Электронлă вулавăш

Пилĕк минутран вĕсем каçхи вырăнтах апат çисе ларчĕç, çур сехетрен Микола пичче командирăн çĕрпӳртне кĕрсе кайрĕ. Ачасем ăна кăшт аяккарахра, йывăçсем айĕнче, кĕтсе ларчĕç.

Чылай вăхăт иртрĕ вăл каялла тухиччен, пĕр сехет те ытла пулĕ. Çав хушăра ачасем кашни хăй тĕллĕкн шухăшларĕç: малапше пурнăç мĕнле пулса пырĕ-ши? Командир вĕсене отрядра хăвăрма килĕшĕ-ши? Йышăнмасан вара... мĕн тумалла?

Ванюшка çирĕп шут турĕ:

— Çине тăрсах тархаслатăп. Ĕç ыйтатăп... Хуть те мĕн хушчăр — тăватăп...

Анчах Микола пичче çĕрпӳртрен тухсанах, ачасен иккĕленесси пĕтрĕ. Ачасем патне вăл аякранах кулкаласа, уссисене шăлкаласа утса пычĕ.

— Ну, мĕнле? Мĕн терĕ? — харăсах ыйтрĕç ачасем.

— Леш, хĕрлĕ сухалли, тĕрĕс каланă, — терĕ Микола пичче. — Тĕлĕнмелле лайăх çын... Украинец, пирĕн енчисем. Вăрçăччен учитель пулнăскер.

— Отрядра хăварать-и пире?

— Йышăнатăп терĕ.

— Ой, ку çав тери аван вара! Урăх пире ним те кирлĕ мар!..

Ванюшкăн куçĕсем савăнăçлăн çутăлма тытăнчĕç. Вăл çавăнтах Санька çине пăха-пăха илчĕ, тусĕ ку хыпара мĕнле йышăннине пĕлесшĕн пулчĕ курăнать. Анчах Санька та Ванюшкăран кая мар савăннă,

— Вăл тата сирĕнпе те калаçасшăн-ха, — терĕ Микола пичче. — Халех пыма хушрĕ.

— А мĕн çинчен калаçасшăн? — тĕлĕнчĕ Ванюшка. — Эсĕ пирĕн пирки каласа патăн пуль вĕт?

— Эп каласа патăм та-ха, вăл сирĕнпе хăвăрпа паллашасшăн. Командирăн отрядри кашни çыннах пĕлес пулать-çке. Кам вăл, мĕн тума пултарать...

Ачасем пĕр-пĕрин çине пăхкаласа илчĕç, вĕсем каллех иккĕленме пуçлани сисĕнчĕ.

— Эсир ним те ан пăшăрханăр, — терĕ çакна кура Микола пичче, — ыйтса пĕлет çеç вăл.

...Чăнах та, Кравчук калама та çук ăшă кăмăллă, юратмалла çын пулнă. Ачасем унăн çĕрпӳртне кĕрсенех, вăл вĕсене ларма сĕнчĕ, унтан иртнĕ каçхине мĕнле канни çинчен, апат çини-çименни çинчен, сывлăх çинчен ыйтса пĕлчĕ. Унтан вара кашнинчен уйрăммăн ыйтса пĕлме пуçларĕ. Мĕн ятлă, миçе çулта, ăçтисем, кунта мĕнле килсе лĕкнĕ, ашшĕ-амăшĕсем ăçта... Ачасем хăйсем çинчен пĕтĕмпех, тĕпĕ-йĕрĕпех каласа пачĕç. Ванюшка калавĕ вара командира уйрăмах пăлхатса ячĕ.

— Эх, йытăсем, çынçиенсем! — пуçне пăркаласа илчĕ вăл Ванюшка нимĕçсем унăн тăванĕсене епле вĕлерни çинчен каласа панă чух.

Унтан Ванюшкăна партизансем тупса илсе кайни, вăл чылай хушă отрядра пурăнни çинчен пĕлсен, Кравчук тӳрех:

— Мĕнле отрядри партизанеем пулнă вĕсем? — тесе ыйтрĕ.

