Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Хулари суту-илӳ çурчĕ умĕнче икĕ тантăш — Çерçи Аннипе Ясмăк Варукĕ тĕл пулчĕç. Анна, пуян ашшĕ-амăшĕн пĕртен-пĕр хĕрĕ, пĕчĕклех мăн кăмăллăччĕ, хăйне ыттисенчен мăнаçлăрах тытатчĕ. Вăтам шкулта вĕреннĕ чухне вара модăна хăвалама пуçларĕ. Шукăль тумланса çӳрекенскерĕн икĕ аллинче те пĕрер кĕмĕл çĕрĕ, хăлха çунаттинче — кăваррăн хĕмленекен хаклă йышши алка. Халĕ те хăнăхнă йăлине пăрахайман ав, йăлкăшса-çиçкĕнсе кăна тăрать.

— Эсех-и ку, Варя? — ыталам пекки турĕ вăл тантăшне. — Курманни — çур ĕмĕр! Мĕнле чупатăн?

— Хама кура, хуллен-майĕпен... — сăпайлăн тавăрчĕ Варук.

— Хальхи вăхăтра хуллен пурăнма юрамасть, Варя, çĕр çĕмĕрмелле! — кĕрлерĕ Çерçи хĕрĕ. — «Эмансипаци» текеннине ахаль туса панă-им пире? Эпир ача çуратма кăна мар, космоса вĕçме те, пуçлăх пуканĕ çинче саркаланса ларма та пултаратпăр!

— Каçар та, хăвăн миçе сан?

— Мĕн миçе, киндер-и? Мĕне кирлĕ вĕсем? Пĕчĕк чух ал-урана çыхса тăллаççĕ, кĕпе аркинчен уртăнаççĕ: «Мама! Мамочка!» Кăйкăшу, манка çакки, вараланчăк кипке... Ӳссе çитсен ĕнсе çине хăпарса лараççĕ.

— Упăшку вара? Нимĕн те шарламасть-и? Вĕсене, арçынсене, йăх-тĕпе тăсакан кирлĕ вĕт-ха.

Малалла

Хăв çинчен шутлаттартăн мана çĕрĕпе, çĕрĕпе,

Аллăма хăнăхман кайăкла ыйăха вĕçтерттертĕн.

Пĕлĕте шăтарас пек тинкертĕм куçсен çутипе:

Уйăха сыхласа асапланнă каç пек манăн тертĕм.

Каçăхса чуп тăвас килнипе татăлаç тӳперен

Çăлтăрсем — çĕр çинче пурăнасшăн сӳнеççĕ телейлĕн

Ашкăнса кĕтсе илĕ чĕре кăвакарнă ире:

Канăçна татакан туйăмпа пурнăçна тӳпелем-и?!

Пĕр сана сăнарлать иртенпех темиçе шăнкăрав,

Шухăшсем паçăрах киленме килĕмрен тухса кайрĕç.

Чĕнекен ÇЫН пекех кĕрхи çил кантăкран кăшкăрать,

Чунăма васкаса эп саратăп паян çиле майлă.

Ларсамччĕ, тăванăм, çума,

аллу та уру кăштах канччăр.

Хăш чух çав кӳтейнĕ чуна

пĕр ăшă сăмах уçаканччĕ.

Çак пурăнăçра, туршăнах,

нимех те пулаймĕ пуль манăç.

Пирте çав асси пуршăнах

мана çын çинче питĕ намăс.

«Любить тăвакан» çынсене

кил-терĕшĕнче ан курасчĕ,

«Наççа кĕрепли» вырăнне

аçа тенине çаптарасчĕ.

Ларсамччĕ, тăванăм, çума,

ман пек пуплеме эс те пуçăн.

Чуна ăшăтать пĕр сăмах:

«спасибо» вырне «тав та пуçăм».

Икĕ хутлă йывăç çурт,

Çав çурта пĕлмен çын çук,

Яковлев ăсчах халалĕ

Илтĕнет асамлă халĕ:

Чыс, мухтав чĕлхемĕре,

Пурăн ĕмĕр-ĕмĕрех.

Килĕшӳ килте пулсан

Пурнăçу та ăнĕ сан,

Кĕвĕçӳ чунна ан çитĕр,

Пысăк вырăна та çитĕн.

Чыс, мухтав чĕлхемĕре,

Пурăн ĕмĕр-ĕмĕрех.

