Электронлă вулавăш

Çăл кутĕнчи хĕрарăм, ачасене староста çинчен каласа пама тытăннăскер, çак хушăра ним чĕнмесĕр тăнă. Леш хĕрарăм хапхана хупса хурсан тин тепĕр хут сăмах хушнă:

— Çаксем вĕсем...

— Камсем? — тĕлĕнерех ыйтнă Ванюшкăпа Санька.

— Старостăпа арăмĕ... çĕр çăтманскерсем...

— Ăçта кайрĕ вара вăл?

— Хулана, хăйĕн начальникĕсем патне ĕнтĕ. Илтрĕр пулĕ, пĕр ик-виçĕ кунсăр килейместĕп терĕ.

— Ăнăçсăр пулчĕ эппин пирĕн... — терĕ Ванюшка, староста килĕ çине тепĕр хут пăхса илсе. — Калаçаймарăмăр...

— Ой, ывăлăм, калаçманни те аван, — аллипе сулнă хĕрарăм, Этем мар вăл, сутăнчăк, турра та, чыса та маннăскер! Питех çĕр выртмалли çук пулсан, атьăр, хам патрах çывăратса ярăп. Ав çавăнта, ял вĕçĕнче, пурăнатăп эпĕ...

Ачасемшĕн ку питĕ аван пулнă. Вĕсем çав хĕрарăм патне кайса вырнаçнă та, тĕттĕм пулсан, Ванюшка кун çинчен Михаçа кайса пĕлтернĕ:

— Лайăх карчăк, хăрамалли çук...

— Юрĕ, — тенĕ Михаç. — Эсĕ кай, кăшт тăхтасан, эпĕ те пырăп. Майлаштаркалăпăр мĕнле те пулин...

Хĕрарăм Ванюшкăпа Санькăна çенĕкре апат çиме лартнă вăхăтра вара Михаç та пырса кĕнĕ. Вăл та хăйне çĕр выртма яма ыйтнă.

— Килелле каятăп та, ывăнса çитрĕм... Чирлетĕп пулмалла тата...

Кил хуçи ăна та хĕрхеннĕ, вырт, ара, тенĕ.

Ир енне çанталăк пăсăлса кайнă. Сасартăк çил йăтăнса тухнă, унтан пĕтĕм тӳпене тăхлан тĕслĕ пĕлĕтсем карса илнĕ те, çумăр чашлаттарма тытăннă. Вăл кунĕпе, çĕрĕпе çунă тата тепĕр кунне те чарăнман. Михаç, тек-текех чӳрече витĕр тулалла пăхса, юриех кăмăлсăр пулнă пек ӳпкелешсе илнĕ:

— Ах, пĕтерчĕ пире ку çумăр... халиччен таçта та çитеттĕмĕр эпир! Чарăнасса кĕтсе илейрес çук, тухса утас пулĕ...

Кил хуçи ăна лăплантарма тăрăшнă:

— Мĕн нуши сана çакăн пек çанталăкра ăшă пӳртрен тухса кайма? Чарăнĕ-ха, эрнипех çумĕ.

Анчах, тĕрĕссипе, Михаç çанталăк кун пек пулнăшăн чунтан савăннă. Çумăр çуман пулсан, вĕсен ку карчăк патĕнчен тухса кайса, староста яла таврăнасса ăçта та пулин урăх çĕрте кĕтсе выртмалла пулатчĕ, халь — çанталăк япăх пулнă сăлтавпа — чиперех пурăнма май килнĕ.

