«Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) ют чӗлхесен клубӗнче (вӑл Шупашкарти Ленин урамӗнчи 7-мӗш ҫуртри виҫҫӗмӗш хутра вырнаҫнӑ) кашни шӑматкунах чӑваш чӗлхине вӗрентеҫҫӗ. Ку майпа тӑван республикӑмӑрти урӑх наци ҫыннисем кӑна мар, мӗн пӗчӗкрен тӗпренчӗкӗсене вырӑсла хӑнӑхтарнӑ чӑваш ашшӗ-амӑшӗ те усӑ кураять.
12 сехет те 15 минутра пуҫланакан заняти вӑхӑтӗнче шкул ҫулне ҫӳремен ачасем валли «Ҫамрӑк полиглот» клуб ӗҫлет. Унта ачасем 40 минут выляса чӑвашла вӗренеҫҫӗ, унтан тепӗр минутне — 40 минут акӑлчанла. Вӗренӳре «Хавал» чӑваш халӑх пӗрлешӗвӗн хастарӗн Александр Блиновӑн «Кала-ха» пособийӗпе усӑ кураҫҫӗ. «Хавал» вырӑс шкулӗнче чӑваш чӗлхи вӗренекен пӗрремӗш класс ачисем валли диск кӑларнине эпир пӗлтернӗччӗ.
«Хавал» чӑваш халӑх пӗрлешӗвӗн хастарӗ Александр Блинов «Кала-ха» вӗренӳ пособийӗ валли нимеҫӗсем (волонтерсем) шырать.
Аса илтеретпӗр, вӑл кӑларӑма вырӑс шкулӗнче чӑваш чӗлхи вӗренекен пӗрремӗш класс ачисем валли малтанласа диск ҫинче кӑларнӑччӗ. «Кала-ха» вӗренӳ пособине 15 юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен пӗрине мӗнпур курс валли визит карточки тесе хаклаҫҫӗ. Чӑваш кӗнеке издательствинче пособи кун ҫути кӑтартассине те пӗлтернӗччӗ.
«Кала-ха» вӗренӳ пособине нимеҫӗсем чӑваш чӗлхин словарьне йӗркелеме, вӗренӳ пособийӗн сайтне тытса тӑма, хыпарсем вырнаҫтарма, йӑнӑшсене тӳрлетме тата текстсене сасӑпа вулама, пособи валли хушма материал хатӗрлеме кирлӗ.
Маларах чӑваш халӑх сайчӗ Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн ҫак уйӑхри ларӑвӗнче Александр Блинов «Кала-ха» вӗренӳ кӗнеки валли хатӗрленӗ ҫӗнӗ сӑмахсене сӳтсе явнине ҫырнӑччӗ. Комисси пайташӗсем терминсемпе малтан хаҫат-журналсенче тата илемлӗ литературӑра усӑ курма сӗннӗ. Кайран тин, пурнӑҫа кӗртсен, вӗренӳ кӗнекине те кӗртме юрать тенӗ. «Ачасем ҫинче эксперимент тума кирлӗ мар», — пулнӑ пӗтӗмлетӳ.
Чӑваш Енӗн Наци телекуравӗ ӗнер пилӗк ҫул тултарнӑ. Республикӑри ҫамрӑк телеканала видеохыпара куракансем патне чӑвашла ҫитерекен тӗп ҫӑлкуҫсенчен пӗри тесе хаклани пӗртте йӑнӑш мар. Телеканал хатӗрлекен тӑван чӗлхеллӗ кӑларӑмсене республикӑра пурӑнакан чӑвашсем кӑна мар, хамӑр регион тулашӗнчи йӑхташӑмӑрсем те кураяҫҫӗ. Ирхи улттӑран ҫурҫӗрччен (Наци телекуравӗн сайтӗнче пичетленӗ телепрограмма тӑрӑх хакласан унӑн эфирӗ ҫавӑн пек пырать) кӑтартакан каналӑн 8 сехетне вырӑнтисем хатӗрленӗ кӑларӑмсем йышӑнаҫҫӗ.