— Чапаев ячĕпе хисепленекен отрядран, — терĕ Ванюшка.

— Эсĕ вара вĕсем патĕнче пурăнтăн-и?

— Ийя.

— Командирăн хушамачĕ мĕнлеччĕ?

— Хушаматне... астумастăп.

— Епле-ха апла эсĕ, хăвăрăн команирăн хушаматне те пĕлмен? — Ванюшка куçĕнчен ыйтуллăн пăхрĕ Кравчук.

— Ăна пурте «Коля пичче» тесе чĕнетчĕç те... — хăйне аван мар пулнипе хĕрелсе кайрĕ Ванюшка.

— Николай Васильевич мар-и? Асту-ха?

— Тĕрĕс, тĕрĕс! Отряд фельдшерĕ Федор Иванович ăна яланах Николай Васильевич тесе чĕнетчĕ.

— Штаб начальникĕ камччĕ?

— Вăл ман кукка пулнă, Семен Петрович Коробов. Анчах кайран ăна амантрĕç те...

— Пĕлетĕп, ăна Пысăк Çĕр çине ăсатнă, — терĕ Кравчук, Ванюшкăна каласа пĕтерме памасăрах.

Ванюшкăна ку тĕлĕнтерсех ячĕ.

— Ăçтан пĕлетĕр эсир ун çинчен?

— Пĕлетĕп çав... — çемçен кулса илчĕ командир. — Николай Васильевича та, унăн хушаматне те лайăх пĕлетĕп. Ломов теççĕ ăна. Виçĕмкун çеç курса калаçрăмăр-ха эпир унпа.

— Ăçта, епле?!

Партизан командирĕсен канашлăвĕ пулса иртрĕ, çавăнта тĕл пултăмăр. Санăн кукку çинчен те каларĕ: сывалать, тет, часах Пысăк Çĕр çинчен отряда каялла таврăнма шутлать, тĕт...

— Ой, командир юлташ!.. — яштах сиксе тăчĕ Ванюшка. — Неушлĕ чăнах ку?! Улталамастăр-и?

— Тĕрĕсне калатăп.

— Ĕненес те килмест... Мĕн тери савăнăç ку маншăн!..

Пĕр хушă чĕнмерĕç. Кравчук ачасем çине пăхса ларчĕ, тем çинчен шухăшларĕ. Ачасен те сăмах тупăнмарĕ, вĕсем командир каласса кĕтрĕç.

— Ну, малашне мĕн тăвăпăр-ха ĕнтĕ? — ыйтрĕ Кравчук юлашкинчен. — Пирĕн кунта йĕрки çапла: кашниех пĕр-пĕр ĕçшĕн ответ тытать.

— Мĕн хушатăр, çавна тăватпăр, — терĕ Санька.

— Манăн алла хĕçпăшал тытса çапăçасчĕ, — терĕ Ванюшка, каллех ура çине тăрса.

— Юрĕ, пурне валли те ĕç тупăпăр. Кам мĕне пултарать...

XXIII

«Юншăн — юн!» отряд командирĕ Кравчук юлташ хăйĕн сăмахĕсене яланах çирĕп тытса пынă. Хăй шутланине кирек хăçан та пурнăçа кĕртнĕ вăл.

— Пирĕн командирăн сăмахĕ — хурçă, — тенĕ партизансем, ăна ырласа. — Вăл калани — пуртăпа касса татнă пекех...

Ачасене çĕрпӳртрен ăсатса кăларса ярсанах, вăл хăй патне Михаç Чуб ятлă партизана чĕнтерчĕ. Вăхăт нумай та иртмерĕ, ун умне сарă кăтра çӳçлĕ çамрăк кăна каччă пырса тăчĕ. Ку ĕнер Ванюшкăсене вăрманта тĕл пулса отряда илсе килнĕ икĕ партизанран пĕри пулнă.

— Командир юлташ, эсир хушнипе... — тесе рапорт пама пуçларĕ вăл, анчах Кравчук ăна аллипе пукан çине тĕллесе кăтартрĕ:

— Лар...

Михаç ларчĕ те командир куçĕнчен чăрлаттарса пăхма тытăнчĕ. «Мĕн тума сасартăк чĕнтернĕ-ши мана ку? — кăшт пăлханарах шухăшларĕ вăл. — Татах хăтăрать-ши ĕнтĕ мĕншĕн те пулин?»

Тĕрĕссипе каласан, отряд командирĕ ăна хăй патне чĕнсен кирек хăçан та ятласа янă. Каччи вăл питĕ маттурскер пулнă, нихçан та нимĕнрен те хăраман, пĕр заданирен те приказа пурнăçа кĕртмесĕр таврăнман, хуть епле йывăрлăха лексен те хăтăлса тухма пĕлнĕ, анчах апла пулин те, ăна кашнинчех ятламалли тупăнса пынă. Хăйĕн çамрăк хĕрӳлĕхне пула, вăл час-часах иртĕнерех панă, тепĕр чух унăн ытлашши çăмăлланнисем те пулкаланă.

Пĕррехинче, разведкăна кайсан, вăл пĕр пысăк яла пырса кĕнĕ те фашистсем урамра темле пуху ирттернине курнă. Сысна пек самăр комендант сĕт-çупа çăмарта вăхăтра парса тăманшăн ял çыннисене вăрçнă, темĕн те пĕр каласа хăратнă... Халăх хушшине, хĕсĕнсе кĕрсе тăнă Михаç çавна итленĕ-итленĕ те — тӳсеймен. Нимĕç коменданчĕ, халăха чышкисемпе юнаса: «Приказсене пăхăнмастăр пулсан, пурне те Германие ăсататăп!» — тесе кăшкăрма тапратсан, Михаç маларах тухнă та ун çинелле умлăн-хыçлăн икĕ чăмăр граната ывăтнă.

Комендант та, унпа юнашар ларакан сутăнчăк староста та çавăнтах тĕшĕрĕлсе аннă. Анчах ĕç кунпах вĕçленмен. Пахчасем урлă вăрман еннелле тапса сикнĕ Михаçа нимĕçсем хăвалама тытăннă. Пульăсем пăрçа пек тăкăннă ун таврашĕнче. Михаç тилĕ пек енчен енне вăрт-варт çаврăнкалама пĕлмен пулсан, тата мулкач пек хытă чупма пултарайман пулсан, унăн вилли те пулин фашистсен аллине лекмеллех-мĕн, хăй çав тери çивĕччине пула çеç тарса ӳкнĕ вăл. Çапах та унăн вăрманта пĕр талăка яхăн мăй таран шурлăхра ларма тивнĕ. Отряда вара вăл икĕ кунтан тин, çитменнине, тăп-тăр лапра пулса таврăннă. Хăйĕнпе мĕн пулни çинчен штабра каласа парсан, ăна çавăн пек ытлашши вĕриленсе хăтланнăшăн хытă ятланă. Михаç малтанах хирĕç нимĕн те чĕнмен, унтан кĕскен кăна:

— Тӳсеймерĕм, — тенĕ.

Çакăн майлă историсем унăн татах та пулнă. Çавăнпа та, Михаç отряд штабĕнчен тухнине кам та пулин курсан, ыттисем унтан яланах кула-кула:

— Каллех мунчара пултăн-и? — тесе ыйтнă.Михаç ăна хирĕç аллипе сулнă çеç.

— Лайăх çауса янă курăнать... — тесе юлнă ыйтаканнисем.

Михаç хăй те хăнăхса çитнĕ кăна. «Сана штаба чĕнеççĕ» тенине илтсенех, каллĕ-маллĕ шухăшласа, тавçăрса илме тăрăшнă:

— Мĕншĕн лекме пултарать-ха мана паян?

Халĕ те вăл командир патне çавăн пек шухăшласа пычĕ. Хăйне ларма сĕнсен те иккĕленчĕ:

— Хытах лектересшĕн пулмалла ку мана, лартсах ятласшăн. Ĕнер çав радисткăпа хирĕçнĕшĕн пулмалла ĕнтĕ...

Анчах Кравчук ăна паян пĕртте ятлама шутламан, пачах урăххишĕн чĕнтернĕ.

— Акă мĕн, тусăм, — пуçларĕ вăл хăйĕн сăмахне ытти чухнехи пек мар йăвашшăн, Михаç куçĕнчен пăхса. — Эпĕ сана пĕр пысăк ĕç хушасшăн...

— Итлетĕп, — терĕ Михаç тӳрех. — Задачăна каласа парăр...

— Пирĕн отряда икĕ ача килсе кĕнине пĕлетĕн-и эсĕ?

— Пĕлетĕп. Хамăр илсе килтĕмĕр эпир вĕсене.

— Мĕнле пек туйăнчĕç вĕсем сана?

— Епле калас... Аван ачасем. Шухăскерсем.

— Мана та çавăн пек туйăнать. Анчах халлĕхе вĕсем нимĕн те пĕлмеççĕ-ха. Вĕсене вĕрентес, хăнăхтарас пулать. Урăхла каласан, вĕсенчен партизансем тăвас пулать.

— Тĕрĕс.

— Çав ĕçе эпĕ сана хушасшăн.

Михаç командир çине тĕлĕнерех пăхрĕ. Пĕр хушă иккĕшĕ те чĕнмерĕç. Михаçшăн ку сĕнӳ ытла та кĕтмен çĕртен пулчĕ, вăл çийĕнчех нимĕн те тупса калаймарĕ, анчах Кравчук унăн ответне кĕтрĕ.

— Ну, мĕн калăн? — ыйтрĕ вăл кăшт тăрсан.

— Шанатăр пулсан... — терĕ Михаç тытăнарах.

— Шанмасан, санпа кун çинчен калаçас та çук, — татса хучĕ командир, — Ман шутпа, эсĕ вĕсемшĕн питĕ лайăх учитель пулма пултаратăн, мĕншĕн тесен эсĕ çамрăк, ху та нумай пулмасть вĕсем пекех ача пулнă. Эсĕ вĕсемпе туслă пулма пултаратăн...

— Вăл тĕрĕс те пулĕ, — именерех килĕшрĕ Михаç.

— Эпир сана пулăшăпăр. Анчах асту — дисциплина пултăр. Вĕрентекенĕн яланах хăйĕн пример кăтартмалла.

— Ăнланатăп, командир юлташ.

— Ĕçсем мĕнле пыни çинчен мана пĕлтерсех тăр.

— Есть.

Командир çĕрпӳртĕнчен Михаç Чуб питĕ хаваслăн тухса кайрĕ. Çынсене вĕрентме шанса пани ăна хăйне тинех тивĕçлипе хакласа хисепленĕн туйăнчĕ.

XXIV

Партизан вăрçи питех те хăйне майлă вăрçă вăл, партизан ĕçĕ çав тери кăткăс, унăн тем те пĕлес, тем тума та пултарас пулать. Çавăн пирки Михаç ачасене калама та çук тĕлĕнмелле япаласем вĕрентрĕ...

Малтанхи кунсенче вĕсене вăл тĕрлĕрен хĕçпăшалпа: карабинпа, вырăс тата нимĕç автомачĕсемпе таллаштарчĕ, гранатăсем ывăтма вĕрентрĕ, тĕрлĕ йышши минăсене епле хумаллине кăтартрĕ. Унтан пĕр ирхине ачасене вăрмана шаларах илсе кĕртрĕ те:

— Халĕ, тусăмсем, эпир сирĕнпе чăн-чăн партизан наукине вĕренме тытăнăпăр, — терĕ. — Ку кăшт йывăрарах пулать...

Тĕлĕнтерсех ячĕ вара вăл ачасене. Малтан икĕ пӳрнене çăварне чиксе, юмахри леш Соловей-разбойник пек, хăлхана çурса пăрахмалла шăхăрса ячĕ. Унтан сасартăк тăманалла кăшкăрса илчĕ, кĕçех куккук пек авăтма тапратрĕ, шапалла кваклатрĕ, шăнкăрч пек юрларĕ, чакак пек чаклатрĕ, вăрманти ытти нумай кайăксем пек чĕвĕлтетрĕ.