Ик кун хушшинче вĕсем кил хуçипе лайăхах паллашса çитнĕ, ун урлă ку ялти пурнăç çинчен те, староста мĕн-мĕн хăтланни çинчен те тĕплĕн пĕлнĕ. Чăн та, нумай ирсĕр ĕçсем туса тăкнă иккен вăл, Вăрçăччен хăй темиçе хутчен те тĕрмере ларнăскер пулнă. Кăçал çуркунне таçтан мурĕнчен яла килсе кĕнĕ те, кăшт пурăнсанах, фашистсем ăна староста туса хунă. «Ял пуçĕ» пулса тăнă хыççăнах вара ним майсăр ашкăнма тытăннă. Ялта ĕлĕк кам активист пулнă, халь нимĕçсене хирĕç пĕр сăмах та пулин каланă — пурне те тыттара-тыттара янă. Çак кил хуçи хĕрарăмĕн упăшкине те, йывăç ура çинче çӳрекен инвалида, çынсене Хĕрлĕ Çар çĕнтерĕвĕсем çинчен калакан листовкăна вуласа панăшăн тĕрмене ăсатнă...

Шалчи тултăрах шуйттанăн, кам та пулин тытса мăйне пăртăрах, — тесе ылханнă хĕрарăм куççулĕ витĕр. — Ăна вĕлерекен çын сывлăхĕшĕн эпир ĕмĕр-ĕмĕр кĕлтăвăттăмăр! Тупăнмасть пуль.çав ун лек çын...

— Тен, тупăнĕ-ха, ăçтан пĕлес, — карчăк кăмăлне çĕклеме тăрăшнă Михаç. Унăн çак самантра ăна: «Вăл çын — эпĕ пулатăп!» —тесе каласси килнĕ, анчах — юраман...

Виççĕмĕш кунĕнче, кăнтăрла иртсен, çумăр чарăнма пуçланă.

— Ну, ачасем, каятпăр пулĕ, — тенĕ Михаç, урамалла пăхса. — Çитĕ, инкене ахаль те нумай чăрмантартăмăр...

Анчах кил хуçи тӳрех пӳлнĕ ăна:

— Чимĕр-ха, мĕн те пулин пĕçерсе çитерсе ярам... Тахçан вĕри апат çимелле пулать-ха тата сирĕн?

Вăл витресем йăтса шыв патне кайма хатĕрленсен, Михаç ăна староста çинчен пĕлме ыйтнă.

— Тен, килнĕ вăл? Епле пулсан та манăн пропуск çине хам ку ялта пулнине паллă тутармалла, унсăрăн ытти çĕрте тытса чарма пултараççĕ...

Вăл тухса кайсанах, Михаç Ванюшкăпа Санька çине пăхса илнĕ.

— Ку таранччен маттур пултăр, тавтапуç уншăн, анчах малашне чи йывăрри пуçланать, астăвăр. Леш йытă паян таврăнмаллах. Кĕçĕр пирĕн хамăр ĕçе туса пĕтерес пулать...

Чăн та, староста таврăннă. Кил хуçи хĕрарăмĕ шыв ăсса тăнă чух унăн ӳсĕр сассине илтнĕ. Вăл хăй пӳртĕнче пĕчченех юрласа ларнă.

— Ахăртнех, хĕпĕртемелли тупăннă-тăр явăлăн, — тенĕ карчăк. — Каллех кама та пулин тытса панă пуль те, çавăншăн савăнать пуль, вилме маннăскер!

Кун çинчен пĕлсен, Михаç хыпаланма тытăннă.

— Çанталăк лайăх, часрах каяс...

Карчăк пĕçернĕ апата вĕсем хăпăл-хапăл çикеленĕ те ăна чĕререн тав туса тухнă. Анчах урам тăрăх кайман, тăкăрлăкпа пăрăнса, хир еннелле утнă, унтан часах виçĕмкун Михаç пытаннă арпалăха пырса кĕнĕ. Кунта вĕсем тĕттĕмленме пуçличченех ларнă. Михаç ачасене хăй малтан вĕрентнине тата тепĕр хут каласа панă.

— Ну, халь кайăр ĕнтĕ, — тенĕ вăл юлашкинчен. — Эпĕ сирĕнтен инçетре пулмастăп. Кирлĕ самантра тăманалла кăшкăрăр...

Ванюшкăпа Санька тăкăрлăкпа каллех урама тухнă та староста патне кайнă. Вăл сĕтел хушшинче апатланса ларнă, ун умĕнче халь çеç пуçланă самогонка бутылки пулнă. Алăк урлă каçсанах, ачасем, ăна пуç тайса, турăшсем еннелле пăхса сăхсăхса илнĕ.

