Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта вырнаҫнӑ СССР летчик-космонавчӗн Андриян Николаевӑн мемориал комплексӗ «Первый чувашский космонавт» (чӑв. Пӗрремӗш чӑваш космонавчӗ) акцие йыхравлать.
Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗ ҫӗршывӑн космонавтикинче тата чӑваш халӑхӗн историйӗнче паллӑ йӗр хӑварнӑ. Чӑваш ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Андриян Николаев шӑп та лӑп ҫавӑн чухне тӗнче уҫлӑхне ҫӗкленнӗ.
Тӗнчери виҫҫӗмӗш летчик-космонавта сума сунине тата унӑн вилӗмсӗрлӗхне палӑртса Шуршӑлти музейра «Звездные братья» курав уҫӑлӗ. Уйӑхлӑх йӗркелесе «Пӗрремӗш чӑваш космонавчӗ» экскурсисем ирттерме, чӑваш кӑйкӑрӗ ҫинчен документлӑ фильмсем кӑтартма палӑртнӑ. Вырӑнти шкул ачисен «Восток-3» радиостанцийӗн уйӑхлӑхне ирттерӗҫ.
Паян, ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, Шупашкарти аэропорта Андриян Николаев ятне пама йышӑннӑ. Кун пирки Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин хушу кӑларнӑ. Ӗҫлӗ хута Кремль сайтӗнче вырнаҫтарнӑ.
Хушура пирӗн республикӑри аэропорт кӑна мар, ытти регионтисене те хисеплӗ ҫынсен ятне пама палӑртнӑ.
Аса илтерер, Шупашкарти аэропорт валли ят шыранӑ май пӗлтӗр сасӑлав та ирттернӗччӗ. Ӑна «Раҫҫейри паллӑ ҫынсем» сайтра йӗркеленӗччӗ. Сасӑлава хутшӑннисенчен чылайӑшӗ, 62 проценчӗ, Шуршӑл ҫӗрӗн мухтавлӑ ывӑлне, Андриян Николаев лётчик-космонавта суйланӑччӗ, Святослав Федоров офтальмологшӑн – 19 процент, Иван Яковлев ҫуттакӑларуҫӑшӑн — 17 процент. Шупашкарти аэропорт валли суйлас ӗҫе 58,2 пин ҫын хутшӑннӑччӗ.
Ака уйӑхӗн 12-мӗшӗ – Космонавтика кунӗ. Чӑваш Ен, ҫав шутра Сӗнтӗрвӑррисем те, ӑна уявлама хатӗрленеҫҫӗ. Тӗп мероприятисем шӑпах ҫав тӑрӑхра, Андриян Николаев ҫуралнӑ районта, иртӗҫ. Кӑҫал вӑл ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитет.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, акан 12-мӗшӗнче Шуршӑл ялӗнче Космонавтика кунӗпе ҫыхӑннӑ мероприятисем пулӗҫ. Малтанах Летчик-космонавтӑн асӑну комплексӗнче митинг-концерт пулӗ. Унтан музейре экскурси иртӗ, Юрий Гагарин пирки документлӑ фильм кӑтартӗҫ.
Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче «Спица ҫинчи хӗвел» велочупу иртӗ. Велочупуҫӑсен ҫулӗ Ҫӗнӗ Шупашкартан Шуршӑла выртӗ.
Чӑваш кӗнеке издательстви азербайджан ҫыравҫин Ханымана Алибейлин «Эльхан – Чӑваш ҫӗршывӗнче» кӗнеки кун ҫути курнӑ. Унӑн сӑввисене чӑвашла Раиса Сарпи куҫарнӑ, кӗнеке редакторӗ — Ольга Федорова. Кун пирки Чӑваш Енӗн Информполитика министерстви хыпарлать.
Хайхи ҫӑлкуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, Ханымана Алибейли иртнӗ ӗмӗрте Чӑваш Енре пулса курнӑ, ун чухне вӑл кунти тавралӑхпа киленсе паллашнӑ, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялне ҫитсе курнӑ, ҫынсемпе калаҫнӑ. Ҫавӑн чухнех вӑл азербайджанла темиҫе сӑвӑ ҫырнӑ. Халӗ вӗсемпе тата кайран хайланисемпе чӑваш вулаканӗсем те паллашма пултараҫҫӗ.
Кӗскен каласан, кӗнекере азербайджан ачи Чӑваш Ене килсе курнине сӑнласа кӑтартнӑ. Вӑл виҫҫӗмӗш космонавт ҫуралнӑ ялта, Кӑкшӑм вӑрманӗнче, ытти тӑрӑхра пулса курать. Ҫавӑн пекех кӗнекене хӗвеллӗ Азербайджан ҫинчен хайланӑ сӑвӑсем те кӗнӗ.
«Звезда» телеканалпа «Легенды космоса» (чӑв. Космос легендисем) эфира вӗҫӗмех тухать. Андрей Барило ертсе пыракан кӑларӑмра паян Андриян Николаев ҫинчен каласа кӑтартӗҫ.
Космонавтикӑна автор аслӑ ҫӗршывӑн пысӑк ҫитӗнӗвӗ тесе хаклать. Чӑн та, 1957 ҫулхи юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче СССРта пӗрремӗш искусствӑллӑ спутник янӑ хыҫҫӑн космос тапхӑрӗ пуҫланнӑ. Тепӗр таватӑ ҫул та иртеймен — тӗнче уҫлӑхне этем вӗҫсе кайнӑ.
Пирӗн халӑхӑмӑр та космонавтикӑна хӑйӗн тӳпине хывнипе мӑнаҫланма пултарать. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ Андриян Николаев летчик-космонавт чӑваш ятне тӗнчене сарчӗ ҫеҫ мар, космоса ҫитерчӗ.
Мухтавлӑ ентешӗмӗре халалланӑ кӑларӑма «Звезда» телеканал паян 19 сехет те 35 минутра эфира кӑларӗ.
Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта «Солнце на спицах» (чӑв. Йӗп ҫинчи хӗвел) велочупу иртӗ. Вӑл 11 сехетре унти «Химик» культура керменӗ патӗнчи лапамра пуҫланмалла.
Старта тухнӑ республикӑри велочупуҫӑсем кайран Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑла ҫул тытӗҫ. Унта вӗсем Андриян Николаев летчик-космонавтӑн черетлӗ ҫуралнӑ кунне халалланӑ савӑнӑҫлӑ митинга хутшӑнӗҫ. Мухтавлӑ ентешӗмӗрӗн унти вил тӑпри ҫине чечек хурӗҫ, унти часавая кӗрсе тухӗҫ. Велочупуҫӑсене «Здравствуй, Индия» тата ытти фильма (космоса улӑхнӑ паттӑрсемпе паллаштаракан ӗҫсене) кӑтартӗҫ.
Кӑҫалхи, вун пиллӗкмӗш, велочупӑва Андриян Николаев Индире пулнӑранпа 55 ҫул ҫитнине те халалланӑ. Унта вӑл Валентина Терешковӑпа тата Валерий Быковский мӑшӑрӗпе Индира Ганди йыхравланипе кайнӑ.
Чӑваш Енӗн прокуратуринче ӗҫленӗ Александр Григорьева Мари Эла куҫарнӑ.
Александр Григорьев юлашки вӑхӑтра прокурор ҫумӗ пулса тимленӗччӗ. Кӳршӗллӗ регионта та вӑл ҫавӑн пек должноҫ йышӑнӗ. Чӑваш Енри прокуратура ҫыннине, юстицин аслӑ канашҫине, Мари Эла куҫарма Раҫҫейӗн генпрокурорӗ ӗнер йышӑннӑ.
Александр Григорьев 1964 ҫулта Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗнче ҫуралнӑ. Чӑваш. 1987 ҫулта Пермьри патшалӑх университечӗн юридици факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. Тепӗр ҫулхине ӑна Сӗнтӗрвӑрри район прокуратурине стажер пулса ӗҫе йышӑннӑ. Кӗҫех унта вӑл тӗпчевҫӗре тӑрӑшма пуҫланӑ. 1991 ҫултанпа вӑл республика прокуратурин тытӑмӗнче тӗрлӗ должноҫре тимленӗ, Чӑваш Енӗн прокурорӗн ҫумне ҫитнӗ.
СССР летчик-космонавчӗн, икӗ хут Совет Союзӗн Геройӗн, авиаци генерал-майорӗн Андриян Николаевӑн мемориал комплексӗ (вӑл Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта вырнаҫнӑ) Пӗтӗм тӗнчери космос станцийӗн экипажӗпе ҫыхӑнасшӑн. Паллӑ самант ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Космонавтика кунӗнче, пулса иртмелле.
Чӑваш Енри ачасем космонавтсемпе пуҫласа 2005 ҫулхи ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче пупленӗ. 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче вӗсем Юрий Маленченко космонавтпа калаҫнӑ.
А.Г. Николаев ячӗллӗ мемориал комплексӗнче шкул ачисен радиостанцийӗ ӗҫлеме пуҫлассине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, Радио юратакансен союзӗн пайташӗсем Шуршӑлти А.Г. Николаев ячӗллӗ шкулта пулнӑччӗ. Пӗрлешӗвӗн квалификаци комиссийӗн ертӳҫи Тимур Юрьев радиостанци уҫма Раҫҫейӗн радио юратакансен союзӗ укҫа уйӑрса пулӑшассине систернӗччӗ.
Нарӑс уйӑхӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ача-пӑча парламентне йӗркеленӗ. Ӑна пуҫарни — «Вӗрентӗве аталантараси ҫинчен» республика программин «Чӑваш Республикинчи ҫамрӑксем» ҫумпрограммипе килӗшӳллӗн пулнӑ утӑм.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи ача-пӑча парламентне районти кашни шкултан пӗрер ача лекнӗ. Вӗсене малтанласа вӗренӳ учрежденийӗсенче суйланӑ.
Ача-пӑча парламенчӗн пӗрремӗш ларӑвне нумаях пулмасть пуҫтарӑннӑ. Ӑна Ҫамрӑк суйлавҫӑн кунне йӗркеленӗ, парламент пайташӗсемпе районти суйлав комиссийӗн ертӳҫи Н.В. Давыдова тӗл пулнӑ.
Ларура ачасем пӗр-пӗринпе паллашнӑ, ӗмӗт-шухӑшӗ пирки каласа кӑтартнӑ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи ача-пӑча парламенчӗн ертӳҫи пулма Кукашни шкулӗнчи Екатерина Коротковӑна суйланӑ. Парламентра — темиҫе комитет. Информаци енӗпе ӗҫлекеннине Урхас Кушкӑри Анна Григорьева ертсе пырӗ, йӗркелӳ енӗпе ӗҫлекеннине — Шуршӑлти Лариса Молярова, проект енӗпе ӗҫлекеннине — Хуракассинчи Николай Колесников.
СССР летчик-космонавчӗ А.Г. Николаев ячӗллӗ мемориал комплексӗнче шкул ачисен радиостанцийӗ ӗҫлеме пуҫлӗ. Мемориал комплексӗ, аса илтерер, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта вырнаҫнӑ.
Радио юратакансен союзӗн пайташӗсем нумаях пулмасть Шуршӑлти А.Г. Николаев ячӗллӗ шкулта пулнӑ. Вӗсем 7–9-мӗш классенче вӗренекенсемпе курнӑҫнӑ. Ачасемпе Радио юратакансен союзӗн квалификаци комиссийӗн ертӳҫи Тимур Юрьев калаҫнӑ, вӑл вӗсене радиотехникӑпа ҫыхӑннӑ кӑсӑклӑ япаласемпе паллаштарнӑ. Тимур Юрьев шкулти радиостанци уҫма Раҫҫейӗн радио юратакансен союзӗ укҫа уйӑрса пулӑшассине пӗлтернӗ. Маларах пирӗн тӑрӑхрисем асӑннӑ союз ирттернӗ конкурса хутшӑннӑ.
Радиостанцие ҫитес уйӑхра вырнаҫтарӗҫ, ӑна ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче хӑтлӗҫ.
-1.7 °C