— Çаксене пурне те вĕренсе çитмелле сирĕн, — терĕ ачасене юлашкинчеи. — Епле калас... Ку сирĕнтĕн ::БГТО:«Будь готов к труду и обороне»:: значокне илмелли норма вырăнне пулать...

Анчах ĕç кунпа та пĕтмерĕ. Михаç ачасене тата çӳллĕ йывăçеем тăрне кушак пек хăпарса кайма, çулçăсем хушшинче ним палăрми пулса ларма, туратсем çинче вырнаçса çывăрма, вăрманта пĕччен юлсан ăçталла каймаллине йывăç хупписем тăрăх пĕлме хăнăхтарчĕ... Чăн юлашкинчен вĕсене вăл шывра кĕпçе витĕр сывла-са пытанса лармаллине кăтартрĕ.

Ачасем çине тăрсах вĕренчĕç. Михаç çав тери çивĕч те пултаруллă пулнине кура, вĕсем те ун пек пулма тăрăшрĕç. Отряд командирĕ Кравчук юлташ вĕсем вĕреннĕ çĕре темиçе хутчен те пырса пăхрĕ, кашнинчех мухтаса хăварчĕ.

— Маттур, ачасем. Тăрăшăр, тăрăшăр. Чăн-чăн партизансемех пулатăр. Кĕçех акă заданисене кайма пуçлатăр...

Ачасен хăйсен те халь задание каясси килнĕ. Ванюшка Михаçран темиçе хутчен те ыйтнă:

— Вĕренни лайăх та-ха вăл, анчах чăн-чăн ĕçе хăçан явăçтараççĕ пире?

— Ăна пирĕнтен ыйтмĕç, — тенĕ Михаç, — командирсем хăйсемех пĕлеççĕ мĕн тумаллине. Эпĕ хам та тунсăхласа çитрĕм те — ним тума та çук. Приказ памаççĕ. Тăхтас пулать...

«Чăн-чăн ĕç» хушасса вĕсен чăнах та нумай кĕтмелле пулмарĕ. Пĕррехинче Михаçа пĕчĕк уçланкăра ачасене вĕрентсе ларнă çĕртенех отряд командирĕ патне чĕнсе кайрĕç. Пĕр сехет пек вăхăт иртсен, вăл каялла пит хавасланса таврăнчĕ.

— Ну, юлташсем, пире те черет çитрĕ! — терĕ вăл, ачасем умне сарăхма пуçланă вăрăм курăк çине тăсăлса выртса.

— Мĕнле черет?

— Задани пачĕç... Питĕ чаплă задани!

— Чăнах-и? Кала-ха, кала! Мĕн тумалла пулать? — хыпăнсах ӳкрĕç ачасем,

— Ку задание йĕркеллĕн пурнăçа кĕртме пултарсан — пурте чапа тухатпăр. Анчах ĕçне мĕнле тăвасси çинчен лайăхрах шухăшлас пулать-ха. Шухăшлама ыранччен срок пачĕç...

— Эсĕ заданийĕ çинчен кала-ха! — Михаç аллинчен тытса туртрĕ Ванюшка.

Михаç хăвăрт кăна тăрса ларчĕ, унтан çамрăк туссене куçĕсенчен пăхса калама тытăнчĕ.

— Кунтан вунпилĕк-çирĕм километрта, Бараниха ятлă ялта, пĕр йытăлла этем фашистсене сутăннă... Сăнран этем тĕслех вăл, анчах чунĕ — йыттăн. Староста пулнă та совет çыннисене сутма тытăннă. Пирĕн отрядри икĕ партизанăн çемйине çактарнă, пире пулăшакансене тыта-тыта панă. Юлашки вăхăтра пирĕн тăрăхра кун пек предательсем курăнсах каймастчĕç-ха, анчах халĕ пĕри тупăннă ав... Пирĕн çавна епле пулсан та тупса шаккаса хурас пулать. Ăнлантăр-и?

— Ăнланатпăр, — пуçĕпе сулчĕ Ванюшка, тăруках типсе ларнă çăвар маччине чĕлхепе йĕпетсе. Унăн чĕри хыттăн-хыттăн тапрĕ...