— Ырă тете, тархасшăн, çĕр выртма ярăр пире, — тенĕ вĕсем. — Никам та кĕртмест, аптраса çитрĕмĕр...

— Ăçтисем вара эсир? — ыйтнă староста, аллине тытнă стаканне сĕтел çине лартса.

— Инçетрисем, тете... Минск патĕнчисемех. Килелле каятпăр... Раскулачить тунăскерсем... Атте-аннесем ссылкăра вилчĕç, эпир тăлăха юлтăмăр, ăçта май килнĕ çавăнта пурăнкаларăмăр. Нимĕçсем пирĕн пеккисене хĕрхенеççĕ тенине илтрĕмĕр те хĕрлисемпе юриех чакса каймарăмăр...

— Тĕрĕс тунă, — тенĕ староста. — Ларăр манпа сĕтел хушшине. Сирĕн пеккисене эпир килĕштеретпĕр, пулăшма та пултаратпăр. Сирĕнтен çын тума пулать!

— Пире пулăшсан, эпир те хăçан та пулин тав тума пĕлĕттĕмĕр сире... Атту пĕтес пулать... Никам та хĕрхенмест...

Ванюшка, макăрнă пек туса, куçĕсене вăйпах сăтăрма тытăннă.

— Макăрма кирлĕ мар, — аллипе сулнă староста. — Пирĕн макăрмалли вăхăт иртсе кайрĕ ĕнтĕ, малашне эпир савăнса кăна пурăнатпăр... Ларăр, ларăр!

Ванюшкăпа Санька сĕтел хушшине пырса ларнă. Староста стаканри самогонкăна çавăрса хунă та, какай чăмла-чăмла, мухтанма тытăннă:

— Эпĕ те нумай асап куртăм советсем вăхăтĕнче. Темиçе хут тĕрмене лартрĕç. Пĕтĕм пурлăха, ак çак пӳрте те туртса илчĕç... Анчах халь пĕтĕмпех каялла илтĕм. Ял пуçĕ пулса тăтăм. Пурне те хам алăра тытма пуçларăм... — Вăл тата тепĕр стакан ярса ĕçнĕ. — Килсе çулăх-ха халь ман çума! Хуть те кама та пĕкĕ пек авса хуратăп! Пире вĕт пысăк влаç панă... Акă, ĕнер хулара пирĕн съезд пулчĕ. Çĕнĕ пуçлăх килнĕ. Обер-шурм... Оберштурмфер... Фу! Чĕлхене хуçсах пăрахма пулать хăнăхиччен... — Староста, çĕрĕк хура шăлĕсене йĕрсе, лăх-лăх-лăх кулса илнĕ. — Маттур нимĕç! Генрих Шварц теççĕ хăйне...

Ванюшкăпа Санька пĕр харăсах чăмлама чарăннă. «Генрих Шварц...» Ку ята вĕсем пит те лайăх пĕлнĕ-çке... Çав ятлă фашиста вĕсем пуринчен те ытларах курайман. Ун ятне илтсен, вĕсем тăруках сăнран та улшăннă.

«Çав бандитах пуль вăл, пирĕн аннесене вĕлерекенниех...» — тесе шухăшланă кашни, пĕр-пĕрин çине пăхса илсе.

Анчах ӳсĕр староста нимĕн те сисмен, хĕрнĕçемĕн хĕрсе пырса, малтанхи çемĕпех пакăлтатнă:

— Чаплă нимĕç, тет, çав Генрих Шварц! Ăна Гитлер хăй аллипе тимĕр хĕрес çакса янă, тет... Çав обер... Оберфур мана çурăмран лăпкасах мухтарĕ, — каппайнă староста. — Малалла та хальхи пекех ĕçлесен, награда пама пулчĕ... Пурлăх енчен вара — хуть те мĕн чухлĕ ил хăвна валли терĕ. Çĕр те, выльăх-чĕрлĕх те, тем те... Помещик пек пурăн терĕ... Во! А сире... сире эпĕ, кăмăлăр пулсан, хам пата илме пултаратăп. Пурăнăр! Тарçăсăр çавах май килмест мана...