Чӑваш наци телекуравӗн проекчӗсем тӗрлӗрен. Вӗсенчен пӗрне «Хавал» общество организацийӗпе пӗрле ача-пӑча валли хатӗрленине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. «Чӑвашла вӗренетпӗр — Учим чувашский» ят панӑскер шӑпӑрлансене чӑвашла вӗренме пулӑшать.
«Хавал» чӑваш халӑх пӗрлешӗвӗ вырӑс шкулӗнче чӑваш чӗлхи вӗренекен пӗрремӗш класс ачисем валли диск кӑларнӑ.
«Кала-ха» вӗренӳ пособине 15 юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен пӗрине мӗнпур курс валли визит карточки тесе хаклаҫҫӗ.
Маларах асӑннӑ пӗрлешӗвӗн хастарӗ Александр Блинов пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес уйӑхра Чӑваш кӗнеке издательствинче пособи те кун ҫути курӗ.
Диска Ют чӗлхесен «Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) шкулӗнче туянма пулать. Унӑн сайчӗ — http://language-school.ru/kontaktyi. Диск 100 тенкӗ тӑрать.
А. Блинов офиссен адресӗсене те пӗлтерет: Шупашкарти Ленин проспектӗнчи 12Б ҫуртри 212-мӗш офис (23-02-03), Ленин проспектӗнчи 7-мӗш ҫуртри 302-мӗш офис (тел. 68-50-07), Мускав проспектӗнчи 17/1-мӗш ҫуртри 2-мӗш хутра (тел. 43-96-77), Университет урамӗнчи 34-мӗш ҫурт (тел. 68-50-90), Максим Горький урамӗнчи 12-мӗш ҫурт (тел. 68-00-56), 9-мӗш Пилӗкҫуллӑх урамӗнчи 19/37-мӗш ҫурт (тел. 68-50-03), Смирнов урамӗнчи 7-мӗш ҫурт (тел. 68-03-45). Кунсӑр пуҫне Ҫӗнӗ Шупашкарта та сутаҫҫӗ.
Иртнӗ вырсарникун, утӑн 3-мӗшӗнче, «Сӑр шурӑмпуҫӗ» кану базинче «Хавал» уйлӑх (лагерь) ӗҫлеме пуҫларӗ. Чӑваш халӑх сайчӗ те унта ҫитсе курчӗ, уйлӑха йӗркелекен Александр Блиновпа калаҫу йӗркелерӗ.
— Кӑҫал «Хавал» уйлӑх ҫиччӗмӗш хут пухӑнчӗ, ҫапла-и?
— Ҫапла.
— Ытти ҫулхисемпе танлаштарсан мӗнле ҫӗнӗлӗхсем тата уйрӑмлӑхсем пур?
— Пӗтӗмӗшле илсен ҫавах ӗнтӗ. Анчах ман шутпа лекцисем пахалӑх енчен илсен лайӑхрах. Кӑҫал чӑн та кунта хӑйне евӗрлӗ университет пулса иртет. Ҫавӑнпа эпир кӑҫал футболкӑсем те турӑмӑр — вӗсем ҫине «Хавал — чӑвашлӑх университечӗ» ҫыртӑмӑр. Чӑнах та эпир нумай вӗренетпӗр, кунта интереслӗ хӑнасем пыраҫҫӗ. Сӑмах май, енчен те пирӗн хӑна чӑвашла пӗлет пулсан унӑн лекцийӗ чӑвашла иртет. Ыттисем валли эпир ӑна вырӑсла куҫарса паратпӑр. Пурте кунта вырӑсла ӑнлансан та лекцие чӑвашла ирттерни пирӗншӗн пӗлтерӗшлӗ — эпир хӑнасене те чӑвашла интереслӗ темӑсемпе калаҫма хӑнӑхтаратпӑр (хӑйсен специальноҫӗсемпе калаҫма), ҫав вӑхӑтрах эпир хамӑра та ҫӗнӗ терминологине хӑнӑхтаратпӑр.
