Шупашкарти Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищи хӑйӗн 85 ҫулхине халалласа «Юлташсемпе пӗрле» халӑх инструменчӗсен уйрӑмӗн концертне пухнӑ. Унта баянпа, аккоредонпа вылякансем, хӗлӗхлӗ инструментпа вылякансем калакансем хутшӑннӑ.
Халӑх инструменчӗсем, уйрӑмах — баян, Раҫҫейре яланах анлӑ сарӑлнӑ тесе палӑртать Чӑваш Енӗн Культура министерстви. Шупашкарти музыкӑпа театр техникумӗн дирекцийӗ 1930 ҫултах гармоникӑпа халӑх инструменчӗсен класне сарассипе ҫав енӗпе штата анлӑлатасси пирки ыйту хускатнӑ-мӗн. Анчах ун чухне преподавательсене тупайман. Ку енӗпе уйрӑма 1945 ҫулта кӑна уҫайнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн Чӑваш Енре халӑх инструмент искусствине сарма май килнӗ. Хальхи, юбилей концертӗнче, баянпа, аккордеонпа, тӑмрапа, балалайкӑпа, кӗслепе, гитарӑпа калакансем хӑйсен ӑсталӑхне пур енлӗн кӑтартнӑ.
Каҫа Раҫҫейӗн тата Чӑваш Енӗн культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, баянпа аккоредон уйрӑмӗн ертсе пыракан педагогӗ Александр Белянкин уҫнӑ. Унтан А. Вивальдипе И.С. Бахӑн a-moll концерчӗн финалне янӑратнӑ. Ӑна чуна тивертмелле выляканӗсем — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Сергей Баранов ертсе пыракан ансамбль.
Нумаях пулмасть Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт ялӗнче пысӑк мероприяти иртнӗ. Халӑха культура ҫуртне пухӑнмалли сӑлтав та пулнӑ — унти халӑх хорӗ 80 ҫул тултарнӑ.
Сӑкӑтри хор — Чӑвашри аслӑ, паллӑ хорсенчен пӗри. Вӑл 1934 ҫулта йӗркеленнӗ. Хор республика тата Раҫҫей шайӗнче иртекен фестивальсене, пултарулӑх куонкурсӗсене хутшӑнса малти вырӑнсене пӗрре мар ҫӗнсе илнӗ. Кунта хормейстерӑн тата композиторӑн Петр Ильинӑн тӳпи питӗ пысӑк. Вӑл хора 30 ҫул ертсе пынӑ. Унччен ӑна Федор Нрти, Вениамин Телюков, Николай тата Игорь Медведевсем ертсе пынӑ. Халӗ ҫак тивӗҫе Николай Толстов пурнӑҫлать.
Уяв каҫӗнче чӑваш тата Раҫҫей композиорӗсен юррисене шӑрантарнӑ, чӑваш халӑх юррисене юрланӑ. Пултарулӑх ҫыннисене ЧР Патшалӑх Канашӗн элчисем, Патӑрьел районӗн тата Сӑкӑт ял тӑрӑхӗн администрацийӗн ӗҫченӗсем, Чӑваш Енри композиторсен ассоциацийӗ саламланӑ.
Куславкка районӗнчи Тӗмшер ялӗнче ӗлӗкех карҫинкка хатӗрлекен эртел пулнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи хыҫҫӑн тӗмшерсем юнашар регионсене ҫыхнӑ хатӗр-хӗтӗрпе тивӗҫтернӗ.
Тӗмшерте пурӑнакан Юрий Орлов карҫинккасене ҫынсем валли ҫыхать. Вӑл хӑйӗн хатӗрӗсем пирки сехечӗ-сехечӗпе калаҫма хатӗр. Унӑн йӑхӗ ку ӗҫпе аппаланнӑ. Юрий Орлова йывӑҫпа ӗҫлеме питӗ килӗшет. Ҫулла вӑл платникра вӑй хурать, чӳк уйӑхӗнчен пуҫласа пушчен карҫинкка ҫыхать. Ҫапла майпа пурӑнмалӑх укҫа ӗҫлесе илет.