Староста татах ĕçнĕ те пуçĕпех ӳсĕрĕлсе кайнă, тек чĕлхине те çавăркалайман. Арăмĕ вара ăна алăк патĕнчи кравать çине сĕтĕрсе кайса вырттарнă.

— Сире ăçта çывратас? — тесе ыйтнă вăл ачасенчен. — Кунтах выртатăр-и е малти пӳрте сарса парас?

— Çук, çук, пире кунтах юрать... Урайне мĕн те пулин пăрахса парсан çитет. Атту эпир çĕрле тула тухма та пĕлеймĕпĕр, сире вăратса чăрмантармалла пулĕ...

— Анчах эсир тухас-кĕрес пулсан, алăксене лайăхрах питĕрсе кĕрĕр вара. Ку чухне такам та сĕтĕрĕнсе çӳрет, хăрамалла, — тенĕ хĕрарăм.

— Юрĕ, инке, юрĕ! Эсир хушнă пекех пулĕ...Староста арăмĕ часах шалти пӳлĕме, ачисем патне, кĕрсе выртнă та, пӳртре шăпах пулнă. Кравать çинче предатель йывăррăн сывласа çывăрни çеç илтĕннĕ. Ванюшкăпа Санька чылай вăхăт ним те чĕнмен, çывăрнă пек пулса выртнă. Тулта каллех çумăр çума пуçланă, вăл таттисĕрех чӳречерен тăкăртаттарнă. Çумăр çунă çемĕпе староста арăмĕ те хытă çывăрса кайнă, вăл хăрлаттарни алăк витĕрех илтĕннĕ.

— Вăхăт, — тенĕ Ванюшка Санькăна хăлхинчен. — Эсĕ вырт, эпĕ Михаçа тухса чĕнем...

— Юрать...

Ванюшка пӳрт алăкне çаклатнине, çенĕк алăкне тĕкĕленине çав тери ерипен, пĕр сасăсăр уçса тула тухнă та кăшт тăрсанах пӳрте Михаçпа пĕрле çавăн пекех шăппăн таврăннă. Ăна староста çывăракан тĕле çавăтса çитерсен, хулĕнчен пăчăртанă. Михаç вара йăпăрт кăна электричество хунарĕпе çутатса илнĕ. Предатель, çурăмĕ çинче выртса, çăварне карса пăрахсах çывăрнă... Михаç çавăнтах ун çăварне кипке татăкĕпе пăкăласа лартнă, — лешĕ пĕр сасă та кăларайман. Унтан ăна, ӳппĕн çавăрса пăрахса, алли-урине çыхнă та хăвăрт кăна кил хушшине çĕклесе тухнă. Вăраннă сутăнчăк тапаланма пикеннĕ, анчах Михаç ăна пуçĕнчен пистолет аврипе шаккаса илнĕ:

— Халех вилес килмест пулсан — ан хускал, сволочь!..

Пĕр вунă минутран вĕсем, анкартисем витĕр тухса, ял хыçĕнчи çырмана аннă та сутăнчăка çĕре пăрахнă.

— Çитет сана кун чухлĕ çĕклесе килнипе, — тенĕ ăна Михаç, — ытла пысăк чыс пулать. Хăвах лайăх утма пултаратăн!

Унăн урисене салтса янă, анчах вăл вырăнтан та хускалман. Михаç хăйĕн пистолетне унăн тăнлавĕ патне тĕртĕнтерсен тин вăл ура çине тăнă.

Пăч-тĕттĕмре вĕсем сăрта хăпарнă та васкасах вăрман еннелле утнă. Çур километр пек кайсан, вĕсен çулне сасартăк тарăн çырма пӳлсе лартнă. Михаç унăн-кунăн пăхкаланă хушăра хайхи сутăнчăк чăнкă сăртран пĕррех аялалла сикнĕ... Шухăшласа тăмалли пулман, тĕттĕмре сутăнчăк куçран çухалма та пултарнă, çавăнпа та Михаç: «Стой!» тесе кăшкăрнă та çырмана сикнĕ. Ванюшкăпа Санька — ун хыççăн. Тарайман вара лешĕ, Михаç ăна çырма тĕпĕнче хунарпа шыраса тупнă. Паллах, тарăхни-мĕнĕпе пăртак ĕнселекелесе те илнĕ.

Староста сывлайми пулса вăхăтсăр вилсе выртасран шикленсе, унăн çăварне чикнĕ кипке татăкне кăларнă. Сутăнчăк нăйкăшма тытăннă:

— Ăçта илсе каятăр эсир мана?

— Халăхпа суд тума...

— Ан хăтланăрах кирлĕ мара, ярăр, тархасшăн! Эпĕ сире луччă укçа парăп... Пин! Вунă пин! — чĕтречĕтре тархасланă староста.

— Хуп шăршлă çăварна! — кăшкăрнă Михаç. — Ун пек калаçатăн пулсан, çăварна каллех пăкăласа лартатпăр. Ут!

Ир енне вĕсем вăрмана çитнĕ. Хăйне вăрманалла шалтан шала илсе кайнине кура, староста каллех кутăнланма тапратнă.

— Хуть те çакăнта персе вĕлерĕр — малалла пымастăп!

— Ытлашши пуля çук, — мăшкăлласа илнĕ унран Михаç.

Вĕсем кăшт каннă та каллех малалла утнă. Каçалапа самаях сарлака шыв хĕррине çитсе тухнă. Кунталла килнĕ чух туссем ун урлă пĕр çĕтĕк кимĕ тупса каçнă-мĕн, анчах халĕ ку таврашра нимĕн те пулман.

— Ишсе каçмалла пулать, — тенĕ Михаç. — Ним тума та çук, аллисене салтма тивет çакăнне. Эсир ишме пĕлетĕр-и? — ыйтнă вăл ачасенчен.

Ванюшкăпа Санька ишме пĕлнĕ, анчах староста пуçне пăркаласах каланă:

— Ишме пĕлместĕп эпĕ... Путса вилетĕп!

— Ан хăра, путармăпăр! Ишме пĕлместĕн пулсан — çапла тăвăпăр... — Михаç пилĕкне йĕри-тавра чĕркенĕ вăрăм кантрана салтса сутăнчăка майĕнчен çыхнă.

— Ан вĕлерĕр! Тархасшăн, ан вĕлерĕр, ачасене те пулин хĕрхенĕр, — çуйăхма тытăннă староста, хăйне партизансем халех çакма хатĕрленеççĕ пулĕ тесе. — Ишетĕп эпĕ! Хамах ишетĕп!..

Çав вăхăтра инçетрех те мар йытăсем вĕрни илтĕнсе кайнă. Паллах, унта нимĕçсем пулнă. Куна пирĕн туссем çеç мар, староста та тавçăрса илнĕ. Вăл юриех хыттăн кăшкăрса янă:

— А-а-а!.. Виле-е-еп!.. Çăлăр-ăр!..

Староста нимĕçсене часрах пыма йыхăрни пулнă ку. Михаç çакăншăн шутсăр тарăхса кайнă. Вăл, сутăнчăка çăварĕнчен питĕ хытă çапса, часрах шывалла сикнĕ те ăна кантрапа шалалла туртма тытăннă.

— Хыçалтан хăваласа пырăр! — кăшкăрнă вăл ачасене.

Вĕсем çапла шыв варринелле ишсе çитсен, хыçалта йытăсем вĕрнипе хутăш пăшал сассисем илтĕннĕ. Пульăсем унта та кунта чăк-чак! чăк-чак! туса шыва сирпĕнтернĕ. Пуля никама та тиркесе тăманнине чухласа, староста та хытăрах ишме тытăннă.

Шывран тухсан, хăйсем йĕп-йĕпех пулнă пулин те, туссем пĕр чарăнмасăр чупнă. Сутăнчăк аран-аран сывлакан пулса çитнĕ, анчах ăна çаплах хăваланă, хăваланă...