«Хавал» уйлӑх кӑҫал та «Сурские зори» (чӑв. «Сӑр шурӑмпуҫӗ») кану базинче иртмелле. Кӑҫалхи уйлӑх утӑ уйӑхӗн 3-мӗшӗнче 10 сехетре пуҫланмалла — шӑп ҫак вӑхӑтра унта кайма пухӑннисене Шупашкарти чукун ҫул вокзалӗнче кӗтеҫҫӗ. Вырӑна халӑх 12 сехетелле ҫитмелле. Уйлӑха официаллӑ майпа 15 сехетре уҫӗҫ. Вырсарникун уйлӑхра хӑтлавсем кӑна пулӗҫ: «Хавалӑн» хӑйӗн тата ушкӑнсен.
Уйлӑха пухӑннисем кашни кун чӑваш чӗлхи вӗренӗҫ, пултарулӑх лаҫҫинче тӑрмашӗҫ, спортпа туслашӗҫ. Кану программи те пур — кашни кунах тӗрлӗ юрӑҫсем хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарӗҫ.
«Хавалӑн» кӑҫалхи хӑнисем: Георгий Фомиряков ӳнерҫӗ, Федоринчик Арчем чӗлхеҫӗ, Марина Карягина ҫыравҫӑ, Эктор Алос-и-Фонт социолингвист, Айрат Тухватуллин историк, Сантӑр Савкилта чӗлхеҫӗ, Эдуард Фомин чӗлхеҫӗ, Игорь Улангин ӳнерҫӗ, «Ирӗклӗх» перлӗх пайташӗ Дмитрий Степанов.
Тӗплӗнрех пӗлес тесен уйлӑхӑн «Контактра» халӑх тетелӗнчи ушкӑнне кӗрсе пӑхма пулать.
Чӑваш наци телекуравӗ тата «Хавал» общество организацийӗ ача-пӑча валли ҫӗнӗ проект хута янӑ. «Чӑвашла вӗренетпӗр — Учим чувашский» ят панӑскере «Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) лингвистика шкулӗн чӑваш чӗлхи тата акӑлчан чӗлхи преподавателӗ Марина Андреева хутшӑннӑ. Унпа пӗрле — Шупашкарти вӑтам шкулта пуҫламӑш классенче пӗлӳ пухакан шӑпӑрлансем.
Чӑваш чӗлхин телеурокӗ ачасемшӗн ансат тесе ӗнентереҫҫӗ. Чӑваш чӗлхине вӗренме пӗчӗккисем кӑна мар, аслисем те пултараҫҫӗ.
Ҫӗнӗ телепроектӑн пӗрремӗш кӑларӑмӗ пуҫласа эфира ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче тухнӑ. Ӑна «Контактра» халӑх тетелӗнчи «Хавал» страницӑра пӑхма май пур. Ыран кӑларӑмӑн черетлӗ урокне ӳкерме палӑртнӑ. Унта епле сывлӑх сунмаллине тата епле сывпуллашмаллине вӗрентӗҫ.
Чӑваш халӑх сайчӗ Чӑваш чӗлхин икӗ чӗлхеллӗ наци корпусӗн хӑтлавне йыхравлать. Вӑл студентсене, чӑваш чӗлхипе кӑсӑкланакан пур ҫамрӑка та интереслӗ пулма тивӗҫ.
Сайт хӑтлавӗ 2016 ҫулхи пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, юнкун Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче иртмелле. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре.
Хӑтлавра сайт йӗркелекенӗ Николай (Аҫтахар) Плотников сайтӑн тӗллевӗсене уҫса парӗ, унпа мӗнле ӗҫлемеллине, мӗнле усӑ курмаллине каласа парӗ. Хӑтлавӑн тӗп тӗллевӗ: сайта чӑвашла-вырӑсла куҫарусемпе пуянлатакан ҫынсене тупса палӑртасси. Ҫавна май хӑтлавра ытларах сайтпа мӗнле майпа ӗҫлемелли ҫинче чарӑнса тӑрӗҫ. Кашни ҫын ҫак ӗҫре мӗнпе пулӑшу кӳме пултарни пирки каласа парӗҫ.
Хӑтлава пынисем икӗ чӗлхеллӗ корпусра усӑллӑ сӗнӳсем те пама пултарӗҫ — мӗнле функционал кӗртмелле, мӗнле ӗҫе лайӑхлатмалла тата ытти те (хӑтлав йӗркелекенсем сирӗн сӗнӳсене чӑтӑмсӑр кӗтеҫҫӗ). Икӗ чӗлхеллӗ корпуспа маларах паллашас кӑмӑллисем http://corpus.chv.su адреспа кӗрсе курма пултараҫҫӗ.