Паллах, сахал мар тар тӑкмалла. Пӗр карҫинккашӑн 350-450 тенкӗ илет. Анчах ӑна кӗсьене чикес тесен кунӗпе ӗҫлемелле. Унӑн ҫӗмйинче ӗҫ вӑрттӑнлӑхӗ йӑхран йӑха куҫнӑ. Юрий Орловӑн ачисем те карҫинкка ҫыхма пӗлеҫҫӗ. Анчах вӗсем урӑх ҫул суйланӑ. Ӑна арӑмӗ пулӑшать.
Карҫинккасем патне кӳршӗ регионтисем те килӗҫҫӗ-мӗн. Ара, ку ялта 11 ҫемье карҫинкка ҫыхать вӗт. Ӑна хатӗрлемелли хӑвана вӗсем Энӗш хӗрринче хуҫаҫҫӗ.
Карҫинкка ҫыхакансем пӑшӑрханаҫҫӗ. Ара, пурӑна-киле ку ӗҫ манӑҫа тухма пултарать-ҫке-ха. Ҫавӑнпа вӗсем ҫамрӑк ӑрӑва ҫак ӗҫе тӳлевсӗр вӗрентме хатӗр.
Патӑрьел районӗнчи Тӑрӑн ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем Улатӑр районӗнчи ӗҫтешӗсемпе тахҫанах туслӑ ҫыхӑну тытни пирки пӗлтереҫҫӗ. Вӗсем асӑннӑ районти Ҫӗнӗ Эйпеҫри Культура ҫурчӗпе туслашнӑ иккен.
Иртнӗ эрнере «Савӑнӑҫ» вокал ушкӑнӗ каллех Улатӑр районне ҫитсе килнӗ. Ара, маларах асӑннӑ Культура ҫурчӗ ҫур ӗмӗрхине паллӑ тунӑ-ҫке. Унти куракансем Патӑрьел тӑрӑхӗнчи маттурсене кӑмӑлтан йышӑннӑ-мӗн. Улатӑр район администрацийӗн культура пайӗ вӗсене юбилей мероприятийӗнче савӑнӑҫ кӳнӗшӗн дипломпа та хавхалантарнӑ.
Сӑнсем (8)
Шупашкарти 43-мӗш шкулта халӑх юррисене юрлакансен «Шкул шӑпчӑкӗ» хулари конкурсӗ иртнӗ. Ӑна Халӑх пултарулӑхӗн культура тата халӑх пултарулӑхӗн керменӗпе Шупашкарти чӑваш чӗлхи вӗрентекенсен ассоциацийӗ ирттернӗ.
Конкурса 25 вӑтам шкулти 54 солист-вокалист хутшӑннӑ. Ӑмӑртӑва виҫӗ номинаципе ирттернӗ: 1–4-мӗш классем, 5–8-мӗшсем тата 9–11-мӗшсем хушшинче.
1-мӗш номинацире хулари 2-мӗш вӑтам шкулти 2б класра вӗренекен Юлиана Рубцова ҫӗнтернӗ. Иккӗмӗш номинацире 50-мӗш шкулти 6а класри Инна Смирнована ҫитекен пулман, виҫҫӗмӗш номинацире 10-мӗш шкулти 10-мӗш класри Дарья Яковлева мала тухнӑ.
Сӑнсем (3)
Республикӑра ҫемье пултарулӑхӗн «Ҫемье мастерскойӗ» конкурс-куравӗ иртмелле. Ӑна кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут ирттереҫҫӗ. Декораципе ӗҫлев ӳнерне чӗртсе тӑратас, упраса хӑвара стата аталантарас, ӳнерӗн ҫав енӗпе аппаланакан пултаруллӑ ҫемьесене палӑртас тӗллевпе, ӳсекен ӑрӑва ҫав ӑсталӑхпа туслаштарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.
Чӳкӗн 15-мӗшӗнче Чутай районӗнчи культурӑпа кану центрӗнче зонӑри тапхӑрӗ иртнӗ. Унта Элӗк, Хӗрлӗ Чутай, Пӑрачкав тата Етӗрне районӗсенчи пултаруллӑ ҫемьесем хутшӑннӑ.