XXVII

Баранихăри старостăна допрос тунă çĕрте Михаç та, Ванюшкăпа Санька та пулчĕç. Пит те йĕрĕнсе пăхса ларчĕç ачасем ун çине. Килĕнче вăл çав тери «паттăрччĕ», анчах кунта, халăх сучĕ умĕнче, калама та çук çемçелсе, епресе, çĕр ăшĕнчи ăман пек пулса тăчĕ. Сасси — вăрăмтуна сасси пек, алли-ури чĕтрет, куçĕсем пушшех хĕсĕнсе ларнă, çынсем çине пăхма та хăяймасть.

Хăйне вăл тап-таса, нихăш енчен те айăплă мар çын пек туса кăтартма тăрăшрĕ, темĕн тĕрлĕ пăркаланчĕ, улталама хăтланчĕ:

— Эпĕ хам ирĕкпе мар... Лăпкăн кăна пурăнасшăнччĕ, анчах мана вăйпах староста турĕç, итлемесен — хăвна çакатпăр терĕç... Тупата... Акă хĕрес...

Анчах Кравчук ун историне пĕтĕмпех пĕлнĕ. Ачасем те нумай пĕлсе килнĕ ун çинчен. Çавăнпа та староста суйни кăлăхах пулнă. Фашистсене сутăнса совет çыннисене калама çук нумай хурлăх кăтартнăшăн партизансем ăна персе пăрахма йышăнчĕç.

— Чимĕр-ха, манăн ыйтмалли пурччĕ тата унран, — терĕ сасартăк Ванюшка, сиксе чĕтрекен сутăнчăка икĕ партизан тулалла илсе тухма тăрсан.

— Мĕн çинчен? — тĕлĕнсе ыйтрĕ Кравчук.

— Хăй килĕнче вăл пире хулара нимĕçсен çĕнĕ начальникĕ пурри çинчен каларĕ... Генрих Шварц ятлăскер тет. Ун патĕнче пулнă вăл... Каласа патăр, унăн кăкри çинче ылтăн вăчăра çук-и?

— А мĕн тума кирлĕ вăл сана? — ăнланаймасăр пăхрĕ ун çине Кравчук.

— Питĕ кирлĕ... — пăлханнăçемĕн пăлханса пычĕ Ванюшка. — Мана та, Санькăна та...

— Кала эсĕ, мĕн тума?

— Сире эпир ун çинчен кайран каласа парăпăр, халь вăл калатăр, — терĕ Ванюшка çирĕппĕн, пуçĕпе сутăнчăк еннелле сулса. — Пĕлес пулать пирĕн! Эпĕ ăна çул çинчех ыйтасшăнччĕ те, май килмерĕ.

— Эй, эсĕ, господин староста, — тесе чĕнчĕ вара Кравчук. — Çак ача мĕн çинчен ыйтнине илтрĕн-и?

— Илтрĕм...

— Каласа пар эппин, ылтăн вăчăра пурччĕ-и сан тусун?.. Çав оберштурмфюрер Шварцăн?

Сутăнчăк кăшт шухăша кайнă пек пулса тăчĕ.

— Пурччĕ пулас... Вăл тек-текех кăкри çинчи кĕсйинчен сехет кăларса пăхатчĕ...

— Çавах эппин! — терĕ Ванюшка. — Мана урăх нимĕн те кирлĕ мар, пĕтĕмпех паллă... Çавах вăл!

— Çавах, — терĕ Санька та.

Сутăнчăка илсе тухса кайрĕç. Çĕрпӳртри ытти çынсемпе пĕрле Ванюшкăпа Санька та тухма тăчĕç, анчах Кравчук вĕсене чĕнсе юлчĕ.

— Мĕнле ылтăн вăчăра çинчен ыйтрăр эсир? Мĕне пĕлтерет ку? Нимĕн те ăнланаймарăм эпĕ...

— Пĕлмен çынна ăнланма йывăр çав ăна, — терĕ Ванюшка, ассăн сывласа.