— Питĕ интереслĕ номер тума май пур, — терĕ Михаç малалла. — Анчах шухăшлас пулать-ха... Хытă шухăшлас пулать... — Вăл çамкине сăтăркаласа илчĕ.

— Хăçан каймалла вара унта? — ыйтрĕ Санька.

— Ыран каятпăр. — Михаç, пĕр хушă шухăша кайса, ним чĕнмесĕр ларчĕ. — Халь хăвăр пата кайăр-ха эсир, — терĕ вăл кăшт тăрсан. — Каçалапа пырăп эпĕ...

Анчах ачасем патне вăл каç пуличченех пычĕ. Хăй сак çине ларчĕ, Ванюшкăпа Санькăна урай варрине юнашар кăларса тăратрĕ те:

— Çакăн пек пултăр, — терĕ. — Эпĕ вăл — эпĕ мар, Бараниха ялĕнчи староста, предатель. Эсир халĕ ун умĕнче тăратăр... Мĕн тумалла сирĕн? Ну?

— Мĕн те пулин суймалла! — терĕ Санька.

— Анчах мĕнле суймалла?

— Хамăр кам пулни, ку яла мĕн тума килсе кĕни çинчен...

— Тĕрĕс. Вăт, çавна туса пăхăпăр та ĕнтĕ... Эпĕ ыйтам, эсир мана отвĕт парса пырăр. — Михаç çавăнтах сăнне хаярлатса çилĕпе кăщкăрса ячĕ.

— Мĕн шуйттанĕшĕн çапкаланса çӳретĕр эсир ялсем тăрăх? Мĕн шыратăр? Килĕрсем çук-и-мĕн сирĕн?..

— Эпир... Эпир киле каятпăр, лагерьтен тартăмăр, — терĕ Ванюшка, нăшăкланă пек туса. — Пĕр татăк çăкăр памăр-ши?

— Отставить! — урипе çĕре тапрĕ Михаç. — Юрамасть апла. Шутласа пăх-ха пуçупа лайăхрах, кам патне пырса кĕнĕ эсир?

— Староста патне, — пĕр шухăшламасăрах ответ пачĕ Вашошка.

— Тоттă çав, староета патне! Кам вăл староста? Предатель, фашистсен йытти. Эсир нимĕçсен лагерĕнчен тарни çинчен çăвар уçсанах, вăл. сана тытса хупать. Туртса çакаççĕ те сана, ĕçĕ те пĕтрĕ. Çапла-и?

— Тĕрĕс, — килĕшрĕç ачасем.

— Ун кăмăлне çавăрас тетĕр пулсан, пачах урăхла калаçас пулать. Эсир пĕтĕмпех нимĕçсем майлă пулнă пек курăнтăр, вара тин ĕç тухма пултарать. Тавай, çĕнĕрен пуçлатпăр...

Михаç ачасене хăй туса хунă план тăрăх вĕрентме тытăнчĕ. Нумая пычĕ ку «урок». Вăл ачасене тĕрлĕрен тĕрлĕ пăтраштарса ямалла ыйтусем пачĕ, ачасем ответсем тупса пычĕç, Отвечĕсем ăнăçлах пулмасан, Михаç хăй пулăшрĕ.

Кайран çак «урок» ачасене питĕ пысăк усă кӳчĕ...

XXV

Задание кăларса ярас умĕн ачасем хăйсен ролĕсене епле вĕренсе çитние Кравчук хăй тепĕр хут тĕрĕслерĕ. Чăн-чăн спектакль пекех- пулчĕ вăл. Михаç, предатель вырăнĕнче пулса, ачасенчен кăшкăра-кăшкăра ыйтрĕ, вĕсене халех çакса вĕлерме пулчĕ, çапнă пек турĕ, Ванюшкăпа Санька ăна хирĕç хурлăхлăн ответсем парса тăчĕç, макăрса та кăтартрĕç. Кравчука та, унăн çĕрпӳртне çав вăхăтра пырса кĕнĕ радистка Зойăна та çак «спектакль» питĕ кăмăла кайрĕ.