Етӗрне районӗнчен унта икӗ ҫемье хутшӑннӑ. Пӗрисем — Етӗрне ял тӑрӑхне кӗрекен Мӑрсакассинчи Григорьевсем, теприсем — Урпаш ял тӑрӑхӗнчи Анатри Ирҫери Максимовсем.
Григорьевсен ҫемйи ҫыхма ӑста. Вӗсем мӗн кӑна ӑсталамаҫҫӗ-тӗр! Ҫак пултарулӑха вӗсем ламран лама парса пыраҫҫӗ. Курава кукамӑшӗн, Агреппина Тимофеевнан, унӑн хӗрӗн Ольга Анатольевнан тата мӑнукӗн Дарьян ӗҫӗсене тӑратнӑ.
Максимовсем тӗрлеме ӑста. Ҫак йӑла кукамӑшӗн амӑшӗнчен, Вера Спиридовнӑран, пуҫланса кайнӑ. Халӗ хӑй вӑл ҫук ӗнтӗ, анчах ҫамрӑк ӑру чун киленӗҫне малалла тӑснӑ. Унӑн хӗрӗ Роналия Марковна кайран хӑйӗн хӗрне Иринӑна, лешӗ хӑйӗн хӗрне Розӑна хӑнӑхтарнӑ.
Йывӑҫран тӗрлӗ япала касса кӑларасси — тӗлӗнмелле ӗҫ. Ку ӗҫпе ӗлӗкех аппаланнӑ. Республикӑра халӗ те йывӑҫран касса кӑларакан ӑстасем пур. Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнчен пуҫласа чӳкӗн 7-мӗшӗччен Республикӑри культурӑпа халӑх пултарулӑх керменӗнче йывӑҫран касса кӑларакан ӑстасен «Йывӑҫран — тӗлӗнтермӗшсем» курав йӗркеленӗ.
Унта Етӗрне, Елчӗк, Йӗпреҫ, Комсомольски, Муркаш, Хӗрлӗ Чутай районӗсенчи, Шупашкар хулинчи ӑстасем хутшӑннӑ. Тӗрлӗ ӗҫпе киленме май пулнӑ: ывӑс, пичке, чӳрече рами, алтӑр… Ӑстасем хӑйсен ӗҫӗсенче наци колоричӗпе, ял сюжечӗпе, халӑх юмахӗсемпе анлӑ усӑ курнӑ. Пӗр ӗҫе тумашкӑн вӑтамран 1 уйӑхран пуҫласа ҫулталӑк таранах кирлӗ-мӗн.
Етӗрне районӗнчи Тури Ачакра пурӑнакан Николай Петров та курава хутшӑннӑ. Унӑн ӗҫӗсем куракансене кӑсӑклантарнӑ. Николай Петровича дипломпа чысланӑ.
Николай Петров йывӑҫран тӗрлӗ япала касса кӑларассипе чылай ҫул ӗҫлет, картинӑсем ӳкерет. Вӑл ҫакна ачасене урокра та вӗрентме тӑрӑшать.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх культура тата ӳнер институтӗнче «Чӑваш Енӗн пултаруллӑ ачисем» республикӑри фестиваль иртӗ. Ун вӑхӑтӗнче музыка шкулӗсене тата ӗнер шкулӗсене музыка инструменчӗсем туянма сертификат парӗҫ.
Кун пек мероприятие 2011 ҫултанпа ирттереҫҫӗ. Вӑл пултаруллӑ ачасене тупса палӑртас, вӗсен пултарулӑхне аталантарма пулӑшас тӗллев лартать. Виҫӗ ҫулта унта художество тата музыка шкулӗсенче, ача-пӑча пултарулӑх ҫурчӗсенче ӑс пухакан 300 ытла ача хутшӑннӑ. Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Ҫӗмӗрле хулисенчи, Йӗпреҫ, Куславкка тата Ҫӗрпӳ районӗсенчи ачасем хастарлӑхпа уйрӑмах палӑраҫҫӗ иккен.
Фестивале маларах асӑннӑ институт тата Акцыновсен ячӗллӗ Шупашкарти ача-пӑча художество шкулӗ йӗркелеҫҫӗ.
Мероприятин тӗп уйрӑмлӑхӗ ӳнерӗн тӗрлӗ енӗпе хӑйсен пултарулӑхне кӑтартнӑ май ӑна эссе е монолог урлӑ уҫса памалла.
Ача-пӑча музыка шкулӗсемпе ӳнер шкулӗсем валли музыка инструменчӗсем туянма республика тата федераци хыснинчен укҫа уйӑрса парӗҫ. Юлашки икӗ вун ҫулта пуҫласа паха тата хаклӑ 100 инструмент туянса парӗҫ. Ҫав шутра — 5 фортепиано, 15 балалайка, 10 домра, 20 скрипка, 18 аккордеон тата 31 баян.
Шкул ачисен кӗрхи каникулӗ вӑхӑтӗнче Сӗнтӗрвӑрринчи Культура ҫуртӗнче кружокӗсемпе пултарулӑх студийӗсем малалла ӗҫлеҫҫӗ. Чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, сӑмах май, «БИМ, БАМ, БОМ» пукане театрӗ-студийӗн занятийӗ иртнӗ. Студи ӗҫне 1-мӗш гимназире вӗренекенсем хутшӑннӑ. Вӗсем «Пукане театрӗ валли пуканене епле ӑсталасси» темӑпа йӗркеленӗ хӑтлавпа паллашнӑ. Практика занятийӗ вӑхӑтӗнче ачасем карӑ хыҫӗнче пуканесене выляттарма хӑнӑхнӑ. Ачасем «Кушак, Тилӗ тата Автан» вырӑс халӑх юмахне лартма хӑтланса пӑхнӑ. Заняти тӗлӗнтермӗш концертпа вӗҫленнӗ. Ун вӑхӑтӗнче ачасен пӗр-пӗр пуканепе сӑвӑ-халап калама е ташлама тивнӗ.
Районти культура ҫурчӗ Н.А. Андреева ертсе пыракан халӑх инструменчӗсен ансамбльне те ҫӳреме йыхравлать. Унта ачасемпе ҫамрӑксене чӗнеҫҫӗ. Аслисене те унта хапӑл. Аслисем валли те чун канӑҫӗ татах пур-ха. Тӗслӗхрен, Л.В. Андреев Вырӑс халӑх хорне ҫӳреме чӗнет, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Г.Н. Раков ертсе пыракан Чӑваш халӑх юррисен хорне те ҫӳреме пулать.
Шкулсенче пултарулӑх лаҫҫисем сахал мар ӗҫлеҫҫӗ — тӗрлӗ япаласем хатӗрлеҫҫӗ: салфеткӑсем, пуканесем тата ытти. Чӑваш халӑх сайчӗ шкул ачисем ӑсталанӑ япаласене туянма шутлать. Вӗсене эпир каярах хамӑр ирттерекен конкурссенчи ҫӗнтерӳҫӗсене парнелесшӗн. Пире чӑваш эрешӗллӗ япаласем кӑсӑклантараҫҫӗ.
Пире сутас тесен чи малтанах пултарулӑх ертӳҫин (е урӑх вӗрентекенӗн) ачан ӗҫне фотоаппаратпа ӳкерсе илмелле те сӑна amartu@chuvash.org адреспа ярса памалла. Шкул ачин ӗҫӗ пире валли юрӑхлӑ пулнине хурав илсен ӑна почта урлӑ наложенный тӳлевпе ярса памалла. Шупашкара килнӗ май пире кӗртсе парсан та туянма пултаратпӑр. Пӗр ӗҫшӗн 150–300 тенкӗ тӳлеме хатӗр.
Ачасем ӑсталанӑ япаласене ҫӗнтерӳҫӗсене парне евӗр панине шута илсе эпир кашнин япалан кӗске «паспортне» хатӗрлӗпӗр: кам ӑсталанӑ, ӑҫти шкултан, кам ертсе пынипе.
Ҫитес вӑхӑтра ҫак пӗлтерӗве шкулсене ҫитерме тӑрӑшӑпӑр.
-0.7 °C