Кравчук хушнипе вĕсем сĕтел патне ларчĕç те çав ылтăн вăчăран хăрушла историне йĕркипе каласа пачĕç.

— Апла-ха эппин, — терĕ командир, ачасене итлесепĕтерсен. — Питĕ тĕлĕнмелле! — Вăл, чĕлĕм тивертсе ярса, пĕр хушă аяккалла пăхса ларчĕ. Унтан тăрукура çине тăчĕ те çĕрпӳртре каллĕ-маллĕ уткаласа илчĕ. — Ну, ан кӳренĕр, ачасем, эпир вăл ылтăн юратакан çынçиене ахалех каçармăпăр. Лекĕ-ха вăл пирĕн алла, çĕлен...

— Эпир те çавăн çинчен кăна ĕмĕтленсе пурăнатпăр, — терĕ Ванюшка. — Унăн мăйне пăрни пирĕншĕн çав тери пысăк телей пулĕччĕ...

— Асрах тытăпăр эпир ăна. Тен, ак çак çывăх кунсенчех май килĕ... Хăвăра сире ку задание пурнăçа лайăх кĕртнĕшĕн, эпир шаннине тӳрре кăларнăшăн — пысăк тав. Эсир малашне те çакăн пекех паттăр пуласса çирĕп шанатăп. Халь кайса канăр ĕнтĕ, пулас ĕçсемвалли вăй пухăр.

Командир çакăн пек ырлани ачасене калама та çук хаваслантарса ячĕ. Вĕсен, часрах тепĕр задание кайса, ăна тата лайăхрах пурнăçлас килчĕ...

XXVIII

Хăйсене иккĕмĕш задание ярасса та ачасен нумай кĕтмелле пулмарĕ. Темиçе кунтанах отрядри разведчиксем тĕрлĕ çĕртен фашистсем ку еннелле пур йышши çарсене те йышлăн куçарма тытăннине пĕлсе килнĕ. Ку вăл шăпах пирĕн Совет Çарĕ Гитлер çарĕсене Днепр шывĕ патнелле çав тери вăйлăн хĕссе пынă вăхăт пулнă. Ун чухне гитлеровецеем пирĕн наступление епле пулсан та чарса лартма тăрăшнă. Çавăн пирки партизансен тата хĕрӳллĕрех ĕç пуçланнă: вĕсен пур майсемпе те тăшмана фронт линийĕ патне çĕнĕ чаçсем, боеприпассем, апат-çимĕç илсе пыма чăрмантармалла пулнă. Вĕсем тăшман эшелонĕсене сывлăшалла сиктернĕ, кĕперсене ишĕлтернĕ, вăрмансенчи çулсем çинче икĕ енчен те, ĕмĕрхи йывăçсене касса ярса, нимĕнле иртмелле мар завалсем тунă, минăсем лартнă, улахрах вырăнсенче засадăсем туса, нимĕçсене сасартăк пырса тапăннă, обозĕсене аркатнă...

Отрядра пĕр вăйпитти партизан та юлман, пурте боевой операцисенче пулнă. Пĕр çĕртен таврăнсан, кăшт канкаласа илнĕ те тепĕр çĕре тухса кайнă.

Ванюшка çак кунсенче икĕ-виçĕ хутчен те командиртан хăйсене задание яма ыйтрĕ, анчах лешĕ килĕшмерĕ.

— Халь юрамасть-ха... Тăхтăр акă, эпĕ сире хăвăра шăлçемми ĕç тупса парăп, — терĕ вăл.

— Мĕн туса пурăнас эппин пирĕн? — кăмăлсăр пулчĕ Ванюшка.

— Авă, поварсене пулăшăр. Аманнисене пăхма пулăшăр... Сахал-им-ĕç?