Ытлă-çитлĕ ăс пухсан,

Чăннипех чапа тухсан,

Теприне те пулăшсамччĕ,

Çул уçса ăна парсамччĕ.

Чыс, мухтав чĕлхемĕре,

Пурăн ĕмĕр-ĕмĕрех.

Савăнăçлă вăхăтра

Тав тусамăрччĕ Турра,

Пӳлĕхçĕ пире ан мантăр,

Çĕр çинче чăваш упрантăр.

Чыс, мухтав чĕлхемĕре,

Пурăн ĕмĕр-ĕмĕрех!

Ирхине ирех хваттер алăкне уçма ĕлкĕртĕм кăна, хура кушак чупсах кĕрсе кайрĕ. Эпĕ ăнкарса иличчен кравать айне тарса та пытанчĕ. Кăларса ярас тесе пытăм çеç, алла унтан та кунтан чавса-çыртса пĕтерчĕ мур илесшĕ. Ниепле те каясшан мар.

Пĕччен вăй çитерес çуках — хĕре чĕнме тиврĕ. Аллине пушмак тьпрĕ вăл, анчах кушак парăнмата шутламасть: тиф пек куç айĕн пăхать.

Хĕрĕмрен пиçменнине туйса ывăлпа упăшка та «çапăçăва» хутшăнчĕç. Кĕрлесе анчах тăрать хваттер. Ку кушакпа апат пĕçермелли çинчен те мансах кайнă. Хăпăл-хапăл тумлантăм та чуптара патăм магазина.

Унтан тухрăм кăна, пăхатăп та ман Çемен каллĕ-маллĕ утса çӳрет урамра. Мăйĕнче — хаклă йышши çуха. Тинкеререх пăхрăм та — çуха та мар иккен, çав чăрсăр кушак.

— Эсĕ мĕн, ăсран тайăлтăн-им? Мĕншĕн çак усала мăй çине хурсах йăтса çӳретĕн?

— Мĕн тăвас тетĕн... Пурте хăваланипе хăраса вăл ман çине юпа тăрăх хăпарнă пек хăпарса кайрĕ те ĕнсе çине сăвăс пек çыпçăнса ларчĕ.

— Илсе пер халех!

— Илсе пеме пултарнă пулсан çакăнта çити çĕклесе килмĕттĕм ĕнтĕ. Халĕ çӳрес пулать хăй аниччен, унсăрăн куçсăр хăварĕ...

Малалла

Хи, тĕлĕнтермĕш!

Чавсама

çăвар патне çитертĕм,

çыртрăм!

Мар çав…

Ман иртнĕ йăнăшсем

манăçмарĕç,

эп тунă çылăхсем

каçмарĕç…

3.10.1976. Мускав

Чĕмпĕрти çăкасен

Чĕлтĕрти çулçисем

Тем каласшăн пекех чăвашла,

Ĕмĕр-ĕмĕр çапла

Кĕтсе ил эс тусла,

Чăвашсемшĕн чи хаклă хула.

Чĕмпĕрти чăвашсем,

Тутарсем, вырăссем,

Пурăнар-и пĕрле, тăванла.

Туслăх — пысăк тупра,

Чыслăха эс упра,

Тĕрлĕ халăхшăн хаклă хула.

Чĕмпĕрти уява,

Аслă Яковлева

Чыслама пухăнсассăн çулла,

Чăвашла тумланать,

Чăвашла савăнать

Хамăр халăхшăн хаклă хула.

Чĕмпĕрти чăнлăха

Ан кăлар манăçа,

Малашне те çĕкле кăмăла,

Аякри, çывăхри,

Анатри е тури

Чăвашсемшĕн асамлă хула.

Инçетре, çывăх мар

Авалхи Шупашкар,

Пăрахут ăнтăлать малалла.

Çĕнĕ юрă пиртен

Йышăнсам Чĕмпĕртен,

Кĕтсе ил, Чăваш ен, тăванла.

Темĕнле вăрттăн кантур çыннисем мар эпир, Лутра Ласăрпа иксĕмĕр. Çапах та хамăрăн ĕç пирки ытлах калаçма юратмастпăр. Аванмарланатпăр темелле-ши? Ара, этеме леш тĕнчене йĕркеллĕн ăсатса яма пулăшакан ĕçре чаваланатпăр-çке. Вун пилĕк çул каяллах, заводри механика цехне пĕтерсен, килсе вырнаçрăмăр кунта. Тупăк ăсталатпăр. Ĕçĕ мăй таранах. Тĕрлĕрен виçеллĕ вун пилĕк-çирĕм тупăк парса яратпăр кунсеренех.

Ласăр паян ирхине камитле килчĕ ĕçе. Сулахай куçне туртса çыхнă. Пĕр сăмах та чĕнмест, мăшлата-мăшлата татать саваланă хăмана. Пĕрре пăхсах паллă, йĕркеллĕ ĕçлемелли çын мар вăл паян. Пĕтĕм нуши-терчĕ мана тиенчĕ. Аран-аран кĕтсе илтĕмĕр ĕç кунĕ вĕçленессе.

Кĕрхи калча çинче çӳресе кӳпĕннĕ каскăн ĕнелле мăшлатакан Ласăр хăлхаран çапла пăшăлтатрĕ:

— Каçар паян наянланнăшăн, Микуç! Сана каласа парам пумăранк çинчен.

— Мĕнле пумăранк? — ăнланаймастăп. — Мĕн тени пулать вăл?

— Çавна та пĕлместĕн-им? — суранлă пуçне хуллен пăркаларĕ Ласăр. — Сăра кĕрсе илĕпĕр те лавкка хыçне кайса ларăпăр. Пурне те пĕлĕн вара.

Тутинченех лăнкăртаттарчĕ сăрана Ласăр. Тинех чунĕ кĕчĕ пулас. Çăмăлраххăн калаçма вăй çитерчĕ.

Малалла

Асамат кĕперĕн

тĕрлĕ-тĕрлĕ пурçăнне

укаланă, тĕрĕленĕ улăхра

чи чипер чечек тупас-ха терĕм те,

чи чипер чечек татас-ха терĕм те…

тупрăм та куклентĕм ал тăсса,

тăп итлетĕп чĕтрекен сасса:

«Эп Алина, Ел пики – Элпи,

сан аллунтанах халь вилĕп-и?»

Татма тăснă аллăм

ачашларĕ чечеке,

татма тăснă аллăм

ытамларĕ чечеке.

Тенкĕллĕ-теветлĕ çут тухйи

çиçсе илчĕ-çке,

çийĕнчех чĕлхем вĕçне

сăмах килчĕ-çке:

«Çакăнта сана татса

чунсăр пулăп-и,

ман Алина, Ел пики,

чĕлтĕрти Элпи».

Тĕрлĕ-тĕрлĕ хура сĕмлĕ

çил-тăманлă каç

инçетри çула тухас-ха терĕм те,

хам çитес çĕре çитес-ха терĕм те…

çитес тенĕ çул çинчех

çĕтсе кайрăм эп,

кĕрт çинче аша-аша

шăнса хытрăм эп.

Çавăн чух, ĕненĕр, чăнласах

илтĕнет каллех палланă сас:

«Эп Алина…

Ел пики…

Элпи…»

Шăнса хытнă аллăм

ачашларĕ чечеке,

шăнса хытнă аллăм

ытамларĕ чечеке.

Шăм-шака каллех манне

Малалла

Çĕр çине юр пĕрчи юрласа ӳкрĕ пуль

Çуркунне юратма пăрахнишĕн пĕр хушă.

Тӳрккесле кунсене ăнланмасăр ан кул —

Юр пĕрчи йĕменни пĕр мана-шим хăрушă?

Асилӳ ăшшине упракан кĕтесе

Пытанса туйăмсем ыратаççĕ хĕлхемсĕр.

Чечексем çурăлаймĕç кĕрте сĕмĕрсе

Ыранхи паяна каçармашкăн пĕлмесĕр.

Тӳрккесле кунсене ăнланмасăр çӳрен,

Эп вара ăшăтман уйăхра тупсăм тупрăм.

Çеçкери турата çĕрлехи тăм тивсен

Хуçăлса, татăлса йĕрсе ярăттăм, тусăм.

Юр çине юр пĕрчи юрласа ӳкрĕ пуль —

Ташласа килсе кĕчĕ! Тăманĕ — чарусăр!

Кĕрт çинче пуççапса кĕл тăватăп тем чуль

Ĕнерпе ырана пултарас пек тĕл-уссăр.