«Хавал» чӑвашсен халӑх пӗрлешӗвӗ юлашки ҫулсенче вӗҫӗмех чӑваш чӗлхине калаҫура вӗренмелли лагерь йӗркелет. Хастарсем кӑҫал та ӑна пухӗҫ. Хальхи, шучӗпе ҫиччӗмӗш, утӑ уйӑхӗн 3-10-мӗшӗнче «Сурские зори» (чӑв. Сӑр шурӑмпуҫӗ) кану базинче пуҫтарӑнӗ.
Лагере пухнин тӗллевне «Хавал» ҫулленхи тӗлпулусене йӑлана кӗртессипе ҫыхӑнтарать. Тӗлпулу тӗллевӗ вара, маларах палӑртрӑмӑр ӗнтӗ, ҫав вӑхӑтра чӑваш чӗлхине ҫине тӑрса тата хӑвӑрт ӑша хывасси. Тӑван халӑхӑмӑрӑн культурипе, историйӗпе, йӑла-йӗркипе паллаштарассине те тӗллев шутне кӗртеҫҫӗ.
Программа епле пулассине те халех палӑртнӑ. Чӑваш чӗлхи урокӗсене виҫӗ шайпа йӗркелесшӗн. Ачасемпе яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫ валли вӗренӳ вӑйӑ курсӗ евӗр те пулӗ. Чӗлхене преподавательсем хальхи вӑхӑтри меслетсемпе усӑ курса ӑша хывма пулӑшӗҫ. Наци тӗррипе, халӑх юррисемпе тата ташшисемпе ӑсталӑх класӗсем иртӗҫ. Вӗреннипе пӗрлех вӑхӑта спорт мероприятийӗсенче кӑсӑклӑ ирттерме май туса парӗҫ. Экскурсисем йӗркелеме те шантараҫҫӗ.
Лагере хутшӑнакансен йӗркелӳ тата чӗлхе взносӗ, пурӑннишӗн тата апат ҫинишӗн тӳлеме тивӗ.
Раҫҫейӗн ҫичӗ регионӗнчи общество организацийӗсем РФ Патшалӑх Думин спикерӗ Сергей Нарышкин ячӗпе ҫырупа тухнӑ. Унта вӗсем «Концепция преподавания русского языка и литературы» (чӑв. Вырӑс чӗлхине тата литературине вӗрентессин концепцийӗ) проекта хушма пункт кӗртме ыйтнӑ.
Нумаях пулмасть Раҫҫейӗн вӗренӳ академийӗнче вӗренӳ учрежденийӗсенче вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентессине сӳтсе явнӑ. Концепцие РФ Патшалӑх Думин ертӳҫи ҫумӗнчи ӗҫ ушкӑнӗ хатӗрленӗ. Проекта сӳтсе явнисен хушшинче вырӑс чӗлхи вӗрентекенсем, пӗрлӗхлӗ патшалӑх экзаменне хатӗрлекенсем, педагогика аслӑ шкулӗсен ертӳҫисем тата ыттисем пулнӑ, концепцие ырланӑ.
Нумаях пулмасть ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи: Тутарстанри, Саха-Якутри, Хакасинчи, Мӑкшӑ Республикинчи, Коми Республикинчи, Бурятинчи общество организацийӗсем, ҫав шутра Чӑваш Енри «Хавал» та, ҫырупа тухнӑ. Унта вӗсем вырӑс чӗлхине тарӑннӑн вӗрентме ӑнтӑлнипе пӗрлех наци чӗлхисене те манмалла марри пирки чӗнсе каланӑ.
Асаилтеретпӗр, унччен ҫырупа Тутарстан тата ытти тӑрӑхсенчи Патшалӑх канашӗсем тухнӑччӗ. Вӑл шутра Чӑваш Республикинчи депутатсем те вырӑс чӗлхине вӗрентмелли концепцинче туса ҫитермеллисем пурри пирки пӗлтернӗччӗ.
-11.7 °C