Кун пек ответ Ванюшкăпа Санькăна ниепле те çырлахтарма пултарайман. Пĕр ирхине вĕсем каç кăна таврăннă Михаç каллех партизансен пысăках мар ушкăнĕпе операцие кайма хатĕрленнине курчĕç те ăна çыпăçмаллипех çыпăçрĕç:

— Пире те хăвăнпа пĕрле илсе кай-ха, тархасшăн!Анчах Михаç итлесшĕн те пулмарĕ, вăл аллипе сулчĕ кăна:

— Ой, сирĕнпе çӳремелли вăхăт мар!

— Мĕншĕн?

— Ытла та вĕри...

Тепĕр кунтан Михаçа юлташĕсем йывăç тураттисенчен авкаласа тунă наçилккапа çĕклесе таврăнчĕç. Ăна ик уринчен те амантнă иккен. Кун çинчен пĕлсен, Ванюшкăпа Санька вăл выртакан санитарнăй çĕрпӳрте чупса пычĕç. Михаç пĕр кун хушшинчех сăнран улшăнса, шурса кайнă, куçĕсем темле шалалла путса кĕнĕ. Вăл хытă асапланнă курăнать. Çапах та, çĕрпӳрте хăйĕн çамрăк тусĕсем пырса кĕрсен, вăл чăвси çине çĕкленсе ерипен кулса илчĕ.

— Мĕн пулчĕ сана, Михаç пичче? — ыйтрĕ Ванюшка, ун патне пуринчен малтан пырса тăрса.

— Мĕн пултăр... Шаккаса ячĕç пăртак...

— Епле пулчĕ-ха апла?

— Кăштах йăнăш турăмăр... Çул çине васкарах сиксе тухрăмăр та, пăтă пуçланса кайрĕ. Вĕсем нумаййăн пулнă иккен, эпир асăрхайман ăна...

— Вилекенсем те пулчĕç-и вара?

— Пулчĕç çав. Икĕ çын çухатрăмăр. Çичĕ çынна амантрĕç...

— Хăйсене лектертĕр-и хуть?

— Вĕсене лайăхах лекрĕ-ха, сахалран та пĕр вăтăрăшĕ леш тĕнчене ăсанчĕç. Анчах задачăна пурнăçа кĕртеймерĕмĕр, пирĕн вĕсен обозне ним юлми аркатмаллаччĕ вĕт. Пулаймарĕ...

Михаçа йывăр пулса килчĕ пулмалла. Вăл пуçне улăм минтер çине хучĕ те куçĕсене хупрĕ. Унтан ачасем вăл вăрăммăн йынăшса илнине илтрĕç.

Çак вăхăтра çĕрпӳрте шăппăн кăна Кравчук кĕчĕ. Вăл тӳрех Михаç пуçĕ вĕçне пырса ăна питĕнчен пăхрĕ.

— Çывăратăн-и эс? — ыйтрĕ вăл хуллен.

— Çук... — Михаç куçĕсене уçрĕ.

— Ну, мĕнле?

— Нимех те мар. Аптрамастăп...

Кравчук пушăтран çыхса тунă пукан çине ларса чĕлĕм тивертсе ячĕ (пăлханнă чух вăл ялан чĕлĕм туртнă).

— Ах, Михаç, Михаç... — терĕ вăл, кăшт ларсан. — Вăхăтсăр пулчĕ ку сан! Тарăхмалла.

— Мĕн тăвас тетĕн?..

— Паллах, халь тин ним тума та çук. Мĕншĕн тĕрĕс расчет тăваймарăн-ха эсĕ? Пĕлсех тăратăп, ытлашши вĕриленнипе пулнă вăл. Мĕн чухлĕ каларăм пуль эп сана ун çинчен! Ак, туса хутăн халь: ĕçе те пăсрăн, хăвна та юрăхсăра кăлартăн...

Михаç йывăррăн сывласа, чĕнмесĕр выртрĕ. Командира хирĕç калама сăмахĕ те пулмарĕ çав унăн. Засадăран вăхăтсăр сиксе тухман пулсан, ĕç çакнашкал юрăхсăр пулмастчĕ, паллах.

Темиçе минут хушши шăп пулчĕ.

— Командир кунта мар-и? — ыйтрĕ сасартăк тахăшĕ, алăка уçса.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн