Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

На окружности семи верст я не мог сделать ни одного шага, не попирая костей человеческих.

Карл Фукс.

Чуна халлантарчĕ Хусан,

Ăса пăлхантарчĕ хыпарĕ.

Çула шикленмесĕр тухсан

Çын тем те илтмешкĕн пултарĕ.

Карл Федорыч Фукс пĕр хăех

Пин ылтăн пекех савăнтарчĕ:

Мана Пугачев пиркиех

Тем чул каласа ăнлантарчĕ.

Асрах авалхи укçисем —

Асамлă Пăлхарăн хĕлхемĕ.

Кунтах-çке упраннă вĕсем,

Улт-çич çĕр çулхи ылтăн-кĕмĕл.

Хальччен те пĕтмен-ха хули,

Пур тет пилĕк-ултă хуралтă.

Вак шăм çеç çав лаптăк тулли,

Çурт-йĕрĕ ларать хăлтă-халтă.

Тустарнă иккен Пăлхара

Хасарĕ, тутарĕ те руçĕ.

Ун чапĕ çӳрет халапра,

Тапмасть унта пурнăç çăлкуçĕ.

Курасшăн ăс-пуç минĕрет,

Ыйха та вĕçтерчĕ ку тапхăр.

Уй урлă курнать минарет,

Тинех хулаша çывхаратпăр.

— Чим, ямшăк, чуптар ял вĕçне,

Малалла

Ача чухне Çĕр чăмăрĕнчен

пӳске туса выляттăмăр.

Кăшт ватăлсан,

тусан пĕрчи катса

çĕр çухрăм çул

сарма пултартăмăр.

18.02.1978.

Вартарăм,

саваларăм,

шăнкăрч йăви пек

сăвă ăсталарăм,

виçĕ çăлтăртан

тухса çакрăм.

Кам чунĕ ютшăнĕ,

кам чунĕ йышăнĕ...

ши-и!

18.02.1978.

– Хĕр ача тени мĕн тени, ывăлсем?

– Пĕвĕнчен хĕр пекех те тени вăл, атте,

чĕлхерен ача çеç-ха тени вăл, атте.

– Хĕрупраç тени мĕн тени, йĕкĕтсем?

– Пĕвĕнчен те хĕр пулнă тени вăл, тете,

ят-чысне те упрать-ха тени вăл, тете.

– Хĕрарăм тени мĕн тени, арçынсем?

– Сăмахпа хĕр пекех пулайсан та тени вăл, тăван,

пĕвĕпе вара арăм тени вăл, тăван.

17.02.1978.

Ăна асаттесем пуçланă

Ютсемшĕн мар, хăйсем валли.

Хусан — асаттесен хули,

Пуçне вĕсем кунта сыхланă.

Чул хушшинче пулсассăн та,

Кунта упраннă халăх чунĕ.

Юлман йăх-несĕл Хусанта —

Тарса тупать малашлăх кунĕ.

Хула никĕслени çинчен

Сире халап ярса парасшăн.

Вăл ахăртне асаттесен —

Тутарлăх йышăннă чăвашăн.

Калас сăмахăм — Фукс пикен,

Тĕрĕссинех-и, тен, пĕлтерĕ.

Вăл хăй — йăхташăмăр иккен,

Хусан мăрси таврашĕн хĕрĕ.

Ахаль-и вăл чăвашсене

Тăван пек ăшшăн пахаланă,

Ялти мăрьесĕр пӳртсене

Кĕрсе курма та кăмăлланă.

Авал çĕршер çул тăршшĕне

Пăлхар çĕршывĕ чечекленнĕ,

Инкеклĕ пусмăр сăнчăрне

Пачах курмасăр тĕрекленнĕ.

Анчах пурин те пур шăпа —

Хăй çавине пĕр шелсĕр сулнă:

Мăнаçлăх пĕтнĕ унтанпа,

Тăпра пулса патшалăх юлнă.

Хальччен упраннă ишлĕке

Салхуллă, хурлăхлă куратăн.

Тиран хăварнă инкеке

Масар тĕшне хурса тăратăн.

Малалла

И чĕлхеçĕм, и чиперĕм,

атте-аннемĕн чĕлхи.

Тĕнчере нумай мĕн пĕлтĕм

тăван чĕлхеме пула.

Чи малтан чĕлхеçĕмпе

аннем сăпкара çывратнă.

Каярах çĕрлесенче

асаннеçĕм юмах янă.

И чĕлхеçĕм! пулăшăву

яланах пĕрле санăн,

пĕчĕкрен ăнлашăннă

савнăçăм, хуйхăм манăн.

И чĕлхеçĕм! Сан ятупа

малтанласа кĕл турăм,

каçарсам тесе, хама та

атте-аннеме, Туррăм!

Г.Тукай

Тутарларан 1977 ç. куçарнă.

