлĕве тĕрĕсленĕ офицер хыпăнса та ӳкрĕ, çăвар карса тăракан офицерсене станцие кĕме хушрĕ те пире кăчăк туртма пикенчĕ.

— Выртăр, çĕр çине выртăр!

Пиртен тахăшĕ станци еннелле чупса кайрĕ, ăна офицер кăшкăрса чарчĕ.

— Вырт! Çĕр çине вырт!

Офицерсем станцие кĕрсе ĕлкĕреймерĕç, эпир выртса пĕтеймерĕмĕр, ракета çурăлнă сасă кĕрлесе те кайрĕ.

— Тавах турра! — илтĕнчĕ мана тĕрĕсленĕ офицер сасси. Хăй пирĕн пата васкаса пычĕ. Пăлханса ан ӳкчĕр тесе пире каласа лăплантарма пуçларĕ.

— Ку пени зачета кĕмест. Вăхăт тухнă ракетăсене пĕтерме хăнăхмалла юри пертеретпĕр. Полигона килекенсене пурне те малтанхи кун çапла вăхăт иртнĕ ракетăсемпе пертеретпĕр. Таçтан-таçтан та кӳре-кӳре килеççĕ вĕсене. Салатса-туса тăма хакла ларать. Утилизаци тени вăл çĕнни тăвассинчен те шараçлăрах...

— Пирĕн пата çитнĕ пулсан çĕр çумĕпе шуса кайнă ракета?

— Вăхăтра сирпĕтсе ĕлкĕреймен пулсан çитме те пултарнă...

— Мĕн курмаллаччĕ вара?

— Мĕн курассине, — терĕ те офицер канлĕн кăна каялла утса кайрĕ.

Çавă ĕнтĕ салтак пурнăçĕ, мĕн курассине вăл пĕлме пултараймасть, çĕр çинчи кашни çыннăн кун-çулĕ турă аллинче тетпĕр пулсан, салтак кун-çулĕ — пуçлăх аллинче.

Апат хыççăн пирĕн ушкăнăн пеме тиврĕ, кăнтăрлаччен станцире пулнисене урама кăларчĕç. Тата виçĕ ракета пĕтертĕмĕр. Пире ĕнтĕ, шкап умĕнче пăхса тăракансене, вĕсем мĕнле вĕçни-туни курăнмасть. Иккĕшĕ лайăхах вĕçсе хăпарнă та çӳлтен самолет çинчен пăрахса хăварнă тимĕр листине тĕллесе вĕçнĕ, ăна çитсе çапăнсан çурăлса кайнă. Тепри, виççемĕшĕ, вара инкеклĕ пулнă. Ăна каялла кайма тухсан кăна пĕлтĕмĕр. Вагонсем çине тиеннĕ чухне хыçалтине, вутă-шанкă, кăмрăк тиенине, виçĕ виле çĕклесе пырса хучĕç. Çав виççĕмĕш, инкеклĕ ракета, установкăран хăпсан аванах вĕçсе хăпарнă пулнă, анчах тем вăхăтра командăсене йышăнма пăрахнă та каялла çĕр çине персе аннă, дивизионри виçĕ салтака вилмеллех амантнă.

Зачетлăх пемен те, çын вилнине ЧП тесе шутламан, пирĕн полка «пиллĕк» паллă лартса панă.

Виçĕ салтакшăн хурланма-и унта? Пурте ракетăсем хыççăн кăвак тӳпене вĕçсе хăпарманни кăна! Калама çук пысăк савăнăç тăчĕ пирĕн хушăра!

Зачетлăх пенĕ кун полигона ПВОн тĕп командующийĕ хăй вĕçсе килнĕ терĕç. Эпир ăна курман. Офицерсен банкетĕнче те пулман. Унта питĕ çĕкленӳллĕ сăмах каланă терĕç. Федотова калама çук хытă мухтанă терĕç. Эпир çакна вакунсене ларас умĕн кăна туйса илтĕмĕр. Пире салтак пурнăçĕнче пĕрремĕш хут ашлă купăста кукли çитерчĕç, чей вырăнне «Пеле» кофе пачĕç.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн