Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче 10 сехетре Ҫӗнӗ Шупашкарти «Химик» культура ҫурчӗ умӗнче старта пухӑнӗҫ. Унта велосипедпа ҫитмелле. Спортсменсем Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗ таран кайӗҫ.
Старта пирӗн ентеш, СССР летчик-космонавчӗ Андриян Николаев космоса ҫӗкленнӗренпе 55 ҫул ҫитнине халаллӗҫ. Ӑна республикипех паллӑ тӑвӗҫ.
Сӗнтӗрвӑрри хулинчен тата Вӑрмар поселокӗнчен те старта тухӗҫ. Вӗсем Шуршӑл ҫывӑхӗнчи стела-ракета ҫывӑхӗнче 11 сехет ҫурӑра тӗл пулӗҫ, центра пурте пӗрле кӗрӗҫ.
Чӑваш Енри культурӑн паллӑ учрежденийӗсене кӑтартакан паллӑсене автомобиль ҫулӗсем хӗррине вырнаҫтарасси пирки унччентерехех калаҫма пуҫларӗҫ. Ҫак кунсенче ӑна СССР летчик-космонавтне Андриян Николаева халалласа Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта уҫӑ мемориал комплексне каякан паллӑна вырнаҫтарнӑ.
Ырӑ пулӑм. Туристсемшӗн меллӗ. Виҫӗ чӗлхепе ҫырнӑ: вырӑсла, чӑвашла, акӑлчанла. Республикӑн Культура министерствинче ун пек тума хӑйсем ыйтнине пӗлтереҫҫӗ. Анчах тӑван чӗлхене юратакан филологсем маршрута кӑтартнинче йӑнӑш тупса та палӑртнӑ.
«Космонавтика музейӗ» тес вырӑнне «Космонавтика музейе» ҫырӑнса кайнӑ. Ку йӑнӑша яваплисем асӑрхаса тӳрлетӗҫ-ши — кӑна вӑхӑт кӑтартӗ. Эпир вара сӑнаса тӑрӑпӑр.
Туризмӑн федераци агентстви ял туризмӗ мӗнле аталаннине тишкернӗ, топ-10 региона палӑртнӑ. Унта пирӗн Чӑваш Ен те кӗнӗ.
Кунсӑр пуҫне топ-10 списока Белгород, Ленинград, Калуга, Калиниград, Мускав, Тамбов облаҫӗсем, Карели, Коми республикисем, Алтай крайӗ кӗнӗ. Чӑваш Республикинче туристсене ытларах «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗ, «Сӑрҫи» заповедник, Йӗпреҫри этнографи музейӗн комплексӗ, Шуршӑлти А.Г.Николаев ячӗллӗ асӑну комплексӗ, Муркаш районӗнчи тури чӑвашсен музейӗ, Канаш районӗнчи Мӑкӑр ялӗнчи чукун ҫул кӗперӗ, Муркаш районӗнчи ватӑ юман тата ыттисем илӗртеҫҫӗ-мӗн.
Чӑваш Енре ял тата экологи туризмӗ Шупашкар, Йӗпреҫ, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне, Тӑвай, Муркаш районӗсенче аталанма тытӑннине палӑртнӑ.
Ҫын куҫӗнчен пӑхма пӗртте ҫӑмӑл мар пулин те халсӑрлансан ирӗксӗрех пулӑшу ыйтма тивет. Республикӑри социаллӑ пулӑшу кӳрекен служба ӗҫченӗсен тӗллевӗ шӑпах ҫавӑн пеккисемпе юнашар пуласси. Шупашкар районӗнче те ун пек центр пур. Вӑхӑтлӑ пулӑшу кӳрекен уйрӑмра тӑрӑшакансем ватӑсене киле тӗрлӗ таварпа эмел илсе пырса панинчен пуҫласа йӑлари ытти ӗҫе те туса пулӑшаҫҫӗ.
Ака уйӑхӗнче кӑна специалистсем 129 ватӑпа сусӑр патне ҫитнӗ. Вӗсенчен 28-шне эмел тата апат-ҫимӗҫ кайса панӑ. Кирлӗ хутсене хатӗрлеме те, пӳрт-ҫурта тирпейленӗ.
Чылай ватта хӑйсемпе сӑмахлакан ҫукки пӑшӑрхантарать. Пӗччен вӑхӑт та вӑрахӑн шӑвать. Ҫавна курах кинеми-мучисене культура учрежденийӗсене илсе ҫӳреҫҫӗ. Ака уйӑхӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне «Ялта пулман пӑтӑрмах» спектакль кӑтартма илсе кайнӑ. Теприсемпе вара А.Г. Николаев летчик-космонавтӑн Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлти мемориал комплексӗнче экскурсире пулнӑ.
Ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче ҫеҫ мар, ҫывӑх вӑхӑтра та Космонавтика кунне халалласа тӗрлӗ мероприяти иртет. Ака уйӑхӗн 17—19-мӗшӗсенче, акӑ, Андриян Николаева халалласа Шупашкарта баскетбол ӑмӑртӑвне йӗркелӗҫ.
Космонавтика кунӗнчи паллӑ пулӑмсен шутне вара Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлти Мемориал комплексне чӑваш ятне тӗнчене кӑларнӑ ентешӗмӗрӗн юсаса ҫӗнетнӗ «Волга» автомобильне парнеленине кӗртме пулать. Ӑна Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗн автобази ҫӗнӗ сӑн кӗртнӗ. Машина уҫҫине музейра ӗҫлекенсене чӑваш парламенчӗн спикерӗ Валерий Филимонов тыттарнӑ.
Космонавтика кунӗнче Шупашкарти «Радуга» (чӑв. Асамат кӗперӗ) культурӑпа выставка центрӗн территорийӗнче космонавтсен пӗрремӗш отрядне халалласа аллея уҫнӑ. Ӑна пуҫараканни — Чӑваш Енри пахчаҫӑсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Юрий Соколов.
Космонавтика кунне халалласа Ҫӗнӗ Шупашкарта «108 минут» велучупу ирттерӗҫ. Акципе килӗшӳллӗн, велосипедпа ҫула тухакансем 108 минут чупӗҫ.
Мероприяти ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти Собор лапамӗнче пуҫланӗ. Велосипедпа 10 сехет ҫурӑра кӗтеҫҫӗ. Ҫула шӑп та лӑп 11 сехетре тухӗҫ.
Мӗншӗн шӑпах 108 минут? Юрий Гагарин космосра ҫавӑн чухлӗ пулнӑ. Ҫапла майпа велочупу 12 сехет те 48 минутра вӗҫленӗ.
Спортсменсем Ҫӗнӗ Шупашкартан Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑла ҫитӗҫ. Ҫул ҫинче 4 вырӑнта чарӑнса канӗҫ. Кун хыҫҫӑн музей комплексӗн экспозицийӗпе паллашӗҫ.
Ыран, пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта Ҫамрӑксен Николаев вулавӗ иртмелле. 10 сехетре пуҫланаканскере СССР летчик-космонавтне Андриан Николаев космоса вӗҫсе хӑпарнӑранпа 55 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Вулава республикӑн Вӗренӳ министерстви патриотизм воспитанийӗ парас тата ҫӗршыври ӑслӑлӑхӑн тата космонавтикӑн ҫитӗнӗвне сарас, ачасене аэрокосмос пӗлӗве кӑсӑклантарас тӗллевпе йӗркеленине пӗлтерет.
Мероприятие хутшӑнма 22 районпа хуларан кӑмӑл тунӑ. Вӗсем пурӗ 64 тӗпчев ӗҫӗ тӑратӗҫ. Вӗсене пилӗк екцие пайланса хӳтӗлӗҫ: «Пионеры освоения космоса» (чӑв. Космоса ҫых хывнӑ пионерсем), «Аэрокосмическая техника. От первого спутника до системы ГЛОНАСС» (чӑв. Аэрокосмос техники. Пӗрремӗш спутникран пуҫласа ГЛОНАСС тытӑмӗ таран), «Космическая презентация» (чӑв. Космос хӑтлавӗ), «Героям космоса посвящается» (чӑв. Космос паттӑрӗсене халалласа) пултарулӑх секцийӗнче тата «Развитие аэрокосмического образования. Юбилейный урок» (чӑв. Аэрокосмос пӗлӗвне аталантарасси. Юбилейлӑ урок) методпӗрлешӳре.
Нумаях пулмасть Сӗнтӗрвӑрри районӗнче «Ӳсӗр водитель» рейд иртнӗ. Ҫав вӑхӑтра полицейскисем Шуршӑл ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне, руль умне ӳсӗрле ларнӑскере, тытнӑ. Чи тӗлӗнмелли — ӑна пӗр кунра икӗ хутчен чарнӑ.
Ку пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче пулнӑ. Чиновник хӑйӗн машинипе пулнӑ. Ӑна Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи инспекторсем чарнӑ.
Машинӑна урӑ водителе панӑ, лешӗ ӑна администраци ҫурчӗ умне кайса лартнӑ. Пуҫлӑхран машина уҫҫине илнӗ. Ку хыҫҫӑн вӑл лӑпланман-ха — тепӗр уҫӑ илнӗ те каллех руль умне ларнӑ. Хальхинче ӑна тепӗр экипаж чарнӑ. Палӑртмалла: ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ икӗ хутӗнче те медицина тӗрӗслевӗ витӗр тухма килӗшмен.
Паян Правительствӑра планеркӑра чиновниксем планетари хута ярасси пирки калаҫнӑ. Ӑна ҫитес ҫул тума тытӑнасшӑн. Ӑҫта пулӗ вӑл?
Ку ыйту тавра чиновниксем нумай калаҫнӑ. Ахӑртнех, вӑл Шупашкарти А.Г.Николаев ячӗллӗ паркра пулӗ. Планетарие Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта тума сӗнекенсем те пулнӑ. Анчах вӑл Шупашкартан тата Ҫӗнӗ Шупашкартан инҫе.
«Кунта сӑмах ҫӗр-ҫӗр миллион пирки пырать. Комплекса кунне темиҫе экскурси ирттерессишӗн ӗҫлеттермелле мар. Шуршӑлта ку ыйтӑва татса пама йывӑртарах пулӗ», — тенӗ Элтепер Администрацийӗн ертӳҫи Юрий Васильев.
Проектпа смета документацийӗ кӑрлач варринче хатӗр пулӗ. Унтан укҫа-тенкӗ уйӑрасси пирки шухӑшлӗҫ. Планетарий нумай функциллӗ комплекс пулӗ.
Паян Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлта чӑваш кӑйкӑрӗн Андриян Николаевӑн черетлӗ ҫуралнӑ кунне асра тытса митинг ирттернӗ.
Совет Союзӗн икӗ хут Геройӗ, СССР летчик-космонавчӗ Андриян Николаев ҫуралнӑранпа 87 ҫул ҫитнӗ ятпа ирттерекен уява хутшӑннӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев чӑваш ятне тӗнчене кӑларнӑ космонавтӑн амӑшӗ ҫуралнӑранпа 116 ҫул ҫитнине те аса илнӗ.
«Андриян Григорьевич Николаев тӑван ҫӗре юратнӑ, вӗрентекенсене тата аслӑ ӑрурисене хисепленӗ, вӗсен сӑмахне итленӗ», — тенӗ Михаил Игнатьев.
Элтепер паян та пиншер арҫын ачапа хӗрача Андриян Николаев пек пулма ӗмӗтленнине палӑртнӑ.
Митинга хутшӑннисем летчик-космонавт вил тӑпри ҫине чӗрӗ чечек хунӑ, вырӑнти часовньӑна кӗрсе тухнӑ.
-0.7 °C