Аннеçĕм,

сан куллуна вĕреннĕ хыççăн

çак тĕнчере

çитмĕл те çичĕ тĕрлĕ кулă куртăм эп,

çитмĕл çиччĕшне те

сан куллупа танлаштараймарăм эп.

Йĕлпĕрсе кулнине куртăм эп,

ирĕлсе кулнине куртăм эп,

мăн кăмăлланса кулнине куртăм эп,

йăхлатса кулнине куртăм эп,

хыçăмра кулнине куртăм эп

куçăм умĕнче кулнине куртăм эп.

Сан куллуна аса илсессĕнех

çав кулăсем

хĕвелтен таракан каç сĕмĕ пек

çухалчĕç.

Аннеçĕм, эсĕ вĕрентнĕ кулă мана

туссем тупма пулăшрĕ,

йывăр самантсенче

ыттисене ăшăтма пулăшрĕ,

ĕмĕтсем май туртăнма пулăшрĕ.

Ӳлĕмрен

сан куллупа çуталаймăп эпĕ,

иксĕмĕре ĕмĕр-ĕмĕре

тупăк витĕнкĕçĕ уйăрать,

иксĕмĕр пĕр-пĕрне

икĕ тĕнче хушшинче

ĕмĕр-ĕмĕре çухатрăмăр.

Анчах та санăн куллу

тӳперен хĕвел пулса пăхать,

манăн çан-çурăма

кунсерен ăшăтать.

Çĕрлехи самантсенче çеç

çитмĕл çичĕ тĕрлĕ кулă тапăнать,

йĕлпĕрӳ-кĕвĕçӳ,

йăхлату-ыраттару кулли сырăнать.

Малалла

Эй, хунав амăшĕ паян пире

Эпи пехилĕнчен.

Çул-йĕр валли

мăшăр ура ытамĕ панăшăн,

тăван валли

мăшăр алă ытамĕ панăшăн

тайăм пуç, аннеĕм,

ӳкĕм пуç, çуратаканăм.

Çак çĕр çинче

пӳ-си вырăн йышăннăшăн,

ӳпкем сывлăша тивĕçнĕшĕн,

чĕрем

юн çумне юн хушса кăлтлатнăшăн

тайăм пуç аннеçĕм,

ӳкĕм пуç, çуратаканăм.

Хĕвеллĕ урама курма

мăшăр чӳрече пек куç,

кайăк юррине илтме

мăшăр хăлха парнеленĕшĕн,

пепкӳне çут тĕнче кăвапинчен çыхнăшăн

тайăм пуç, аннеçĕм,

ӳкĕм пуç, çуратаканăм.

Çитмĕл те çичĕ тĕрлĕ туйăм-сисĕм пур,

утмăл та ултă авăклă кăмăмлăм пур,

шлепке лармалăх пуçăм пур,

пуçăмра

хама пурăнмалăх та пулсан ăсăм пур.

Тайăм пуç, аннеçĕм,

ӳкĕм пуç, çуратаканăм.

Чунĕ вăл чăхăн та пур-ха,

Малалла

Пăлхарсен хули Пăлхар

Тĕп пулни çинчен хыпар

Сахал мар халапсенче.

Тугарсен эпосĕнче

Ун çинчен пĕлтернипе

Паллашар-и йĕркипе?

Тарчĕ Тăхтамăш тухса,

Илчĕ Этикей тытса

Çĕршыва хăй аллине,

Çитрĕ Сарай хулине.

Кунта çĕр-çĕр манара,

Урамĕсем хулара

Сакăр вуннă таранах,

Çутăлтарать таврана

Ылтăн тăрăллă кермен,

Сарă мрамор пур енчен,

Хуралçисем шур тумпа,

Хураллаççĕ ушкăнпа.

Алăкĕ шап-шурăскер,

Кĕмĕл пек йăлтăртискер.

Этикей хĕçĕпеле

Алăка ик еннелле

Яриех уçса ярать,

Хурала хирсе хурать.

Кĕчĕ ылтăн кермене, —

Çитрĕ Тимĕр хан умне:

«Керменпеле хулана, —

Сыхлăр, — тет мăрса ăна. —

Эпĕ Турă хушнипе

Хай Тăхтамăш çулĕпе

Вĕçтерем хăваласа,

Тавăрам пуçне касса:

Хăтарам çĕршывăма,

Канлĕх пултăр çарăма».

Сывпуллашрĕ Тимĕрпе,

Этикей хан çарĕпе

Çул тытатъ Пăлхаралла,

Хăвармарĕ ывăла.

Ак çитет хула патне,

Паллаймарĕ ун сăнне.

Курăнмасть хапхи кунта.

Малалла

Тиллит, тиллит, тил ури,

Тил ури мар, хĕр ури.

Тути, тути, армути,

Арăм тути, хĕр тути.