— Аван, — терĕ Кравчук, — питĕ аван, анчах тăшманпа куçа-куç тĕл пулсан çухалса ан кайăр. Астăвăр, енчен те эсир ăна тĕплĕн улталаймасан, питĕ хĕн пулма пултарать...

— Тăрăшăпăр, — терĕ ăна хирĕç Ванюшка.

Çакăн хыççăн вĕсем вăрăм та хăрушă çула тухса кайрĕç...

Малтан шутласа хунă тăрăх, вĕсем отряда пĕр виçĕ кунтан таврăнмалла пулнă. Анчах виçĕ кун мар — пиллĕк те иртрĕ, туссем çаплах таврăнмарĕç-ха, вĕсем çинчен нимĕнле хыпар та пулмарĕ. Отряд командирĕ те, Михаçпа ачасем ăçта кайнине пĕлекен ытти партизансем те, уйрăмах Микола пиччепе Зоя, кун пирки çав тери пăшăрханса пăлханма тытăнчĕç.

Микола пичче, халь отрядра хĕçлăшал мастерскойĕнче ĕçлекенскер, кашни каçах тĕттĕм пуласпа Кравчук патне кĕре-кĕре ыйтрĕ:

— Таврăнмарĕç-и-ха пирĕн шăнкăрчсем?

— Çук-ха, — салхуллăн ответ пачĕ ăна командир.

— Мĕн пулма пултарчĕ-ши вĕсемпе?

— Ăçтан пĕлетĕн...

— Неушлĕ лекрĕç-ши?

— Калама хĕн...

— Лешĕ, вĕсене ертсе кайнă йĕкĕт, опытлăскер пулас-ха вăл?

— Опытлă та — вĕрирех. Çавăн пирки иккĕленетĕп.,.

Тата тĕпĕр кун кĕтрĕç вĕсене. Юлашкинчен Кравчукăн тӳсĕмĕ пĕтрĕ. Вăл ĕнтĕ Михаçпа унăн çамрăк тусĕсем чăнах та тăшман аллине лекнĕ тесе шутларĕ.

— Хыççăн йĕрлеме ярас, мĕн пулнине пĕлесчĕ хуть, — терĕ вăл.

Çак шутпа хăй патне разведчиксен взводĕнчен чи çивĕч икĕ партизана чĕнтерчĕ те задачăна ăнлантарса пама тытăнчĕ.

— Епле пулсан та, хамăр çынсен йĕрĕсене тупăр. Мĕн пулнă, ăçта кайса чикнĕ вĕсене? Леш сутăнчăкĕ халь те сывах пулсан, ăна расхода яма тăрăшăр. Ачасемшĕн тавăрнă ятпа пултăр вăл...

— Юрать. Ахаль таврăнмăпăр, — сăмах пачĕç разведчиксем.

Кравчук вĕсен аллисене тыта-тыта чăмăртарĕ.

— Асăрханарах çӳрĕр, пĕр йытăшăн темиçе çын çухатас марччĕ...

Анчах разведчиксен ниçта та каймалла пулмарĕ. Вĕсем тухса кайма хатĕрленнĕ самантра çĕрпӳрте радистка Зоя хыпаланса чупса кĕчĕ.

— Килеççĕ! — терĕ вăл хаваслăн. — Килеççĕ!..

— Камсем? — сиксе тăчĕ Кравчук.

— Пирĕн ачасем.

— Пурте-и?

— Пурте, вĕсемпе пĕрле тата тепĕр çын...

Кравчук урăх ыйтса тăмарĕ, часрах çĕрпӳртрен тухса чупрĕ. Ун хыççăн ыттисем те тухрĕç.

Зоя тĕрĕсне каланă. Сăртран çырманалла, ансăр сукмак тăрăх, умлăн-хыçлăн Санька, Ванюшка, палламан темле çын тата Михаç утса анаççĕ.

Отряд командирĕ хăй пăлханнине пытармасăрах вĕсене хирĕç чупса кайрĕ.

Кашнинех тыта-тыта ыталарĕ вăл. Çав хушăрах ют çын çине чалăшшăн пăхса илчĕ. Кăшт курпунтарах, хĕсĕк куçлă, типнĕ курăк тĕслĕ сайра сухаллă нĕрсĕр этем пулнă вăл. Унăн аллисене хыçалалла çыхнине курсанах, Кравчук вăл кам иккенне ăнланчĕ.

— Предатель...

Михаç çакна асăрхарĕ те, Кравчук çине пăхса, чеереххĕн кулса илчĕ.

— Расхода ярас мар, малтан сире илсе килсе кăтартас терĕмĕр...

Унччен те пулмарĕ, вĕсене пур енчен те партизансем сырса илчĕç. Кашниех саламларĕ паттăр çамрăксене, кашниех ыйтса пĕлме тăрăшрĕ:

— Мĕншĕн ытла нумай пурăнтăр!

— Ку ирсĕрне епле сĕтĕркелесе çитертĕр?

Малтан Михаçпа ачасем хăйсем мĕн тунисем çинчен каласа паркаларĕç, анчах халăх пухăннăçемĕн пухăннине, пурне те каласа çитерес çуккине кура, Михаç аллипе сулчĕ.

— Итлĕр-ха, тусăм-юлташсем... Эпир виçĕ кун çывăрман, нимĕн те çимен. Ăнланатăр-и çавна?

— Тĕрĕс, — терĕ командир та. — Куратăр: ачасен çын сăнĕ юлман. Кантарас пулать...

Михаçпа ачасене вăл хăйĕн çĕрпӳртне илсе кĕчĕ, вĕсем валли çимелли илсе пыма хушрĕ. Апат çинĕ чух вара вĕсем отрядран тухса кайнăранпа мĕн-мĕн пулни çинчен тĕпĕ-йĕрĕпе каласа пачĕç.

XXVI

...Баранихăна туссем каç пуласпа çитнĕ. Михаç пĕр тăкăрлăк хĕрринчи кивĕ арпалăхра выртса юлнă. Ванюшкăпа Санька яла кĕнĕ. Çăл кутĕнче шыв ăсса тăракан ватăрах хĕрарăм патне пынă та тӳрех староста ăçтарах пурăнни çинчен ыйтнă.

— Мĕн тума кирлĕ вăл сире? — тĕлĕннĕ хĕрарăм.

— Эпир килелле таврăнатпăр та сирĕн ялта çĕр выртас тетпĕр, — ним тытăнса тăмасăрах ответ панă Ванюшка. — Анчах нимĕçсем пур иртен-çӳренсене те, яла пырса кĕрсен, старостăна курăнма хушаççĕ...

Хĕрарăм ачасем çине тата тинкеререх пăхнă та ассăн сывласа илнĕ.

— Вăл апла пулĕ те-ха, ывăлăмсем... Эсир урăх яла çитсе выртсан авантарах пулмĕ-ши?

— Мĕншĕн, инке?

— Юратмасть вăл иртен-çӳренсене... — Хĕрарăм шăппăнрах калама пуçланă. — Нимĕçсене тытса парать. Ак, нумаях пулмасть пĕр пĕчĕк ачаллă хĕрарăм килсе кĕчĕ те çавнашкал...

Çав вăхăтра çăлтан кăшт тăварахра хапха уçăлни илтĕннĕ те, урама тĕреклĕ кăвак лаша кӳлнĕ тимĕрленĕ урапа шалтăртатса тухнă. Урапа çинче кăшт курпунтарах, сайра сухаллă арçын ларнă. Ун хыççăн тухса тăнă чăсланкă хĕрарăм хыттăн кăшкăрса ыйтнă:

— Хăçан таврăнатăн?

— Пĕр ик-виçĕ кунсăр килейместĕп пулĕ, — тенĕ те арçынĕ, лашине çурăмĕ тăрăх тилхепипе туртса çапса, самантрах тăкăрлăкалла пăрăнса куçран çухалнă. Чăсланкă хĕрарăм кил хушшине кĕрсе хапхана шал енчен хупса хунă.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн